مراحل شکایت عدم تمکین زن

مراحل شکایت عدم تمکین زن شامل ارسال اظهارنامه رسمی، ثبت دادخواست الزام به تمکین در دادگاه خانواده، جمع آوری مدارک اثبات کننده عدم تمکین و طی کردن جلسات دادرسی است. این فرآیند حقوقی با هدف الزام زن به ایفای وظایف زناشویی یا تعیین پیامدهای قانونی عدم تمکین او آغاز می شود. در ادامه این مقاله، به بررسی دقیق و گام به گام این فرآیند قانونی و آثار حقوقی مترتب بر آن خواهیم پرداخت تا افراد درگیر با این موضوع، به درک جامعی از ابعاد مختلف آن دست یابند.

یکی از بنیادهای اساسی زندگی مشترک و نهاد خانواده در نظام حقوقی ایران، مفهوم تمکین است که بر اساس قانون مدنی و فقه اسلامی تعریف شده است. عدم ایفای این وظایف از سوی زن، که اصطلاحاً نشوز نامیده می شود، می تواند به بروز چالش های حقوقی متعددی منجر گردد. آشنایی با جزئیات این روند برای حفظ حقوق و ایفای صحیح وظایف قانونی هر دو طرف ضروری است.

مفهوم تمکین و عدم تمکین در قانون مدنی ایران

تمکین در حقوق خانواده ایران به مجموعه ای از وظایف و تعهدات قانونی و شرعی اشاره دارد که زن در قبال همسر خود بر عهده دارد. این مفهوم به دو بخش اصلی «تمکین عام» و «تمکین خاص» تقسیم می شود که هر یک از آن ها جنبه های متفاوتی از زندگی مشترک را پوشش می دهد.

تمکین عام

تمکین عام به معنای کلیه وظایف زناشویی غیر از روابط زناشویی خاص است که زن ملزم به رعایت آن هاست. مهمترین مصادیق تمکین عام عبارتند از:

• سکونت در منزل مشترک: بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند، سکونت نماید، مگر اینکه حق تعیین مسکن در ضمن عقد نکاح به او داده شده باشد یا سکونت در منزل تعیین شده توسط زوج، خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی برای زوجه داشته باشد.
• پذیرش ریاست مرد بر خانواده: مطابق ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، در روابط زوجین، ریاست خانواده از خصایص شوهر است. این ریاست به معنای تحکم مطلق نیست، بلکه به مدیریت و تدبیر امور کلی خانواده اشاره دارد.
• حسن معاشرت: زن باید در زندگی مشترک با همسر خود حسن معاشرت داشته باشد و از اعمالی که موجب نارضایتی و کدورت می شود، پرهیز کند. این شامل رفتار مناسب، رعایت شئون خانوادگی و انجام وظایف متعارف همسری است.
• عدم ترک منزل بدون اجازه: زن نمی تواند بدون اجازه همسر خود یا بدون داشتن عذر موجه قانونی و شرعی، منزل مشترک را ترک کند.
• انتخاب شغل متناسب: زن در انتخاب شغل آزاد است، اما شغل انتخابی نباید با مصالح خانواده یا حیثیت شوهر منافات داشته باشد.

تمکین خاص

تمکین خاص به برقراری روابط زناشویی متعارف بین زن و شوهر اطلاق می شود. این وظیفه از مهمترین ابعاد تمکین است و در صورت عدم انجام آن، آثار حقوقی خاصی متوجه زن خواهد شد، مگر اینکه زوجه عذر موجه قانونی یا شرعی داشته باشد.

زن ناشزه و نشوز

در اصطلاح حقوقی و فقهی، به زنی که بدون مانع مشروع (عذر موجه قانونی یا شرعی) از انجام وظایف تمکین عام یا خاص خودداری می کند، «ناشزه» گفته می شود و به این عمل او «نشوز» اطلاق می گردد. آثار حقوقی نشوز، عمدتاً شامل محرومیت از نفقه و ایجاد حق برای مرد جهت درخواست ازدواج مجدد است.

نشوز زن به معنای عدم ایفای وظایف تمکین عام یا خاص بدون وجود عذر موجه شرعی یا قانونی است و مهمترین پیامد آن، قطع حق نفقه است.

