پرکردن سفته جهت ضمانت

پرکردن سفته جهت ضمانت فرآیندی حساس و نیازمند دقت بالا به منظور تضمین تعهدات مالی یا کاری است که شامل درج صحیح اطلاعاتی نظیر مبلغ، مشخصات گیرنده و صادرکننده، و قید صریح «جهت ضمانت» بر روی سند می شود. این اقدام برای صادرکننده و گیرنده سفته، در مواردی مانند ضمانت حسن انجام کار یا وام بانکی، از اهمیت حقوقی ویژه ای برخوردار است و عدم آگاهی از نکات مربوط به آن می تواند منجر به بروز مشکلات جدی شود.

سفته به عنوان یک سند تجاری، نقشی حیاتی در روابط مالی و قراردادی ایفا می کند و در بسیاری از موارد به عنوان ابزاری مطمئن برای تضمین اجرای تعهدات، مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال، ماهیت حقوقی سفته و پیچیدگی های مربوط به نحوه تکمیل صحیح آن، مستلزم آگاهی کامل از جوانب مختلف قانونی است. پرکردن نادرست سفته، به ویژه سفته ضمانت، نه تنها می تواند هدف اصلی از صدور آن را تحت الشعاع قرار دهد، بلکه ممکن است زمینه ساز سوءاستفاده های احتمالی و تضییع حقوق طرفین، خصوصاً صادرکننده، شود.

اهمیت آگاهی از نحوه صحیح تکمیل این سند، به دلیل مسئولیت های حقوقی سنگینی است که برای صادرکننده به دنبال دارد. از سوی دیگر، گیرنده سفته نیز باید از صحت تکمیل آن برای اطمینان از اعتبار و قابلیت مطالبه سند، مطلع باشد. آگاهی از تفاوت های سفته عادی و سفته ضمانت، قید صحیح عبارات و اطلاعات مورد نیاز، و درک پیامدهای حقوقی هر بند، برای هر دو طرف معامله ضروری است. این مقاله با هدف ارتقاء دانش حقوقی کاربران، به بررسی جامع و تخصصی فرآیند پرکردن سفته جهت ضمانت می پردازد تا امنیت حقوقی شما را در این زمینه تضمین کند.

سفته چیست؟ آشنایی با ماهیت حقوقی و جایگاه آن

سفته یا فته طلب، یکی از اسناد تجاری مهم در نظام حقوقی ایران است که به موجب آن، صادرکننده متعهد می شود مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه، به شخص معین یا حامل سفته پرداخت کند. این سند تجاری، ابزاری کارآمد برای تسهیل مبادلات مالی و اعتباری در جامعه محسوب می شود و ریشه در نیاز تجار به جابجایی امن پول دارد.

تعریف سفته از منظر قانون تجارت ایران

بر اساس ماده 307 و 308 قانون تجارت ایران، سفته سندی است که به امضای شخص (صادرکننده) رسیده و متضمن تعهد او به پرداخت مبلغی معین در زمان مشخص (یا عندالمطالبه) در وجه گیرنده (یا به حواله کرد وی) است. این تعریف، ارکان اصلی سفته شامل مبلغ، گیرنده وجه، تاریخ پرداخت (یا قید عندالمطالبه)، و امضای صادرکننده را مشخص می کند.

تفاوت های کلیدی سفته با چک

اگرچه سفته و چک هر دو اسناد تجاری هستند، اما تفاوت های ماهوی و کاربردی مهمی دارند:

• ماهیت: چک، دستور پرداخت وجه از حساب بانکی صادرکننده به دارنده است؛ در حالی که سفته، سند تعهد پرداخت خود صادرکننده است و الزاماً نیاز به حساب بانکی ندارد.
• محل پرداخت: وجه چک باید از بانک پرداخت شود، اما وجه سفته را می توان به صورت نقدی در محل تعیین شده پرداخت کرد.
• ضمانت اجرا: چک از ضمانت اجراهای کیفری (در صورت عدم وصول) برخوردار است که سفته فاقد آن است. مطالبه سفته صرفاً از طریق مراجع حقوقی امکان پذیر است.
• قابلیت صدور: چک توسط بانک صادر می شود و نیازمند دسته چک است؛ سفته را می توان از مراکز فروش معتبر (مانند بانک ملی یا برخی دکه های روزنامه فروشی) تهیه کرد.

