نمونه دادخواست مطالبه سهم الارث | دانلود رایگان و فرم آماده

مطالبه سهم الارث دعوایی حقوقی است که زمانی مطرح می شود که وراث یا افراد ذینفع، سهم معین خود را از ترکه متوفی دریافت نکرده اند و متصرف (که می تواند یکی از وراث یا شخص دیگری باشد) از تحویل آن امتناع می کند. این فرآیند حقوقی نیازمند تنظیم دقیق دادخواست و آشنایی با جزئیات قانونی است تا حقوق وارث به درستی پیگیری شود.

موضوع ارث و تقسیم آن، از دیرباز یکی از چالش برانگیزترین مسائل حقوقی در جوامع بوده است. پس از فوت یک فرد، اموال و دارایی های او که در اصطلاح حقوقی «ترکه» نامیده می شود، به ورثه منتقل می گردد. این انتقال قهری، هرچند به ظاهر ساده است، اما در عمل می تواند با پیچیدگی های فراوانی همراه باشد، به ویژه زمانی که میان ورثه بر سر تقسیم یا تصرف اموال اختلافاتی بروز کند. در چنین شرایطی، آگاهی از ابزارهای قانونی برای احقاق حق، از جمله تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه سهم الارث، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و کاربردی برای تمامی افرادی که با موضوع مطالبه سهم الارث مواجه هستند، تدوین شده است. در ادامه، به تشریح دقیق ماهیت این دعوا، تفاوت های کلیدی آن با دادخواست تقسیم ترکه، مدارک و شرایط لازم برای طرح آن، مراجع صالح رسیدگی، نکات حقوقی مهم و در نهایت، یک نمونه دادخواست مطالبه سهم الارث به صورت متنی و قابل الگوبرداری خواهیم پرداخت. امید است این محتوا، مسیر قانونی پیگیری حقوق ورثه را روشن تر و هموارتر سازد.

دادخواست مطالبه سهم الارث چیست و چه زمانی مطرح می شود؟

دادخواست مطالبه سهم الارث، ابزاری حقوقی است که وارث یا ذینفع زمانی از آن استفاده می کند که سهم او از ماترک متوفی مشخص شده باشد، اما شخص دیگری (اعم از وارث یا غیر وارث) این سهم را در تصرف خود دارد و از تحویل آن به وارث قانونی خودداری می نماید. این دعوا، برخلاف تقسیم ترکه، به دنبال تعیین سهم الارث از حالت مشاع نیست، بلکه هدف آن، تحویل یا مطالبه معادل سهمی است که پیشتر تعیین و مشخص شده و اکنون در تصرف غیر است.

ماهیت حقوقی دعوای مطالبه سهم الارث، اغلب جنبه مالی دارد و در بسیاری از موارد می توان آن را مرتبط با غصب یا تصرفات عدوانی دانست. مواد ۳۰۱، ۳۰۸، ۳۰۹، ۳۱۰، ۳۱۱ و ۳۱۲ قانون مدنی ایران به تفصیل به موضوع غصب و ضمانت اجرای آن پرداخته اند. بر اساس این مواد، اگر کسی مال متعلق به دیگری را بدون مجوز در تصرف داشته باشد، مسئول رد عین مال و منافع آن از زمان تصرف خواهد بود. در دعوای مطالبه سهم الارث نیز، خواهان با استناد به مالکیت خود بر سهم الارث مشخص شده، از دادگاه می خواهد که متصرف را ملزم به تحویل سهم او نماید.

تصفیه ترکه، که شامل پرداخت دیون و حقوق متوفی و اخراج مورد وصیت از ماترک است، پیش شرط رسیدگی به دعوای مطالبه سهم الارث تلقی می شود. در برخی موارد، حتی ممکن است تصفیه ترکه و مطالبه سهم الارث به صورت همزمان نیز قابل طرح باشد، اما به طور کلی، احراز تصفیه ترکه برای رسیدگی به دعوای مطالبه سهم الارث ضروری است.

تفاوت کلیدی: دادخواست تقسیم ترکه در مقابل مطالبه سهم الارث

در نظام حقوقی ایران، دو دعوای «تقسیم ترکه» و «مطالبه سهم الارث» هرچند هر دو به موضوع ارث مربوط می شوند، اما دارای ماهیت و شرایط طرح کاملاً متفاوتی هستند. درک این تمایز برای انتخاب صحیح مسیر حقوقی و جلوگیری از اطاله دادرسی ضروری است.