شرایط لازم برای طرح دعوای عدم تمکین توسط مرد

برای اینکه مرد بتواند دعوای الزام به تمکین را علیه همسر خود در دادگاه مطرح کند و به نتیجه مطلوب برسد، لازم است شرایط خاصی فراهم باشد و خود مرد نیز به وظایفش عمل کرده باشد. این شرایط به طور کلی به عدم وجود عذر موجه برای زن و مهیا بودن شرایط زندگی مشترک توسط مرد بازمی گردد.

عدم وجود عذر موجه قانونی یا شرعی برای عدم تمکین زن

یکی از مهمترین پیش شرط های طرح دعوای عدم تمکین این است که زن بدون هیچ دلیل موجه قانونی یا شرعی از ایفای وظایف خود سر باز زده باشد. دلایل موجه می توانند طیف وسیعی از موارد را شامل شوند که در بخش های بعدی به تفصیل به آنها پرداخته خواهد شد. این دلایل می توانند شامل حق حبس زوجه، خوف ضرر، بیماری، شروط ضمن عقد و مواردی از این قبیل باشند.

مهیا بودن شرایط زندگی مشترک توسط مرد

مرد باید ثابت کند که تمامی شرایط لازم برای زندگی مشترک را فراهم آورده و هیچ نقصی از جانب او وجود ندارد که موجب عدم تمکین زن شده باشد. این شرایط عبارتند از:

1. تهیه مسکن مناسب: مسکن باید متناسب با شئون اجتماعی و خانوادگی زن باشد و امنیت و آرامش او را تأمین کند. این به معنای صرفاً تهیه سرپناه نیست، بلکه باید از نظر عرفی و اجتماعی قابل قبول باشد.
2. آماده بودن امکانات لازم برای زندگی زناشویی: مرد باید توانایی و تمایل به برقراری روابط زناشویی متعارف را داشته باشد و از نظر مالی قادر به تأمین معاش زن باشد.
3. حسن رفتار و عدم سوءمعاشرت مرد: مرد نباید با سوءمعاشرت خود (مانند ضرب و جرح، توهین، اعتیاد شدید) موجب عسر و حرج زن شده باشد که او را ناچار به ترک منزل یا عدم تمکین کند. در صورت اثبات سوءمعاشرت مرد، عدم تمکین زن موجه تلقی می شود.
4. توانایی پرداخت نفقه: مرد باید استطاعت مالی برای پرداخت نفقه را داشته باشد. در صورت عدم پرداخت نفقه، زن می تواند از تمکین خودداری کند (البته با رعایت شرایط خاص حق حبس).

اقدام اولیه مرد: ارسال اظهارنامه تمکین

قبل از طرح دعوای حقوقی در دادگاه، مرسوم است و در بسیاری از موارد ضروری، که مرد یک اظهارنامه رسمی برای همسرش ارسال کند و او را رسماً به تمکین دعوت نماید. این اظهارنامه به عنوان سندی رسمی، قصد و نیت مرد برای ادامه زندگی مشترک و همچنین عدم تمکین زن را اثبات می کند و یکی از مهمترین دلایل اثبات دعوا در دادگاه خواهد بود.

مراحل گام به گام شکایت عدم تمکین زن (فرآیند حقوقی)

فرآیند حقوقی شکایت عدم تمکین دارای مراحل مشخصی است که رعایت هر یک از آن ها برای موفقیت در پرونده اهمیت زیادی دارد. در ادامه به تفصیل به این مراحل پرداخته می شود:

گام اول: ارسال اظهارنامه رسمی دعوت به تمکین

قبل از هر اقدام قضایی، مرد باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، یک اظهارنامه رسمی برای همسر خود ارسال کند. این اظهارنامه باید شامل موارد زیر باشد:

• دعوت صریح و شفاف زن به بازگشت به منزل مشترک و ایفای وظایف همسری.
• ذکر این نکته که مرد شرایط لازم برای زندگی مشترک (مسکن مناسب، نفقه، حسن رفتار) را فراهم کرده است.
• اخطار به زن که در صورت عدم تمکین، مرد به مراجع قضایی مراجعه خواهد کرد.

