آیا میشه مهریه رو تغییر داد
مهریه، یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد نکاح است که از همان ابتدای ازدواج برای او ایجاد می شود. بسیاری از زوجین ممکن است پس از گذشت مدتی از زندگی مشترک، بنا به دلایل مختلفی نظیر تغییر شرایط اقتصادی یا بهبود روابط عاطفی، به فکر تغییر (افزایش یا کاهش) میزان مهریه مندرج در سند ازدواج بیفتند. پاسخ صریح و خلاصه به این پرسش این است که امکان تغییر مستقیم مهریه در سند ازدواج، مطابق رویه قضایی کنونی، وجود ندارد. با این حال، زن و شوهر می توانند از طریق روش های قانونی جایگزین و با رعایت شرایط خاص، به اهداف مالی خود در این زمینه دست یابند که البته این اقدامات، عنوان حقوقی «مهریه» اصلی را تغییر نمی دهند.
مهریه، که در فقه و حقوق به آن صداق، صداقیه یا کابین نیز گفته می شود، مالی است که مرد در هنگام عقد نکاح به همسر خود می پردازد یا متعهد به پرداخت آن در آینده می شود. این حق مالی، از جمله حقوقی است که با انعقاد عقد دائم برای زن ایجاد می شود و او می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. با وجود آنکه مهریه جنبه مالی دارد، اما در نظام حقوقی ایران، به دلیل ارتباط تنگاتنگ با بنیان خانواده و ملاحظات شرعی، احکام خاص خود را داراست و صرفاً تابع قواعد عمومی معاملات نیست.
ماهیت مهریه و دلایل تمایل به تغییر آن
مهریه نه تنها یک پشتوانه مالی برای زن محسوب می شود، بلکه نمادی از احترام و تعهد مرد نسبت به همسرش است. این تعهد مالی، که در بدو امر و در زمان عقد نکاح تعیین می گردد، می تواند در طول زندگی مشترک، تحت تأثیر عوامل مختلفی، برای زوجین دستخوش تغییر شود.
تعریف مهریه و انواع آن
مهریه، به عنوان یک حق مالی مستقل، به محض وقوع عقد نکاح، به ملکیت زن در می آید و زن می تواند بلافاصله پس از عقد، آن را مطالبه نماید. قانون مدنی ایران، انواع مختلفی از مهریه را شناسایی کرده است که عبارتند از:
- مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل آن است و به مالی گفته می شود که در حین عقد نکاح یا پس از آن، به توافق زوجین، معین و مشخص شده است. مقدار و نوع مهرالمسمی کاملاً تابع اراده و توافق طرفین است.
- مهرالمثل: در مواردی که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و قبل از نزدیکی، عقد فسخ یا باطل نشده باشد، و همچنین در صورتی که عدم تعیین مهریه به دلیل شرط عدم مهر بوده و آن شرط باطل باشد، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مقدار مهرالمثل با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی و خانوادگی زن و همچنین وضعیت مالی مرد تعیین می گردد.
- مهرالمتعه: این نوع مهریه زمانی مطرح می شود که مهریه در عقد تعیین نشده باشد و طلاق قبل از نزدیکی واقع شود. در این حالت، مرد باید مالی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد که میزان آن با توجه به وضعیت مالی مرد و عرف منطقه تعیین می شود.
چرا زوجین به تغییر مهریه فکر می کنند؟
دلایل متعددی می تواند زوجین را به سمت بررسی امکان افزایش یا کاهش مهریه سوق دهد. این دلایل غالباً ریشه در تغییر شرایط زندگی، روابط عاطفی یا وضعیت مالی آن ها دارد:
- پشیمانی از میزان مهریه اولیه: گاهی زن یا مرد، پس از مدتی از عقد، به این نتیجه می رسند که میزان مهریه تعیین شده در ابتدا، (به دلیل هیجانات اولیه، عدم آگاهی کافی یا شرایط خاص زمان عقد) برای آن ها مناسب نبوده است. برای مثال، زنی که به دلیل علاقه وافر به همسرش، مهریه کمی (مانند یک جلد کلام الله مجید و چند شاخه گل) تعیین کرده، ممکن است بعداً احساس کند این میزان مهریه پشتوانه مالی کافی برای او نیست.