تقسیم ترکه

هدف: هدف اصلی دادخواست تقسیم ترکه، خروج اموال از حالت اشاعه و تعیین سهم دقیق هر وارث از کل ترکه است. در واقع، تا پیش از تقسیم، تمامی وراث به صورت مشاع (شریک در جزء جزء مال) مالک ترکه هستند و هیچ یک نمی تواند بدون اجازه سایرین در اموال تصرف کند یا سهم خود را به صورت منفرد مطالبه نماید.

زمان طرح: این دادخواست زمانی مطرح می شود که وراث بر سر نحوه تقسیم اموال متوفی به توافق نرسیده اند و اموال هنوز به صورت مشاع و مشترک بین آن ها باقی مانده است. این اختلافات ممکن است در مورد نوع تقسیم (نقدی، عینی)، میزان سهم یا حتی ماهیت برخی از اموال باشد.

خواندگان: تمامی ورثه متوفی که در ترکه سهیم هستند، باید به عنوان خوانده در دادخواست قید شوند تا رأی صادره شامل همه آنها باشد.

مرجع صالح: بر اساس ماده ۲۰ قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه محل آخرین اقامتگاه متوفی، صلاحیت رسیدگی به دعاوی مربوط به ترکه را دارد. اگر متوفی در ایران اقامتگاه نداشته باشد، دادگاه محلی که اموال غیرمنقول وی در آن واقع است، صالح خواهد بود.

مطالبه سهم الارث

هدف: دادخواست مطالبه سهم الارث، به دنبال الزام متصرف به تحویل سهم معین شده یا معادل آن به خواهان است. در این دعوا، سهم وارث قبلاً مشخص شده است (چه از طریق توافق ورثه، چه با حکم قطعی دادگاه مبنی بر تقسیم ترکه)، اما سهم تعیین شده به خواهان تحویل داده نشده است.

زمان طرح: این دعوا پس از تعیین سهم الارث (تقسیم ترکه توافقی یا قضایی) مطرح می شود، در حالی که سهم به خواهان تحویل نگردیده و در تصرف دیگری است. حتی در مواردی که اموال تقسیم نشده، اما سهم وارث به صورت قهری مشخص و قابل تشخیص است (مثلاً سهم از وجه نقد یا سهام)، نیز می تواند مطرح شود.

خواندگان: تنها شخصی که سهم الارث خواهان را در تصرف خود دارد و از تحویل آن خودداری می کند، باید به عنوان خوانده در دادخواست قید شود. این شخص می تواند یکی از وراث، قیم، وصی یا حتی شخص ثالثی باشد که به هر دلیلی سهم خواهان را تصرف کرده است.

مرجع صالح: صلاحیت دادگاه در این دعوا بر اساس قواعد عمومی صلاحیت محلی تعیین می شود؛ یعنی دادگاه محل اقامت خوانده یا دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول (اگر خواسته، مال غیرمنقول باشد).

نکته حقوقی مهم: بر اساس نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۲۴ مورخه ۱۴۰۱/۰۴/۲۸ اداره کل حقوقی قوه قضائیه، دعوای مطالبه سهم الارث الزاماً فرع بر تقسیم ترکه نیست و همین که تصفیه ترکه (پرداخت دیون و حقوق بر عهده متوفی و خارج کردن مورد وصیت از ماترک) صورت گرفته باشد، دعوای مطالبه سهم الارث قابل استماع است. این نظریه به ابعاد پیچیده تری در رسیدگی به این دعاوی اشاره دارد و مسیر را برای احقاق حقوق ورثه هموارتر می سازد.

شرایط و مدارک لازم برای طرح دعوای مطالبه سهم الارث

برای طرح موفقیت آمیز دعوای مطالبه سهم الارث، خواهان باید شرایط لازم را احراز و مدارک اثبات کننده ادعای خود را ضمیمه دادخواست نماید. فقدان هر یک از این مدارک می تواند منجر به رد دادخواست یا صدور قرار رد دعوا شود.