ارسال اظهارنامه اهمیت زیادی دارد، زیرا به عنوان یک سند رسمی، نیت مرد را برای ادامه زندگی مشترک و همچنین اطلاع رسانی به زن را اثبات می کند. معمولاً در این اظهارنامه یک مهلت معین (مثلاً ۱۰ روز) برای بازگشت زن به منزل مشترک در نظر گرفته می شود. اگر زن در این مهلت به تمکین اقدام نکند، مرد می تواند مراحل بعدی را آغاز کند.

گام دوم: ثبت دادخواست الزام به تمکین

پس از انقضای مهلت تعیین شده در اظهارنامه و عدم تمکین زن، مرد می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست «الزام به تمکین» را ثبت کند. در این دادخواست، مشخصات خواهان (مرد) و خوانده (زن)، خواسته (الزام به تمکین) و شرح کامل ماجرا از جمله ارسال اظهارنامه و عدم تمکین زن، به دقت قید می شود. مرجع صالح برای رسیدگی به این دعوا، دادگاه خانواده محل اقامت زن است.

گام سوم: جمع آوری و ارائه مدارک لازم جهت اثبات عدم تمکین

اثبات عدم تمکین زن در دادگاه نیازمند ارائه مستندات و ادله کافی است. مدارک مهمی که باید ضمیمه دادخواست شوند، عبارتند از:

• مدارک هویتی و ازدواج: اصل یا کپی مصدق سند ازدواج (عقدنامه)، شناسنامه و کارت ملی زوج.
• مدارک اثبات تهیه مسکن: سند مالکیت یا اجاره نامه منزل مشترک. این سند باید نشان دهد که مسکن مناسب و مهیا برای زندگی فراهم شده است.
• مدارک مربوط به اظهارنامه: رسید ارسال و ابلاغ اظهارنامه رسمی دعوت به تمکین.
• شواهد ترک منزل: در صورتی که عدم تمکین به دلیل ترک منزل باشد، می توان از استشهادنامه محلی (گواهی همسایگان یا افراد مطلع)، گزارش کلانتری (در صورت مراجعه مرد به پلیس جهت صورتجلسه ترک منزل) یا سایر مستندات مشابه استفاده کرد.
• شواهد عدم تمکین خاص: اثبات عدم تمکین خاص معمولاً دشوارتر است و غالباً به اقرار خود زن یا در موارد بسیار خاص، به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی نیاز دارد. دادگاه ها در این زمینه با احتیاط عمل می کنند.
• سایر دلایل و مستندات: هرگونه پیامک، مکاتبات، شهادت شهود یا اقرار زن که حاکی از عدم تمکین باشد، می تواند به عنوان دلیل مورد استناد قرار گیرد.

گام چهارم: تشکیل جلسات رسیدگی در دادگاه خانواده

پس از ثبت دادخواست، وقت رسیدگی تعیین و به طرفین ابلاغ می شود. زوجین یا وکلای قانونی آن ها باید در جلسات دادگاه حاضر شوند. در این جلسات، قاضی به اظهارات طرفین گوش می دهد، مدارک ارائه شده را بررسی می کند و دفاعیات زن را نیز استماع می نماید. دادگاه همواره تلاش می کند تا در ابتدا با دعوت زوجین به سازش و گفتگو، اختلافات را حل و فصل کند و کانون خانواده را حفظ نماید.

گام پنجم: بررسی دفاعیات احتمالی زن و دلایل موجه عدم تمکین

زن می تواند در دادگاه برای عدم تمکین خود دلایل موجهی ارائه کند که در صورت اثبات، دعوای مرد رد خواهد شد. برخی از مهمترین دلایل موجه عبارتند از:

• حق حبس: اگر زوجه باکره باشد و مهریه او حال (عندالمطالبه) باشد، می تواند تا زمان دریافت کامل مهریه از تمکین خاص و عام خودداری کند. این حق، قانونی و شرعی است و در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به آن اشاره شده است.
• خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی: اگر زن اثبات کند که زندگی با مرد، به دلیل سوءمعاشرت، اعتیاد، کتک زدن، توهین، تهدید یا سایر رفتارهای خشونت آمیز مرد، برای او خطر جانی، مالی یا آبرویی دارد، عدم تمکین او موجه خواهد بود. این موارد نیاز به ارائه مستندات و شواهد قوی دارند.
• عدم تهیه مسکن مناسب: در صورتی که مرد مسکن مناسب و متناسب با شان زن را فراهم نکرده باشد، زن می تواند از سکونت در آن خودداری کند.
• عدم پرداخت نفقه: اگر حق حبس زن ساقط شده باشد (مثلاً پس از اولین تمکین) و مرد نفقه او را نپردازد، زن می تواند به این دلیل از تمکین خودداری کند.
• بیماری های خاص یا عذر شرعی: وجود بیماری هایی که مانع از تمکین خاص می شوند یا وجود عذر شرعی مانند عادت ماهانه، از دلایل موجه عدم تمکین محسوب می شوند.
• شروط ضمن عقد نکاح: اگر در ضمن عقد نکاح، شروطی مانند حق تعیین مسکن، حق اشتغال، یا حق خروج از کشور به زن داده شده باشد و مرد مانع اجرای آن ها شود، عدم تمکین زن در این موارد موجه است.
• صوری بودن دعوای تمکین: گاهی مرد صرفاً برای قطع نفقه یا اخذ اجازه ازدواج مجدد، دعوای تمکین را مطرح می کند، در حالی که خود تمایلی به ادامه زندگی مشترک ندارد. اثبات صوری بودن دعوا می تواند موجب رد آن شود.

گام ششم: صدور رأی دادگاه (حکم الزام به تمکین یا رد دعوا)

پس از بررسی کامل ادله و دفاعیات طرفین، دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی می تواند حکم به «الزام به تمکین» زن یا «رد دعوای» مرد باشد. لازم به ذکر است که حکم الزام به تمکین، زن را به صورت فیزیکی و با زور مجبور به بازگشت به منزل مشترک نمی کند، بلکه صرفاً جنبه اعلامی دارد و آثار حقوقی خاص خود را به دنبال خواهد داشت.

گام هفتم: مراحل اعتراض به رأی دادگاه

طرفین می توانند ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی دادگاه بدوی، نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کنند. مرجع رسیدگی به تجدیدنظرخواهی، دادگاه تجدیدنظر استان است. در صورت وجود شرایط قانونی خاص، امکان فرجام خواهی نیز در دیوان عالی کشور وجود دارد.

گام هشتم: درخواست صدور اجرائیه و آثار آن

پس از قطعی شدن حکم الزام به تمکین، مرد می تواند از واحد اجرای احکام دادگستری درخواست صدور اجرائیه کند. اجرائیه به زن ابلاغ می شود تا به حکم تمکین عمل کند. همانطور که پیشتر ذکر شد، این اجرائیه زن را به صورت فیزیکی مجبور به تمکین نمی کند، بلکه به او اخطار می دهد که در صورت عدم تمکین، آثار حقوقی ناشی از آن (مانند قطع نفقه یا اجازه ازدواج مجدد مرد) مترتب خواهد شد.

آثار و نتایج حقوقی اصلی حکم عدم تمکین زن

صدور حکم قطعی عدم تمکین زن، پیامدهای حقوقی مهمی را برای هر دو طرف به دنبال دارد که آشنایی با آن ها برای تصمیم گیری صحیح در این پرونده ها حیاتی است.

قطع نفقه زن ناشزه

مهمترین اثر حقوقی حکم عدم تمکین، قطع نفقه زن است. از تاریخ صدور اظهارنامه تمکین یا از تاریخ اثبات نشوز در دادگاه (بسته به نظر قاضی و شرایط پرونده)، زن دیگر مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. البته این قاعده استثنائاتی دارد، مانند مواردی که زن دارای حق حبس باشد. باید توجه داشت که نفقه و مهریه دو مقوله جداگانه هستند و قطع نفقه تأثیری بر حق مهریه زن ندارد.

حق مرد برای ازدواج مجدد (تجدید فراش)

یکی دیگر از آثار مهم حکم عدم تمکین، ایجاد حق برای مرد جهت درخواست اجازه ازدواج مجدد از دادگاه است. بر اساس ماده ۱۶ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، در مواردی که زن از تمکین امتناع کند، مرد می تواند با مراجعه به دادگاه و ارائه حکم قطعی عدم تمکین همسر، اجازه ازدواج مجدد را دریافت کند. این اجازه با تأیید دادگاه صادر می شود و مرد باید توانایی تأمین معاش همسر اول و فرزندانش را نیز اثبات کند.