- تغییرات اقتصادی و مالی: وضعیت مالی زوجین ممکن است در طول زندگی مشترک تغییر کند. افزایش توان مالی زوج می تواند موجب تمایل به افزایش مهریه به عنوان نوعی ابراز محبت یا تقویت بنیان خانواده شود. از طرف دیگر، کاهش توان مالی مرد ممکن است او را به فکر کاهش مهریه بیندازد تا از فشار مالی آتی برهاند.
- تقویت بنیان خانواده و ابراز محبت: در برخی موارد، افزایش مهریه می تواند نشانه ای از تقویت روابط عاطفی، تجدید پیمان و ابراز علاقه مجدد باشد. این اقدام می تواند به عنوان یک حرکت مثبت در راستای استحکام بخشیدن به زندگی مشترک تلقی شود.
- حل اختلافات زناشویی: گاهی اوقات، تغییر در میزان مهریه (افزایش یا کاهش توافقی) می تواند به عنوان راهی برای حل اختلافات موجود و ایجاد مصالحه میان زوجین به کار رود، به ویژه در شرایطی که بحران های جدی زندگی مشترک را تهدید می کند.
بر اساس رویه قضایی ایران، هرگونه تغییر مستقیم در سند ازدواج و تحت عنوان مهریه برای افزایش یا کاهش آن، فاقد اعتبار قانونی است. با این حال، روش های حقوقی جایگزین برای ایجاد تعهدات مالی جدید یا اسقاط دین مهریه وجود دارد.
محدودیت قانونی: عدم امکان تغییر مستقیم مهریه در سند ازدواج
یکی از مهم ترین ابهامات در خصوص مهریه، امکان تغییر مستقیم آن در سند ازدواج است. برای درک صحیح این موضوع، لازم است به تحولات قانونی و رویه قضایی کشور در این زمینه توجه شود.
رویه سابق و ماده ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی
تا پیش از سال ۱۳۸۸، رویه حقوقی تا حدودی متفاوت بود. بند ب از قسمت ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی، صراحتاً بیان می داشت که اگر مرد بخواهد مهریه زن را افزایش دهد، این عمل باید به موجب یک اقرارنامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد. این بخشنامه، امکان افزایش مهریه را پس از عقد، از طریق تنظیم یک سند رسمی اقرار به دین جدید، فراهم می کرد. این رویکرد، مبتنی بر اصل آزادی اراده طرفین و این دیدگاه بود که توافق بر مهریه، یک عقد مالی است و تابع قواعد عمومی قراردادها است؛ بنابراین، همانطور که طرفین می توانند قراردادی را منعقد کنند، قادر به تغییر جزئیات آن نیز هستند.
نقطه عطف: رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری شماره ۴۸۸ (۱۳۸۸)
تحول اساسی در این زمینه با صدور رأی وحدت رویه شماره ۴۸۸ مورخ ۱۵/۶/۱۳۸۸ هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رخ داد. این رأی، به دنبال شکایتی که از بند ب ماده ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی به دیوان عدالت اداری وارد شده بود، صادر گردید. شاکی مدعی بود که این مقرره با موازین شرعی و اصول خانواده در تضاد است.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، برای رفع ابهام شرعی، از شورای نگهبان استعلام کرد. شورای نگهبان در نظریه شماره ۳۵۰۷۹/۳۰/۸۸ مورخ ۱۲/۵/۱۳۸۸ خود، به صراحت اعلام داشت:
«مهریه شرعی، همان است که در ضمن عقد واقع شده است و ازدیاد مهر بعد از عقد، شرعاً صحیح نیست و ترتیب آثار مهریه بر آن، خلاف موازین شرع شناخته شد.»