انواع سفته و کاربردهای متداول

سفته ها را می توان بر اساس نحوه پرداخت به انواع مختلفی دسته بندی کرد:

• سفته عندالمطالبه: در این نوع سفته، تاریخ پرداخت مشخصی درج نمی شود و دارنده سفته می تواند در هر زمانی مطالبه وجه کند.
• سفته مدت دار: دارای تاریخ سررسید معین است و وجه آن تنها پس از فرا رسیدن آن تاریخ قابل مطالبه خواهد بود.
• سفته ضمانت: این نوع سفته برای تضمین انجام تعهدی غیرمالی یا مالی استفاده می شود و ویژگی های خاص خود را در نحوه تکمیل دارد که در ادامه به تفصیل بررسی خواهد شد.

نحوه تهیه سفته

سفته را می توان از شعب بانک ملی تهیه کرد. قیمت سفته شامل مبلغی به عنوان مالیات است که بر اساس مبلغ اسمی سفته تعیین می شود. هر چه مبلغ اسمی سفته بیشتر باشد، هزینه خرید آن نیز بالاتر خواهد بود. توصیه می شود برای خرید سفته به شعب بانک مراجعه شود تا از اصالت آن اطمینان حاصل شود.

سفته ضمانت: مفهومی فراتر از یک سند عادی

سفته ضمانت، نوع خاصی از سفته است که کاربرد آن نه برای مطالبه مستقیم وجه، بلکه برای تضمین انجام یک تعهد یا جبران خسارت احتمالی ناشی از عدم انجام آن تعهد است. این سفته، برخلاف سفته های عادی که هدف اصلی آن ها پرداخت وجه در موعد مقرر است، جنبه امانی دارد و مطالبه آن منوط به اثبات عدم انجام تعهد یا تخلف از قرارداد است.

تعریف سفته ضمانت و دلیل اصلی استفاده از آن

سفته ضمانت سندی است که صادرکننده (متعهد) آن را به نفع گیرنده (متعهدله) صادر می کند تا تعهد خود را در انجام کاری خاص، حفظ اموال، یا بازپرداخت وام تضمین کند. دلیل اصلی استفاده از سفته ضمانت، ایجاد اطمینان خاطر برای گیرنده سفته است که در صورت عدم ایفای تعهد توسط صادرکننده، ابزاری حقوقی برای جبران خسارت در اختیار داشته باشد. این سند می تواند در روابط کاری (ضمانت حسن انجام کار)، مالی (ضمانت وام)، یا قراردادی (ضمانت اجرای یک معامله) کاربرد داشته باشد.

تفاوت ماهوی سفته ضمانت با سفته های عادی

تفاوت اساسی سفته ضمانت با سفته عادی، در هدف از صدور و شرایط مطالبه آن است:

• سفته عادی (یا طلبکارانه): به منظور پرداخت مبلغی معین در زمان مقرر صادر می شود و دارنده می تواند به محض سررسید، اقدام به مطالبه وجه کند.
• سفته ضمانت: به عنوان امانت و برای تضمین یک تعهد صادر می شود. مطالبه وجه آن تنها در صورتی مجاز است که صادرکننده از تعهد اصلی خود تخلف کرده باشد و این تخلف نیز به صورت مستند و قانونی اثبات شود. در غیر این صورت، مطالبه وجه سفته ضمانت می تواند تحت عنوان «خیانت در امانت» پیگیری شود.

اهمیت قید جهت ضمانت و جنبه امانی بودن این سند

قید صریح عبارت جهت ضمانت (یا عبارات مشابه مانند بابت ضمانت حسن انجام کار یا بابت ضمانت وام) بر روی سفته، امری حیاتی است. این عبارت، ماهیت امانی بودن سند را از همان ابتدا مشخص کرده و از مطالبه زودهنگام و غیرقانونی آن جلوگیری می کند. درج این قید، بار اثبات تخلف را بر عهده گیرنده سفته می گذارد و به صادرکننده این امکان را می دهد که در صورت سوءاستفاده، از خود دفاع کند.

قید صریح جهت ضمانت بر روی سفته، ماهیت امانی سند را مشخص کرده و از مطالبه زودهنگام و غیرقانونی آن جلوگیری می کند.