تاثیر بر مهریه و اجرت المثل

همانطور که اشاره شد، عدم تمکین زن تأثیری بر حق او نسبت به مهریه ندارد. مهریه به محض وقوع عقد نکاح به ذمه مرد تعلق می گیرد و زن در هر حال مستحق دریافت آن است، حتی اگر ناشزه باشد. اما در خصوص اجرت المثل ایام زوجیت، در صورتی که زن بدون قصد تبرع (مجانی بودن) کارهایی در منزل همسرش انجام داده باشد، مستحق اجرت المثل است. نشوز زن می تواند در تعیین میزان اجرت المثل یا حتی تعلق آن، تأثیرگذار باشد، به این معنا که زنی که تمکین نکرده، ممکن است استحقاق کمتری برای دریافت اجرت المثل داشته باشد.

تاثیر بر شرط تنصیف اموال (شرط نصف دارایی)

شرط تنصیف اموال که معمولاً در عقدنامه به صورت چاپی وجود دارد و با امضای زوجین معتبر می شود، مقرر می دارد که در صورت طلاق به درخواست مرد و بدون تقصیر زن، مرد مکلف است تا نصف دارایی خود را که در دوران زندگی مشترک به دست آورده، به زن منتقل کند. اگر عدم تمکین زن به اثبات برسد و منجر به طلاق از سوی مرد شود، زن ناشزه از این شرط محروم خواهد شد؛ چرا که یکی از شرایط اجرای این شرط، عدم تقصیر زن در طلاق است.

تاثیر بر حضانت فرزندان (به صورت غیرمستقیم)

گرچه نشوز زن مستقیماً منجر به سلب حضانت از او نمی شود، اما در مواردی که عدم تمکین زن به دلیل ترک منزل مشترک و دوری از فرزندان باشد، این امر می تواند در تصمیم گیری دادگاه در مورد مصلحت فرزند و تعیین حضانت، به صورت غیرمستقیم تأثیرگذار باشد. دادگاه همواره مصلحت کودک را در اولویت قرار می دهد.

دشوار شدن طلاق از جانب زن (مگر با اثبات عسر و حرج جدید)

اگر زن ناشزه باشد، درخواست طلاق از سوی او دشوارتر خواهد شد، مگر اینکه بتواند دلایل جدید و موجهی برای عسر و حرج خود (مانند سوءمعاشرت مرد پس از حکم تمکین یا ترک انفاق) اثبات کند. در غیر این صورت، با وجود حکم عدم تمکین، زن برای طلاق از مرد با چالش های بیشتری روبرو خواهد بود.

نکات مهم حقوقی و تکمیلی در پرونده های عدم تمکین

پرونده های عدم تمکین در دادگاه خانواده، ابعاد پیچیده و ظریفی دارند که توجه به نکات حقوقی خاص می تواند در نتیجه پرونده تأثیر بسزایی داشته باشد.

نقش وکیل متخصص خانواده

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و ماهیت حساس پرونده های خانواده، بهره گیری از مشاوره و وکیل متخصص خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است. یک وکیل باتجربه می تواند:

• مدارک و مستندات لازم را به درستی جمع آوری و تنظیم کند.
• دادخواست یا لایحه دفاعی را به صورت حقوقی و مستدل تدوین نماید.
• در جلسات دادگاه به بهترین شکل از حقوق موکل خود دفاع کند.
• در مورد آثار و نتایج احتمالی حکم، اطلاعات دقیق و به روز ارائه دهد.

آیا عدم تمکین زن مجازات کیفری دارد؟

خیر، عدم تمکین زن هیچ گونه مجازات کیفری مانند حبس یا شلاق ندارد. نشوز زن صرفاً آثار حقوقی به دنبال دارد که مهمترین آن ها قطع نفقه و ایجاد حق برای مرد جهت ازدواج مجدد است. در نظام حقوقی ایران، نمی توان کسی را به زور وادار به ایفای وظایف زناشویی نمود.