بر اساس این نظریه شرعی، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، بند ب از قسمت ۱۵۱ بخشنامه های ثبتی را که امکان افزایش مهریه را پس از عقد از طریق سند رسمی فراهم می کرد، باطل اعلام کرد.
پیامدهای حقوقی رأی وحدت رویه
این رأی وحدت رویه، پیامدهای حقوقی مهمی داشت:
- عدم امکان افزایش مهریه: پس از سال ۱۳۸۸، هرگونه توافق بر افزایش مهریه، حتی با تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی و تحت عنوان مهریه، فاقد اعتبار قانونی شناخته می شود.
- عدم امکان کاهش مهریه: هرچند رأی وحدت رویه به صراحت درباره کاهش مهریه سخن نگفته، اما با استناد به این اصل که مهریه شرعی همان است که در ضمن عقد واقع شده، هرگونه تغییر (افزایش یا کاهش) در مهریه اصلی مندرج در سند ازدواج، از منظر رویه قضایی کنونی کشور، پذیرفته نیست و باطل تلقی می گردد.
- ثبات مهریه شرعی: مهریه شرعی و قانونی، همان مقداری است که در زمان انعقاد عقد نکاح بر آن توافق شده و در سند ازدواج ثبت گردیده است و پس از آن، تحت عنوان مهریه، قابل تغییر نیست.
در نتیجه، با این تحول قانونی، زوجین دیگر نمی توانند انتظار داشته باشند که با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا حتی دفاتر ازدواج، مهریه اصلی خود را در سند نکاحیه افزایش یا کاهش دهند. این ممنوعیت شامل تغییر تعداد سکه مهریه نیز می شود. با این حال، همانطور که در ادامه توضیح داده خواهد شد، این به معنای ممنوعیت مطلق برای ایجاد یا اسقاط تعهدات مالی جدید نیست؛ بلکه صرفاً تغییر در عنوان حقوقی مهریه را منع می کند.
راه حل های حقوقی برای افزایش مهریه پس از عقد (ایجاد تعهدات جدید)
با وجود عدم امکان تغییر مستقیم مهریه در سند ازدواج، راه های قانونی وجود دارد که زن و شوهر می توانند از طریق آن ها، تعهدات مالی جدیدی را برای مرد در قبال زن ایجاد کنند. این تعهدات جدید، به لحاظ حقوقی، از مهریه اصلی زن مجزا بوده و عنوان مهریه را ندارند، اما به عنوان یک دین مستقل، قابل مطالبه هستند و می توانند به افزایش پشتوانه مالی زن منجر شوند.
هبه (بخشش مال یا سکه)
یکی از متداول ترین راه های ایجاد تعهد مالی جدید پس از عقد، هبه یا بخشش است. هبه یک عقد است که به موجب آن، یک نفر (واهب) مالی را مجاناً به دیگری (متهب) تملیک می کند. در مورد افزایش مهریه، مرد می تواند به عنوان واهب، مالی (اعم از وجه نقد، سکه، طلا، املاک، خودرو یا هر دارایی دیگر) را به همسر خود (متهب) هبه کند.
نکات مهم در خصوص هبه:
- لزوم قبض و اقباض: صحت عقد هبه، علاوه بر ایجاب و قبول، منوط به قبض یا تحویل مال مورد هبه به متهب (زن) است. یعنی صرف توافق لفظی کافی نیست و مال باید به تصرف زن داده شود.
- رجوع از هبه: مرد (واهب) در مواردی می تواند از هبه ای که انجام داده است، رجوع کند و مالی را که بخشیده، پس بگیرد. موارد عدم امکان رجوع از هبه شامل این موارد است:
- در صورتی که متهب (زن) پدر، مادر یا اولاد واهب (مرد) باشد.
- در صورتی که هبه معوض باشد (یعنی در ازای دریافت چیزی از زن صورت گرفته باشد).
- در صورتی که مال مورد هبه از بین رفته باشد.