مدارک اثبات فوت مورث

1. گواهی فوت رسمی: این مدرک اساسی ترین سند برای اثبات فوت مورث و آغاز فرآیند ارث است که توسط اداره ثبت احوال صادر می شود.

مدارک اثبات وراثت و سهم الارث

1. گواهی انحصار وراثت: این مدرک که توسط شورای حل اختلاف صادر می شود، اسامی تمامی وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک را به صورت دقیق و قانونی مشخص می کند. این گواهی مهمترین مدرک در دعاوی ارثی است.

مدارک مربوط به عین ترکه

این مدارک برای اثبات وجود و مالکیت متوفی بر اموالی است که سهم الارث از آن ها مطالبه می شود:

• سند مالکیت اموال غیرمنقول: مانند اسناد شش دانگ ملک، آپارتمان یا زمین.
• برگ سبز وسایل نقلیه: برای اثبات مالکیت متوفی بر خودرو، موتورسیکلت و سایر وسایل نقلیه.
• فیش سپرده بانکی، گواهی سهام یا اوراق بهادار: برای اثبات وجود وجوه نقد، سهام بورسی یا سایر دارایی های مالی متوفی.
• رسید یا فاکتور خرید اموال منقول ارزشمند: در صورت لزوم برای اثبات مالکیت بر اقلامی مانند طلا، جواهرات یا آثار هنری.

مدارک اثبات تقسیم ترکه (در صورت انجام)

اگر تقسیم ترکه قبلاً انجام شده باشد، خواهان باید مدارک مربوط به آن را ارائه دهد:

• سند عادی یا رسمی تقسیم نامه: در صورتی که وراث به صورت توافقی و با تنظیم تقسیم نامه، ترکه را میان خود تقسیم کرده باشند.
• رأی قطعی دادگاه مبنی بر تقسیم ترکه: اگر تقسیم ترکه از طریق مراجع قضایی صورت گرفته و حکم نهایی صادر شده باشد.

مدارک اثبات تصرف یا ممانعت

خواهان باید مدارکی ارائه کند که نشان دهد سهم او در تصرف خوانده است و خوانده از تحویل آن خودداری می کند:

• اظهارنامه قضایی: در صورتی که خواهان قبلاً با ارسال اظهارنامه قضایی، از خوانده درخواست تحویل سهم الارث خود را کرده باشد و خوانده از آن تمکین نکرده باشد.
• شهادت شهود: در برخی موارد، شهادت افراد مطلع از تصرف خوانده و ممانعت او از تحویل سهم می تواند مفید باشد.
• صورتجلسه شورای حل اختلاف: اگر پیشتر تلاش هایی برای سازش در شورای حل اختلاف انجام شده و به نتیجه نرسیده باشد.
• سایر قرائن و امارات: هر مدرک یا دلیلی که عرفاً یا قانوناً بتواند تصرف خوانده و ممانعت او را ثابت کند.

مدارک هویتی خواهان

• کارت ملی و شناسنامه خواهان: برای احراز هویت خواهان و تطابق با اطلاعات مندرج در دادخواست.
• وکالت نامه: در صورت داشتن وکیل، تصویر مصدق وکالت نامه باید ضمیمه دادخواست شود.

ارائه تمامی این مدارک به صورت کامل و دقیق، نقش بسزایی در تسریع روند رسیدگی و موفقیت در دعوای مطالبه سهم الارث خواهد داشت.

مرجع صالح، هزینه دادرسی و نکات حقوقی ویژه در دعوای مطالبه سهم الارث

دعوای مطالبه سهم الارث، با توجه به ماهیت و اهداف خاص خود، از نظر مرجع رسیدگی، نحوه محاسبه هزینه دادرسی و برخی نکات حقوقی، تفاوت هایی با سایر دعاوی ارثی دارد که آگاهی از آن ها برای هر خواهان یا وکیل ضروری است.

مرجع صالح رسیدگی

برخلاف دعوای تقسیم ترکه که عموماً در دادگاه محل آخرین اقامتگاه متوفی مطرح می شود، دعوای مطالبه سهم الارث از قواعد عمومی صلاحیت محاکم تبعیت می کند. این بدین معناست که:

• اگر خواسته دعوا، مطالبه مال منقول (مانند پول، سهام، خودرو و …) باشد، دادگاه محل اقامت خوانده صالح به رسیدگی خواهد بود.
• اگر خواسته دعوا، مطالبه مال غیرمنقول (مانند زمین یا ملک) باشد، دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول صلاحیت رسیدگی دارد.