جنبه امانی سفته ضمانت به این معناست که گیرنده سفته، صرفاً نگهدارنده آن تا زمان انجام تعهد اصلی است و حق ندارد بدون دلیل موجه و اثبات تخلف، اقدام به وصول آن نماید. این موضوع، تفاوت بنیادین با سفته های عادی دارد که دارنده آن را می توان طلبکار قلمداد کرد. در سفته ضمانت، مطالبه وجه بدون اثبات تخلف، می تواند منجر به مسئولیت کیفری برای گیرنده سفته شود.

بررسی جامع انواع کاربردهای سفته ضمانت

سفته ضمانت با توجه به جنبه امانی و اعتبار حقوقی خود، در روابط مختلف مالی و کاری کاربردهای گسترده ای دارد. این ابزار، به عنوان یک تضمین قوی، برای اطمینان از ایفای تعهدات توسط افراد یا شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد.

الف) سفته ضمانت کاری (سفته حسن انجام کار)

یکی از متداول ترین کاربردهای سفته ضمانت، در روابط کارگری و کارفرمایی است. بسیاری از کارفرمایان برای تضمین حسن انجام کار، حفظ اسرار شرکت، حفاظت از اموال، یا عدم رقابت با شرکت پس از اتمام همکاری، از کارمندان خود سفته ضمانت دریافت می کنند.

موارد استفاده سفته ضمانت کاری

• تعهد به انجام وظایف و مسئولیت های محوله در طول مدت قرارداد کار.
• حفظ اسرار تجاری، اطلاعات محرمانه و دانش فنی شرکت.
• مراقبت و نگهداری صحیح از اموال، ابزار و تجهیزاتی که در اختیار کارمند قرار می گیرد.
• تعهد به عدم رقابت با کارفرما پس از اتمام همکاری یا در طول آن.
• تضمین وفاداری و عدم انجام فعالیت های مغایر با منافع شرکت.

چالش های حقوقی و نگرانی های رایج کارمندان

دریافت سفته ضمانت کاری، همواره با نگرانی هایی از سوی کارمندان همراه است. اصلی ترین نگرانی، سوءاستفاده کارفرما از سفته و به اجرا گذاشتن آن بدون دلیل موجه است. این امر می تواند منجر به مشکلات مالی و حقوقی جدی برای کارمند شود. از آنجا که سفته یک سند تجاری است، در صورت به اجرا گذاشته شدن، بار اثبات عدم تخلف بر عهده صادرکننده (کارمند) خواهد بود.

موضع قانون کار در قبال سفته ضمانت

نکته قابل توجه این است که قانون کار ایران به صورت صریح و شفاف به موضوع دریافت سفته ضمانت کاری نپرداخته و در این زمینه نوعی خلأ قانونی وجود دارد. با این حال، رویه قضایی و اصول حقوقی حکم بر این دارد که سفته ضمانت کاری صرفاً جنبه امانی دارد و کارفرما تنها در صورت اثبات تخلف و خسارت، می تواند اقدام به مطالبه آن کند. هرگونه مطالبه بدون دلیل و اثبات تخلف، می تواند منجر به پیگرد قانونی کارفرما به اتهام خیانت در امانت شود.

توصیه های کلیدی برای کارمندان قبل از ارائه سفته

1. قید صریح «جهت ضمانت»: حتماً عبارت «این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار مورخ …» یا عبارتی مشابه را بر روی سفته (ترجیحاً در قسمت بالای سفته و همچنین پشت آن) درج کنید.
2. عدم درج تاریخ سررسید: هرگز تاریخ سررسید یا پرداخت را در سفته ضمانت قید نکنید. این سفته باید بدون تاریخ سررسید باشد.
3. تنظیم قرارداد کتبی: یک قرارداد کار مفصل و کتبی تنظیم کنید که در آن به صراحت ذکر شود سفته به چه منظور و با چه شرایطی اخذ شده است. حتماً شماره و تاریخ قرارداد را در سفته ذکر کنید.
4. دریافت رسید: پس از تحویل سفته، حتماً یک رسید کتبی با ذکر مشخصات کامل سفته (مبلغ، شماره سریال، تاریخ صدور، و هدف از دریافت) از کارفرما دریافت کنید.
5. مبلغ معقول: تلاش کنید مبلغ سفته معقول و متناسب با مسئولیت های شغلی باشد.

ب) سفته ضمانت وام (بانکی، شخصی و خرید اقساطی)

سفته ضمانت وام، برای تضمین بازپرداخت تسهیلات مالی توسط وام گیرنده یا ضامن وی استفاده می شود. این سفته می تواند توسط خود وام گیرنده یا توسط شخص ثالثی که ضامن وام شده است، صادر شود.