- در صورتی که متهب، تصرف مادی یا حقوقی در مال مورد هبه کرده باشد (مثلاً آن را فروخته یا به دیگری هبه کرده باشد).
- در صورتی که مال مورد هبه تغییر ماهیت داده باشد (مثلاً گندم به آرد تبدیل شده باشد).
بنابراین، برای افزایش قطعی دارایی زن، باید به قابلیت رجوع از هبه توجه ویژه ای داشت و در صورت امکان، از روش های دیگر یا هبه غیرقابل رجوع استفاده کرد.
- ثبت رسمی: اگر مال مورد هبه از اموال غیرمنقول (مانند ملک) باشد، برای اعتبار و اثبات آن، تنظیم سند رسمی هبه در دفاتر اسناد رسمی ضروری است.
صلح بلاعوض (صلح نامه رسمی)
یکی دیگر از روش های قانونی و معتبر برای ایجاد تعهد مالی جدید، صلح بلاعوض است. صلح، عقدی است که به موجب آن، طرفین برای رفع اختلاف یا جلوگیری از آن، یا در مورد امر دیگر، تراضی می کنند. صلح بلاعوض، یعنی صلح بدون هیچگونه عوض و معامله متقابل. در این روش، مرد می تواند با تنظیم یک صلح نامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی، مقداری از مال خود (مانند تعداد معینی سکه، بخشی از یک ملک یا سهام) را به همسرش صلح کند.
نکات مهم در خصوص صلح بلاعوض:
- عقد لازم: صلح بلاعوض، بر خلاف هبه، یک عقد لازم است. به این معنی که پس از انعقاد، طرفین اصولاً نمی توانند یک جانبه آن را فسخ کنند یا از آن رجوع نمایند. این ویژگی، صلح بلاعوض را به ابزاری مطمئن تر برای انتقال قطعی دارایی تبدیل می کند.
- عدم لزوم قبض: بر خلاف هبه، در صلح بلاعوض، قبض و اقباض مال (تحویل و تحول) شرط صحت عقد نیست و صرف ایجاب و قبول و تنظیم سند رسمی کفایت می کند.
- اهمیت سند رسمی: تنظیم صلح نامه در دفاتر اسناد رسمی، به این توافق اعتبار و قدرت اجرایی بالا می بخشد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند.
ایجاد تعهدات مالی مستقل (چک، سفته، اقرارنامه دین)
زوج می تواند با ایجاد تعهدات مالی مستقل و جدا از مهریه اصلی، به نوعی مهریه را افزایش دهد. این تعهدات می توانند به اشکال مختلفی صورت گیرند:
- صدور چک یا سفته: مرد می تواند در قبال مبلغ مشخص یا تعداد معینی سکه، به نام همسر خود چک یا سفته صادر کند. این اسناد تجاری، دارای اعتبار حقوقی هستند و در صورت عدم پرداخت در موعد مقرر، زن می تواند از طریق مراجع قانونی آن ها را مطالبه کند.
- اقرارنامه رسمی به عنوان دین: مرد می تواند با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی، یک اقرارنامه رسمی تنظیم کرده و در آن اقرار کند که مبلغ مشخصی پول یا تعداد معینی سکه را به همسرش بدهکار است. این اقرارنامه، سند رسمی محسوب شده و زن می تواند در آینده بر اساس آن، دین مذکور را مطالبه کند.
اهمیت این روش ها در این است که آن ها تعهدات مالی جدیدی هستند که مستقلاً قابل مطالبه اند و نیازی به تغییر سند ازدواج یا عنوان مهریه ندارند.
راه حل های حقوقی برای کاهش مهریه پس از عقد (اسقاط دین)
همانند افزایش مهریه، کاهش آن نیز به طور مستقیم در سند ازدواج ممکن نیست. اما زن می تواند با استفاده از برخی ابزارهای حقوقی، بخشی یا تمام مهریه خود را از ذمه مرد ساقط کند. این اقدامات نیز مهریه اصلی را تغییر نمی دهند، بلکه منجر به بری الذمه شدن مرد از پرداخت آن می شوند.