این تمایز در صلاحیت، نشان دهنده تفاوت بنیادین ماهیت دو دعوا است؛ تقسیم ترکه دعوایی مرتبط با کلیت ماترک و ورثه است، در حالی که مطالبه سهم الارث دعوایی است که به دنبال احقاق حق فردی وارث در برابر متصرف است.

هزینه دادرسی

دعوای مطالبه سهم الارث، یک دعوای مالی محسوب می شود. بنابراین، هزینه دادرسی بر اساس قیمت خواسته (ارزش سهم الارث مورد مطالبه) محاسبه و دریافت می گردد. ارزیابی خواسته باید با دقت انجام شود، زیرا هم بر مبلغ هزینه دادرسی و هم بر امکان تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی تأثیرگذار است. در صورتی که ارزش خواسته قابل ارزیابی نباشد، یا خواهان از ابتدا نتواند بهای دقیق آن را تعیین کند، ممکن است دادگاه کارشناسی را برای تعیین قیمت تعیین نماید.

خوانده دعوا

در دعوای مطالبه سهم الارث، تنها متصرف سهم الارث خواهان است که باید به عنوان خوانده قرار گیرد. این یکی از مهمترین تفاوت ها با دعوای تقسیم ترکه است که در آن، تمامی وراث (به عنوان شرکا در مال مشاع) باید خوانده قرار گیرند. در مطالبه سهم الارث، هدف الزام متصرف خاص به تحویل سهم است، نه تقسیم کل ترکه بین وراث.

خواسته مردد

در ستون خواسته دادخواست، اگر خواهان مطالبه عین سهم الارث یا در صورت تعذر، قیمت آن را درخواست کند، این خواسته، مردد تلقی نمی شود. این بدین معناست که خواهان به طور مشخص یک چیز را مطالبه می کند و برای حالتی که آن چیز قابل تحویل نباشد، بدیلی را مطرح می سازد. بنابراین، چنین خواسته ای منجر به صدور قرار رد دعوا به استناد بند ۹ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی نخواهد شد.

عدم اعتبار اسقاط حق ارث در زمان حیات

یکی از نکات حقوقی حائز اهمیت این است که هرگونه اقرار، توافق یا اسناد مبنی بر اسقاط حق ارث توسط یکی از ورثه در زمان حیات مورث، از نظر قانونی باطل و بلااثر است. حق ارث، حقی است که به موجب فوت مورث ایجاد می شود (مالم یجب) و قبل از فوت، وجود خارجی ندارد تا بتوان آن را اسقاط کرد. این موضوع با نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۵۳۴ مورخه ۱۴۰۱/۰۴/۱۵ اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز تأیید شده است. بنابراین، اگر کسی در زمان حیات پدر یا مادر خود اقرار به دریافت سهم الارث کرده و حق خود را ساقط نموده باشد، پس از فوت مورث همچنان می تواند مطالبه سهم الارث نماید، هرچند ممکن است آنچه قبلاً دریافت کرده است، از سهم او کسر شود.

نمونه دادخواست مطالبه سهم الارث (متنی کامل و قابل الگوبرداری)

تنظیم دقیق دادخواست، گام اول و حیاتی در فرآیند پیگیری حقوقی است. در ادامه، یک نمونه دادخواست مطالبه سهم الارث ارائه شده است که می توانید با جایگزین کردن اطلاعات مربوط به خود، از آن الگوبرداری نمایید.

به نام خداوند بخشنده مهربان

عنوان دادخواست: مطالبه سهم الارث

مشخصات خواهان

عنوان	اطلاعات
نام	[نام خواهان]
نام خانوادگی	[نام خانوادگی خواهان]
شماره ملی	[شماره ملی خواهان]
آدرس	[آدرس کامل پستی خواهان]
شغل	[شغل خواهان]

مشخصات خوانده

عنوان	اطلاعات
نام	[نام خوانده (متصرف سهم الارث)]
نام خانوادگی	[نام خانوادگی خوانده]
شماره ملی	[شماره ملی خوانده (حتی الامکان)]
آدرس	[آدرس کامل پستی خوانده]
شغل	[شغل خوانده]

خواسته

۱. صدور حکم به محکومیت خوانده به تحویل [نوع و مشخصات دقیق سهم الارث مورد مطالبه] به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل).