مدت زمان متعارف عدم تمکین

مدت زمان خاصی برای اینکه عدم تمکین به عنوان نشوز محسوب شود، در قانون به صراحت ذکر نشده است. این موضوع تا حد زیادی به عرف و نظر قاضی بستگی دارد. با این حال، ترک منزل برای مدت طولانی (مثلاً چند ماه) بدون عذر موجه و اطلاع قبلی، قطعاً به عنوان عدم تمکین عام تلقی می شود. در برخی موارد، حتی مدت زمان کمتر نیز می تواند منجر به صدور حکم نشوز شود، خصوصاً اگر همراه با سایر شواهد عدم ایفای وظایف همسری باشد.

آزمایش عدم تمکین (باکره بودن)

در مواردی که زن ادعای باکره بودن و اعمال حق حبس را دارد و مرد این ادعا را انکار می کند، دادگاه می تواند با ارجاع امر به پزشکی قانونی، وضعیت باکره بودن زن را احراز کند. این آزمایش صرفاً برای تأیید وضعیت باکرگی است و ارتباط مستقیمی با اثبات عدم تمکین خاص در زوجه غیرباکره ندارد.

تمایز دعوای الزام به تمکین و اثبات نشوز

دعوای الزام به تمکین دعوایی است که مرد با هدف وادار کردن زن به ایفای وظایف زناشویی مطرح می کند. در صورت صدور این حکم و عدم اجرای آن توسط زن، وضعیت نشوز او اثبات می شود و مرد می تواند از آثار حقوقی آن بهره مند گردد. اثبات نشوز در واقع نتیجه و پیامد دعوای الزام به تمکین است که با هدف قطع نفقه یا اخذ اجازه ازدواج مجدد دنبال می شود. در برخی موارد ممکن است مرد مستقیماً دعوای اثبات نشوز را مطرح کند تا صرفاً از آثار حقوقی آن بهره مند شود، بدون اینکه اصرار بر بازگشت زن به منزل داشته باشد.

وضعیت مرد ناشز و ضمانت اجرای آن

همانطور که زن می تواند ناشزه باشد، مرد نیز می تواند وظایف زناشویی خود را انجام ندهد. در این حالت، به مرد ناشز گفته می شود. ضمانت اجرای نشوز مرد با زن متفاوت است. در صورت نشوز مرد، زن حق طلاق نخواهد داشت، اما می تواند به دلیل عسر و حرج (سختی و مشقت غیرقابل تحمل) ناشی از عدم انجام وظایف همسری توسط مرد (مثلاً عدم پرداخت نفقه، سوءمعاشرت، ترک زندگی مشترک) از دادگاه درخواست طلاق کند. مهمترین ضمانت اجرای نشوز مرد، لزوم پرداخت نفقه به زن است؛ زیرا حتی در صورت عدم تمکین مرد، زن همچنان مستحق نفقه خواهد بود.

برخلاف تصور عمومی، عدم تمکین زن هیچ مجازات کیفری در پی ندارد و صرفاً آثار حقوقی نظیر قطع نفقه و امکان ازدواج مجدد برای مرد را در بر خواهد داشت.

نتیجه گیری

پرونده های شکایت عدم تمکین زن از جمله دعاوی پیچیده و حساس در دادگاه های خانواده به شمار می روند که مستلزم آگاهی کامل از جوانب قانونی و فقهی آن هستند. از تعریف تمکین عام و خاص و مفهوم زن ناشزه گرفته تا مراحل گام به گام طرح دعوا، جمع آوری مدارک، بررسی دفاعیات احتمالی زن و در نهایت، آثار و نتایج حقوقی حکم عدم تمکین، هر مرحله نیازمند دقت و توجه ویژه ای است. درک صحیح این فرآیند نه تنها به مردان در احقاق حقوق قانونی خود کمک می کند، بلکه به زنان نیز این امکان را می دهد تا با شناخت از حقوق و تکالیف خود، از تضییع آن ها جلوگیری کنند. با توجه به اهمیت و ظرافت های موجود در این دعاوی، همواره توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام، با وکیل متخصص در امور خانواده مشورت شود تا از بروز اشتباهات احتمالی و طولانی شدن روند دادرسی پیشگیری گردد.