ابراء مهریه (بخشیدن قطعی توسط زن)
ابراء به معنای ساقط کردن دین از ذمه مدیون توسط دائن (طلبکار) است. در مورد مهریه، زن (دائن) می تواند با ابراء، مهریه یا بخشی از آن را از ذمه شوهر (مدیون) ساقط کند. ابراء یک ایقاع است، به این معنی که صرفاً با اراده یک طرف (در اینجا زن) واقع می شود و نیازی به قبول یا رضایت مرد ندارد، هرچند اطلاع او از این امر ضروری است.
نکات بسیار مهم در خصوص ابراء مهریه:
- لازم و غیرقابل رجوع: مهم ترین ویژگی ابراء مهریه این است که یک عمل حقوقی لازم و غیرقابل رجوع است. یعنی زنی که مهریه اش را ابراء کرده، دیگر به هیچ عنوان نمی تواند از آن رجوع کند و آن را مطالبه نماید. این تفاوت عمده ابراء با هبه است که هبه در شرایطی قابل رجوع است.
- اهمیت ثبت رسمی: برای جلوگیری از اختلافات آتی و اثبات قطعی ابراء، لازم است ابراء مهریه در دفاتر اسناد رسمی و به صورت ابراءنامه رسمی ثبت شود. این اقدام، اعتبار حقوقی لازم را به آن می بخشد.
- شرایط ابراء کننده (زن): زن باید در زمان ابراء، دارای اهلیت قانونی کامل (بلوغ، عقل، رشد) باشد و ابراء با قصد و رضای کامل او و بدون هیچگونه اجبار یا اکراه صورت گرفته باشد.
با توجه به اینکه ابراء مهریه عملی غیرقابل بازگشت است، زن باید با آگاهی کامل از تمامی تبعات حقوقی آن و پس از مشاوره با وکیل متخصص، اقدام به این کار کند.
صلح مهریه (معوض)
صلح معوض نیز می تواند راهکاری برای کاهش مهریه باشد. در این حالت، زن بخشی از مهریه خود را در قبال دریافت مال یا حق دیگری از مرد، به او صلح می کند. به عنوان مثال، زن می تواند ۱۵۰ سکه از ۲۰۰ سکه مهریه اش را در ازای دریافت یک خودرو، یا طلاق توافقی، به مرد صلح کند. در این روش، بر خلاف ابراء که زن چیزی دریافت نمی کند، او در مقابل صلح مهریه، عوضی را دریافت می کند.
نکات مهم در خصوص صلح مهریه معوض:
- عقد لازم: صلح معوض نیز یک عقد لازم و غیرقابل رجوع است، مگر اینکه در ضمن عقد، حق فسخی برای طرفین یا یکی از آن ها شرط شده باشد.
- اهمیت سند رسمی: تنظیم صلح نامه معوض در دفاتر اسناد رسمی برای اعتبار و اثبات آن ضروری است.
- قصد و رضای طرفین: این صلح باید با قصد و رضای کامل هر دو طرف (زن و مرد) صورت گیرد.
بذل مهریه در طلاق خلع (اشاره مختصر)
بذل مهریه یا بخشی از آن، عمدتاً در چارچوب طلاق خلع مطرح می شود. در طلاق خلع، زن به دلیل کراهت از شوهر، مالی (مانند مهریه یا قسمتی از آن) را به شوهر می بخشد تا شوهر را به طلاق راضی کند. این نوع بذل با ابراء مهریه تفاوت ماهوی دارد و هدف اصلی آن، حصول طلاق است. پس از بذل، مرد مالک مهریه یا مال بذل شده می گردد و می تواند از طلاق رجوع کند، مگر آنکه زن از بذل رجوع نکرده باشد. این بحث، هرچند به کاهش مهریه می انجامد، اما به دلیل ارتباط مستقیم با طلاق، از موضوع اصلی این مقاله که تغییر مهریه در بستر زندگی مشترک است، اندکی متفاوت است.