• مثال برای خواسته مال غیرمنقول: صدور حکم به محکومیت خوانده به تحویل دو دانگ مشاع از شش دانگ یک قطعه زمین به پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی و اصلی] بخش [شماره بخش] واقع در [آدرس دقیق ملک]، که سهم الارث اینجانب از مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] می باشد، به انضمام کلیه خسارات دادرسی.
• مثال برای خواسته مال منقول: صدور حکم به محکومیت خوانده به تحویل مبلغ [مبلغ دقیق] ریال وجه نقد (یا تعداد [تعداد] سهم از سهام شرکت [نام شرکت]) که سهم الارث اینجانب از مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] می باشد، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و تأخیر تأدیه.
• خواسته اختیاری (در صورت تعذر از تحویل عین): یا در صورت تعذر از تحویل عین مال فوق الذکر، محکومیت خوانده به پرداخت قیمت روز آن به نرخ کارشناسی رسمی دادگستری.

دلایل و منضمات دادخواست

1. گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی] صادره از [نام شورای حل اختلاف صادرکننده] مورخ [تاریخ صدور].
2. گواهی فوت مرحوم/مرحومه [نام و نام خانوادگی متوفی].
3. سند مالکیت [شماره سند یا پلاک ثبتی] مربوط به مال موروثی (در صورت وجود و برای اموال غیرمنقول).
4. توافق نامه عادی/رسمی تقسیم ارث مورخ [تاریخ] (در صورت وجود).
5. اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] ارسالی به خوانده (در صورت ارسال).
6. کارت ملی خواهان (تصویر مصدق).
7. وکالت نامه [شماره وکالت نامه] (در صورت داشتن وکیل).
8. [سایر مدارک و مستندات مرتبط که تصرف خوانده یا تعیین سهم را ثابت می کند].

شرح دادخواست

ریاست محترم دادگاه [نام دادگاه حقوقی صالح (مثلاً: عمومی حقوقی شهرستان تهران)]

احتراماً، به استحضار می رساند، مرحوم/مرحومه [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به تاریخ [تاریخ فوت] فوت نموده و به موجب گواهی انحصار وراثت شماره [شماره گواهی] صادره از [مرجع صادرکننده]، اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به همراه خوانده محترم و سایر ورثه، ورثه شرعی و قانونی ایشان می باشیم.

سهم الارث قانونی اینجانب از ترکه مورث، [ذکر دقیق سهم و نوع مال، مثلاً: دو دانگ مشاع از شش دانگ ملک مسکونی به پلاک ثبتی …] می باشد. با توجه به اینکه [ترکه به صورت توافقی/قضایی تقسیم شده و سهم اینجانب مشخص است / سهم اینجانث از ترکه [نوع مال] مشخص و معین است و نیازی به تقسیم ترکه مجدد ندارد]، خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده] علی رغم مراجعات و درخواست های مکرر و همچنین ارسال اظهارنامه قضایی به شماره [شماره اظهارنامه (در صورت ارسال)]، از تحویل سهم الارث اینجانب که در تصرف خود دارد، امتناع می ورزد.

لذا با تقدیم این دادخواست، از محضر دادگاه محترم، به استناد مواد ۳۰۱ و ۳۰۸ قانون مدنی، مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، و با عنایت به مدارک و منضمات پیوست، تقاضای رسیدگی و صدور حکم به شرح خواسته (تحویل عین سهم الارث و در صورت تعذر، پرداخت قیمت روز آن) به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل مورد استدعاست.

با تشکر و تجدید احترام

نام و نام خانوادگی خواهان/وکیل خواهان

امضا و تاریخ

فایل دانلود نمونه دادخواست (Word/PDF) در قسمت مربوطه قرار خواهد گرفت تا دسترسی شما به این فرم حقوقی آسان تر گردد.