کاربردها برای وام گیرنده اصلی و ضامن

• وام گیرنده اصلی: ممکن است بانک یا موسسات مالی برای اطمینان از بازپرداخت وام، علاوه بر تضمین های دیگر، از خود وام گیرنده نیز سفته دریافت کنند.
• ضامن: در بسیاری از موارد، شخص ثالثی به عنوان ضامن، سفته ای را به نفع بانک یا وام دهنده صادر می کند تا در صورت عدم بازپرداخت وام توسط وام گیرنده اصلی، بانک بتواند به او مراجعه کند.

نکات خاص پر کردن برای ضمانت وام

در پرکردن سفته جهت ضمانت وام، نکات مشابهی با سفته ضمانت کاری رعایت می شود، اما با تأکید بر موارد خاص:

• باید صراحتاً قید شود که «این سفته بابت ضمانت بازپرداخت وام آقای/خانم [نام وام گیرنده] به مبلغ [مبلغ وام] مورخ [تاریخ قرارداد وام]» است.
• اگر سفته توسط ضامن تکمیل می شود، علاوه بر قید ضمانت وام، باید مشخصات کامل وام گیرنده اصلی و اطلاعات مربوط به وام نیز درج شود.
• در صورت ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته توسط ضامن، حتماً عبارت «این امضا بابت ضمانت است» قید شود تا با ظهرنویسی تجاری (انتقال سفته) اشتباه نشود.

ج) سایر موارد ضمانت

سفته ضمانت می تواند در طیف وسیعی از تعهدات قراردادی و مالی دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد:

• ضمانت حسن انجام معامله: در قراردادهای تجاری و بازرگانی برای تضمین ایفای تعهدات یکی از طرفین.
• تعهدات قراردادی: در قراردادهای ساخت و ساز، ارائه خدمات، یا هر نوع قرارداد دیگری که نیاز به تضمین اجرای صحیح آن باشد.
• مشارکت ها: برای تضمین پایبندی شرکا به مفاد قرارداد مشارکت یا جبران خسارت های احتمالی.

در تمامی این موارد، رعایت اصول کلی پرکردن سفته ضمانت (قید صریح «جهت ضمانت»، عدم درج تاریخ سررسید، و تنظیم قرارداد پشتیبان) ضروری است.

راهنمای گام به گام و تصویری پر کردن سفته جهت ضمانت (با جزئیات کامل)

پرکردن سفته جهت ضمانت نیاز به دقت فراوان در هر یک از بخش ها دارد. در این راهنما، مراحل تکمیل سفته با جزئیات کامل شرح داده می شود تا از بروز هرگونه اشتباه حقوقی جلوگیری شود. لازم به ذکر است که در این مقاله به دلیل محدودیت فنی، تصاویر سفته تکمیل شده ارائه نمی شود، اما توضیحات به گونه ای است که مراحل را به وضوح تشریح کند.

نکات اولیه قبل از شروع پر کردن سفته

• خودکار آبی: همواره از خودکار آبی برای تکمیل سفته استفاده کنید تا اصالت خط و امضا به راحتی قابل تشخیص باشد.
• پرهیز از خط خوردگی و لاک غلط گیر: هرگونه خط خوردگی، پاک کردگی یا استفاده از لاک غلط گیر می تواند اعتبار سفته را کاهش داده یا آن را باطل کند. در صورت اشتباه، بهتر است سفته جدیدی تهیه و پر شود.
• دستخط صادرکننده: تمامی مندرجات سفته، به جز امضای گیرنده (در صورت ظهرنویسی)، باید با دستخط خوانا و یکنواخت صادرکننده تکمیل شود. این امر در مراحل اثبات اصالت سند بسیار حائز اهمیت است.
• مفهوم مبلغ اسمی سفته: بر روی هر برگ سفته، مبلغی به عنوان «سقف اعتبار» یا «مبلغ اسمی» چاپ شده است (مثلاً سفته تا مبلغ ده میلیون ریال). این مبلغ نشان دهنده حداکثر مبلغی است که می توان در آن سفته قید کرد. مبلغی که شما به عنوان تعهد در سفته می نویسید، نباید از مبلغ اسمی بیشتر باشد؛ هرچند برخی حقوقدانان معتقدند حتی اگر مبلغ نوشته شده بیشتر از مبلغ اسمی باشد، سفته باطل نمی شود و تا همان مبلغ نوشته شده (حتی اگر بیشتر از مبلغ اسمی باشد) قابل مطالبه است، اما بهتر است احتیاط رعایت شود و سفته ای با مبلغ اسمی متناسب تهیه گردد.