شرایط عمومی و اختصاصی اجرای تغییرات حقوقی مهریه
هرگونه اقدام حقوقی برای افزایش یا کاهش مهریه، چه از طریق ایجاد تعهدات جدید و چه از طریق اسقاط دین، نیازمند رعایت اصول و شرایطی است که اعتبار و نفوذ قانونی آن را تضمین می کند. این شرایط به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می شوند.
شرایط عمومی صحت معاملات (قصد، رضا، اهلیت، مشروعیت جهت، معین بودن موضوع)
این شرایط، اساس صحت هرگونه معامله یا عمل حقوقی در قانون مدنی ایران هستند و باید در تمامی روش های جایگزین برای تغییر مهریه رعایت شوند:
- قصد و رضای طرفین:
- هرگونه توافق برای ایجاد یا اسقاط تعهد، باید با قصد جدی و رضایت کامل طرفین صورت گیرد.
- نباید هیچ گونه اجبار، اکراه، تهدید یا فریب و اشتباهی در کار باشد. در صورتی که عمل حقوقی از نوع عقد (مانند صلح یا هبه) باشد، قصد و رضای هر دو طرف ضروری است.
- اما اگر عمل حقوقی از نوع ایقاع (مانند ابراء) باشد، صرفاً قصد و رضای طرف انجام دهنده ایقاع (در ابراء مهریه، زن) کفایت می کند.
- اهلیت طرفین:
- طرفین عمل حقوقی باید دارای اهلیت قانونی باشند. یعنی بالغ، عاقل و رشید باشند.
- بلوغ به سن قانونی (۹ سال تمام قمری برای دختران و ۱۵ سال تمام قمری برای پسران) اشاره دارد.
- عقل به سلامت روانی و نداشتن جنون دلالت می کند.
- رشد به توانایی تشخیص نفع و ضرر در امور مالی گفته می شود. افراد غیررشید (سفیه) نمی توانند در امور مالی خود به تنهایی تصرف کنند.
- مانند قصد و رضا، در عقود، اهلیت هر دو طرف و در ایقاعات، اهلیت ایقاع کننده لازم است. به عنوان مثال، اگر زن قصد ابراء مهریه دارد، باید رشیده باشد.
- معین بودن موضوع:
- موضوع توافق (اعم از مال مورد هبه، صلح یا مقدار ابراء شده) باید کاملاً معین و مشخص باشد. ابهام در موضوع، موجب بطلان عمل حقوقی می شود.
- برای مثال، اگر قرار است تعداد سکه هایی هبه یا ابراء شود، باید تعداد دقیق آن مشخص باشد. اگر مالی غیرمنقول (مانند ملک) مورد صلح یا هبه است، باید مشخصات کامل آن ذکر شود.
- مشروعیت جهت:
- جهت یا هدف از انجام عمل حقوقی باید مشروع باشد. یعنی خلاف قانون، اخلاق حسنه و نظم عمومی نباشد.
- به عنوان مثال، اگر افزایش مهریه با هدف تأسیس مرکز غیرقانونی یا انجام فعالیت های مجرمانه باشد، آن توافق باطل خواهد بود.
شرایط اختصاصی اعمال حقوقی (مانند قبض در هبه)
علاوه بر شرایط عمومی فوق، برخی اعمال حقوقی، دارای شرایط اختصاصی مربوط به خود هستند که باید رعایت شوند:
- قبض در عقد هبه:
- همانطور که پیش تر اشاره شد، در عقد هبه، قبض و اقباض (یعنی تحویل و تحول مال) یکی از شرایط صحت عقد است. به این معنی که صرف ایجاب و قبول کافی نیست و مال مورد هبه باید به تصرف متهب (زن) داده شود. در صورت عدم قبض، عقد هبه کامل نمی شود و اعتبار قانونی ندارد.