مراحل پس از ثبت دادخواست مطالبه سهم الارث

پس از تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه سهم الارث، یک سلسله مراحل قانونی آغاز می شود که پیگیری دقیق آن ها برای رسیدن به نتیجه مطلوب ضروری است.

۱. ثبت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

خواهان یا وکیل وی، باید دادخواست تکمیل شده به همراه کلیه مدارک و منضمات لازم را از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در سراسر کشور ثبت نماید. در این مرحله، هزینه دادرسی نیز مطابق با ارزش خواسته پرداخت می شود.

۲. ارجاع به شعبه مربوطه

پس از ثبت، دادخواست به یکی از شعب دادگاه حقوقی صالح (بر اساس صلاحیت محلی و نوع مال مطالبه شده) ارجاع می گردد. شماره پرونده و شعبه رسیدگی کننده از طریق پیامک به خواهان ابلاغ خواهد شد.

۳. تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به طرفین

ریاست شعبه یا دادیار مربوطه، پس از بررسی اولیه دادخواست، وقت رسیدگی تعیین کرده و تاریخ و ساعت جلسه دادگاه به هر دو طرف (خواهان و خوانده) از طریق سامانه ابلاغ الکترونیکی (ثنا) ابلاغ می شود.

۴. جلسه دادرسی و ارائه دفاعیات

در تاریخ تعیین شده، جلسه رسیدگی در دادگاه برگزار می شود. طرفین (یا وکلای آن ها) فرصت خواهند داشت تا دلایل و مدارک خود را ارائه کرده و دفاعیات خود را مطرح نمایند. خواهان باید تصرف خوانده و حقانیت خود بر سهم الارث را اثبات کند و خوانده نیز می تواند دلایل خود را برای عدم تحویل سهم یا عدم مالکیت خواهان ارائه نماید.

۵. صدور رأی بدوی

پس از اتمام جلسات دادرسی و بررسی تمامی مدارک و دفاعیات، دادگاه اقدام به صدور رأی بدوی می نماید. این رأی می تواند به نفع خواهان (محکومیت خوانده به تحویل سهم یا پرداخت قیمت آن) یا به ضرر خواهان (رد دعوا) باشد.

۶. امکان تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی

رأی صادره توسط دادگاه بدوی، قابل اعتراض در مراجع بالاتر است:

• تجدیدنظرخواهی: طرفین ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی بدوی، می توانند در دادگاه تجدیدنظر استان مربوطه نسبت به رأی اعتراض کنند.
• فرجام خواهی: در صورتی که ارزش خواسته (سهم الارث) از مبلغ معین شده در قانون تجاوز کند، رأی دادگاه تجدیدنظر نیز در دیوان عالی کشور قابل فرجام خواهی خواهد بود.

۷. مراحل اجرای حکم

پس از قطعیت رأی و صدور اجراییه، خواهان می تواند از طریق واحد اجرای احکام دادگستری، نسبت به اجرای حکم صادره (مانند تحویل ملک، دریافت وجه نقد یا سهام) اقدام نماید. این مرحله نیز نیازمند پیگیری فعال از سوی خواهان یا وکیل وی است.

سوالات متداول در مورد مطالبه سهم الارث

در ادامه به برخی از پرتکرارترین سوالات پیرامون دعوای مطالبه سهم الارث پاسخ داده می شود تا ابهامات احتمالی برطرف گردد.

آیا می توان همزمان دادخواست تقسیم ترکه و مطالبه سهم الارث داد؟

به طور کلی، دعوای مطالبه سهم الارث پس از تقسیم ترکه (یا زمانی که سهم هر وارث مشخص است) مطرح می شود. اما در برخی شرایط خاص، اگر یکی از ورثه سهم الارث دیگری را در اختیار داشته باشد و از تحویل آن خودداری کند، می توان هر دو دعوا را به صورت همزمان مطرح کرد. با این حال، باید توجه داشت که دادگاه ابتدا به دعوای تقسیم ترکه رسیدگی می کند تا سهم هر وارث مشخص شود و سپس به مطالبه همان سهم بپردازد.