- رسمی بودن سند:
- برای بسیاری از اقدامات حقوقی مربوط به مهریه، به ویژه آن هایی که جنبه مالی مهمی دارند و برای جلوگیری از بروز اختلافات آتی، تنظیم سند رسمی در دفاتر اسناد رسمی اکیداً توصیه می شود. این امر شامل صلح نامه، ابراءنامه، اقرارنامه دین و هبه نامه (مخصوصاً برای اموال غیرمنقول) می شود. سند رسمی، از اعتبار بالایی برخوردار است و اثبات آن در مراجع قضایی بسیار آسان تر است.
رعایت دقیق این شرایط، تضمین کننده نفوذ و اعتبار حقوقی توافقات مربوط به تغییرات مالی مهریه خواهد بود و از مشکلات و دعاوی احتمالی در آینده جلوگیری می کند.
نکات مهم و هشدارهای حقوقی کلیدی که باید بدانید
تغییر در تعهدات مالی مربوط به مهریه، از جمله حساس ترین تصمیمات حقوقی در زندگی مشترک است که نیازمند آگاهی کامل و هوشیاری فراوان است. توجه به نکات زیر برای هر دو طرف، زن و مرد، ضروری است.
تأکید مجدد: مهریه اصلی در عقدنامه تغییر نمی کند
اهمیت دارد که بار دیگر تأکید شود: هرگونه توافق پس از عقد برای افزایش یا کاهش مهریه، عنوان حقوقی مهریه اصلی مندرج در سند ازدواج را تغییر نمی دهد. مهریه اصلی همان است که در زمان عقد تعیین و ثبت شده است. اقدامات جایگزین، صرفاً به ایجاد تعهدات مالی جدید (برای افزایش) یا اسقاط دین موجود (برای کاهش) منجر می شوند و به لحاظ ماهوی، از مهریه اصلی مستقل هستند. این تمایز در رویه قضایی کشور بسیار حائز اهمیت است.
لزوم مشاوره با وکیل متخصص خانواده قبل از هرگونه اقدام
به دلیل پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای بلندمدت تصمیمات مربوط به مهریه، قویاً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، اعم از ابراء، هبه یا صلح، با یک وکیل متخصص خانواده مشورت نمایید. وکیل می تواند:
- شما را با تمامی ابعاد حقوقی و شرعی تصمیمتان آشنا کند.
- بهترین و امن ترین روش قانونی را متناسب با شرایط شما پیشنهاد دهد.
- از بروز اشتباهات احتمالی که می تواند به ضرر شما تمام شود، جلوگیری کند.
- نسخه های رسمی و حقوقی لازم را برای توافقات شما تنظیم کند.
اهمیت ثبت رسمی تمامی توافقات جدید در دفاتر اسناد رسمی برای اعتبار حقوقی و جلوگیری از اختلافات آتی
با توجه به حساسیت موضوعات مالی در روابط خانوادگی، هرگونه توافق برای افزایش یا کاهش تعهدات مالی (که جایگزین تغییر مهریه می شود) باید حتماً در دفاتر اسناد رسمی ثبت گردد. تنظیم اسناد رسمی، مزایای زیر را دارد:
- اعتبار حقوقی بالا: اسناد رسمی در مراجع قضایی و اجرایی دارای اعتبار کامل هستند و بار اثبات کمتری دارند.
- کاهش اختلافات: ثبت رسمی، شفافیت را افزایش داده و از بروز سوءتفاهم ها و اختلافات آتی میان زوجین یا وراث آن ها جلوگیری می کند.
- قدرت اجرایی: اسناد رسمی به محض صدور، دارای قدرت اجرایی بوده و در صورت عدم انجام تعهدات، می توان از طریق مراجع رسمی آن را به اجرا گذاشت.
تبعات حقوقی غیرقابل برگشت ابراء مهریه
ابراء مهریه یکی از جدی ترین اقدامات حقوقی است که زن می تواند انجام دهد. همانطور که توضیح داده شد، ابراء به معنای بخشیدن قطعی مهریه است و به هیچ عنوان قابل رجوع نیست. زنی که مهریه اش را ابراء می کند، برای همیشه حق مطالبه آن را از دست می دهد. بنابراین، زنان باید با آگاهی کامل از این تبعات و بدون هیچگونه اجبار یا فشار، اقدام به ابراء مهریه نمایند. موارد بسیاری مشاهده شده که زن پس از ابراء مهریه، به دلایل مختلف (مانند برهم خوردن روابط یا نیاز مالی) از تصمیم خود پشیمان شده، اما امکان رجوع برای او وجود نداشته است.
تفاوت بخشش مهریه در عرف با ابراء مهریه از نظر قانونی
در عرف جامعه، اصطلاح بخشش مهریه به طور گسترده ای به کار می رود که می تواند معانی مختلفی داشته باشد. اما از نظر حقوقی، بین بخشش عرفی و ابراء یا هبه حقوقی تفاوت های مهمی وجود دارد:
- ابراء: همانطور که ذکر شد، ابراء، اسقاط قطعی و غیرقابل رجوع دین است.
- هبه: بخشش می تواند در قالب هبه باشد. هبه در شرایطی قابل رجوع است و ممکن است مرد بتواند مالی را که بخشیده، پس بگیرد.
- بخشش عرفی: ممکن است صرفاً یک توافق لفظی باشد که فاقد سند رسمی است و اثبات آن در دادگاه دشوار است و ممکن است فاقد آثار حقوقی لازم باشد.
بنابراین، هنگام تصمیم به بخشش مهریه، باید دقیقاً مشخص شود که منظور کدام عمل حقوقی است (ابراء، هبه یا صلح) و حتماً با تنظیم سند رسمی، از اعتبار قانونی آن اطمینان حاصل شود تا از عواقب ناخواسته در آینده جلوگیری شود.
سوالات متداول
در این بخش، به برخی از پرسش های رایج که در خصوص تغییر مهریه پس از عقد مطرح می شوند، پاسخ می دهیم.
آیا می توان تعداد سکه های مهریه را پس از عقد در سند ازدواج کم یا زیاد کرد؟
خیر، بر اساس
اگر مهریه به روش های جایگزین (مانند هبه) افزایش یابد، آیا این مال جدید نیز مهریه نامیده می شود؟
خیر، این تعهدات یا اموال جدید که از طریق روش هایی مانند هبه، صلح بلاعوض یا اقرار به دین ایجاد می شوند،
آیا از ابراء مهریه می توان رجوع کرد؟
خیر،
برای کاهش مهریه از طریق ابراء، آیا رضایت مرد لازم است؟
خیر، ابراء یک ایقاع است، به این معنی که صرفاً
آیا بخشش مهریه در عرف همان ابراء مهریه است؟
خیر، از نظر حقوقی
تغییر مهریه پس از عقد نکاح، هرچند به صورت مستقیم در سند ازدواج امکان پذیر نیست، اما از طریق سازوکارهای حقوقی جایگزین و با رعایت شرایط خاص، می توان به اهداف مالی مشابهی دست یافت. این اقدامات نیازمند آگاهی عمیق از قوانین و رویه های قضایی بوده و پیچیدگی های خاص خود را دارند. لذا، برای جلوگیری از هرگونه اشتباه و تضمین اعتبار حقوقی توافقات، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده و ثبت رسمی تمامی توافقات جدید در دفاتر اسناد رسمی، اقدامی ضروری و هوشمندانه محسوب می شود. در نهایت، آگاهی از حقوق و تعهدات، پایه ای برای حفظ سلامت و استحکام بنیان خانواده است.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "تغییر مهریه: امکان یا عدم امکان؟ | راهنمای کامل حقوقی" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "تغییر مهریه: امکان یا عدم امکان؟ | راهنمای کامل حقوقی"، کلیک کنید.