اگر سهم الارث پول نقد باشد، نحوه طرح دعوا چگونه است؟

اگر سهم الارث شامل وجه نقد باشد که در حساب بانکی متوفی بوده و توسط یکی از وراث یا متصرف برداشت شده، یا به هر نحو دیگری در تصرف اوست، دعوای مطالبه سهم الارث به صورت مطالبه وجه نقد مطرح می شود. در این حالت، خواهان باید مبلغ دقیق یا میزان سهم خود را از آن مبلغ در ستون خواسته قید کرده و مدارک لازم برای اثبات وجود وجه نقد در ترکه و تصرف خوانده را ارائه دهد. این دعوا نیز مالی است و هزینه دادرسی بر اساس مبلغ مطالبه شده محاسبه می گردد.

اگر متصرف سهم الارث، خود یکی از ورثه نباشد، تکلیف چیست؟

همانطور که قبلاً اشاره شد، متصرف سهم الارث می تواند شخص ثالثی باشد که هیچ نسبتی با متوفی یا ورثه ندارد (مانند مستأجر، یا شخصی که به اشتباه مالی را تصرف کرده است). در این حالت نیز دعوای مطالبه سهم الارث علیه همان شخص ثالث به عنوان خوانده مطرح می شود و خواهان باید رابطه خود با متوفی (به واسطه گواهی انحصار وراثت) و تصرف نامشروع خوانده را اثبات کند.

مهلت قانونی برای طرح دعوای مطالبه سهم الارث چقدر است؟

در نظام حقوقی ایران، برای دعاوی مربوط به ارث، به طور کلی مرور زمان وجود ندارد. یعنی حق وارث برای مطالبه سهم الارث خود، با گذشت زمان از بین نمی رود. بنابراین، خواهان می تواند در هر زمانی که متوجه تصرف سهم خود شد، اقدام به طرح دعوا نماید. با این حال، تأخیر زیاد در طرح دعوا ممکن است اثبات برخی از ادعاها را دشوارتر کند و توصیه می شود در اسرع وقت اقدام شود.

آیا هزینه های نگهداری ترکه از سهم الارث کسر می شود؟

بله، هزینه های ضروری و متعارف مربوط به نگهداری ترکه (مانند هزینه های تعمیر و نگهداری ملک موروثی یا پرداخت عوارض و مالیات آن) که پیش از تقسیم یا مطالبه سهم الارث توسط یکی از وراث پرداخت شده باشد، در زمان تقسیم یا محاسبه سهم الارث، با ارائه مدارک مثبته، از سهم هر وارث به نسبت سهم او کسر می گردد.

نقش گواهی انحصار وراثت در این دعوا چیست؟

گواهی انحصار وراثت، مهمترین مدرک در دعوای مطالبه سهم الارث است. این گواهی به طور رسمی، وراث قانونی متوفی را احراز و سهم الارث هر یک را تعیین می کند. بدون این گواهی، خواهان نمی تواند به طور قانونی وراثت خود و میزان سهم خود را اثبات کند و دادگاه نمی تواند به دعوا رسیدگی نماید. بنابراین، دریافت گواهی انحصار وراثت پیش از طرح دعوای مطالبه سهم الارث، الزامی است.

نتیجه گیری

مطالبه سهم الارث، فرآیندی حقوقی است که در آن، وارث به دنبال احقاق حق خود از سهم معین شده ای از ترکه متوفی است که در تصرف دیگری قرار گرفته است. این دعوا، با تفاوت های اساسی نسبت به تقسیم ترکه، نیازمند آگاهی دقیق از مراحل، مدارک و نکات حقوقی ویژه خود می باشد. از اثبات فوت و وراثت با گواهی های رسمی گرفته تا تعیین مرجع صالح و محاسبه هزینه دادرسی، هر یک از این گام ها برای موفقیت در پرونده حیاتی هستند.

تنظیم یک دادخواست کامل و مستدل، همراه با ارائه تمامی دلایل و منضمات لازم، می تواند نقش تعیین کننده ای در تسریع فرآیند رسیدگی و صدور حکم به نفع خواهان داشته باشد. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و امکان بروز اختلافات، توصیه اکید می شود که پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص در امور ارث مشورت نمایید تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود و حقوق قانونی شما به بهترین شکل ممکن پیگیری گردد. با دانلود نمونه دادخواست ارائه شده و آگاهی از نکات ذکر شده، می توانید با اطمینان بیشتری برای مطالبه سهم الارث خود اقدام کنید.