تکمیل دقیق بخش های سفته

1. مبلغ سفته (هم به عدد، هم به حروف)

این بخش، مهم ترین قسمت مالی سفته است. در بالای سفته، معمولاً دو جای خالی برای درج مبلغ وجود دارد: یکی برای عدد و دیگری برای حروف.

• دقت در تطابق و نگارش صحیح: مبلغ سفته را ابتدا به عدد و سپس به حروف (به صورت دقیق و بدون هرگونه ابهام) بنویسید. این دو باید دقیقاً با هم مطابقت داشته باشند. به عنوان مثال: یکصد میلیون ریال و 100,000,000 ریال.
• توصیه: همانطور که قبلاً ذکر شد، مبلغ سفته نباید از مبلغ اسمی آن بیشتر باشد. در صورت بیشتر بودن، اعتبار سفته از بین نمی رود اما این اقدام ممکن است در برخی مراحل حقوقی ابهاماتی ایجاد کند.

2. گیرنده وجه (در وجه آقای/خانم/شرکت)

این بخش مشخص می کند که چه کسی حق دریافت وجه سفته را دارد. در سفته های ضمانت، این قسمت اهمیت مضاعفی پیدا می کند.

• ذکر دقیق مشخصات: نام و نام خانوادگی کامل گیرنده (شخص حقیقی) یا نام کامل شرکت/موسسه (شخص حقوقی) را به همراه کد ملی (برای اشخاص حقیقی) یا شناسه ملی و آدرس دقیق بنویسید.
• خطرات در وجه حامل: در سفته های ضمانت، هرگز نباید قسمت گیرنده وجه را خالی بگذارید یا عبارت در وجه حامل را درج کنید. سفته در وجه حامل به این معناست که هر کسی سفته را در دست داشته باشد، می تواند آن را مطالبه کند و این ریسک سوءاستفاده را به شدت افزایش می دهد.
• اهمیت گیرنده مشخص در سفته های امانی: برای اثبات جنبه امانی سفته و جلوگیری از انتقال آن به اشخاص ثالث بدون اطلاع شما، حتماً گیرنده وجه را به صورت کاملاً مشخص و غیرقابل تغییر تعیین کنید.

3. تاریخ پرداخت (تاریخ سررسید)

این بخش، یکی از مهمترین نکات در پرکردن سفته جهت ضمانت است و باید با نهایت دقت تکمیل شود.

• هرگز تاریخ پرداخت مشخص قید نشود: در سفته ضمانت (کاری، وام یا سایر تعهدات)، مطلقاً نباید تاریخ سررسید یا پرداخت مشخص و معین (مانند 1403/05/10) قید شود. در صورت درج تاریخ سررسید، سفته جنبه طلبکارانه پیدا می کند و گیرنده می تواند به محض فرا رسیدن آن تاریخ، بدون اثبات تخلف، اقدام به مطالبه وجه کند.
• نحوه صحیح درج: به جای تاریخ سررسید، عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار/تعهد/وام مورخ [تاریخ و شماره قرارداد اصلی] یا عندالمطالبه (با احتیاط و آگاهی کامل از پیامدها) را قید کنید. بهترین راهکار این است که تاریخ سررسید را خالی بگذارید و در قسمت های دیگر سفته و همچنین در قرارداد اصلی، صراحتاً به جنبه ضمانتی و عدم وجود تاریخ سررسید تأکید کنید.
• تأکید بر درج شماره و تاریخ قرارداد اصلی: بسیار مهم است که شماره و تاریخ دقیق قرارداد اصلی (کار، وام، معامله و…) که سفته بابت آن صادر شده است، به وضوح بر روی سفته درج شود. این ارجاع، سفته را به قرارداد اصلی مرتبط کرده و اثبات ماهیت ضمانتی آن را آسان تر می کند.

4. تاریخ صدور سفته

این تاریخ، نشان دهنده زمان صدور سفته توسط صادرکننده است.

• باید حتماً قید شود: تاریخ صدور سفته (روز، ماه، سال) باید به صورت کامل و دقیق قید گردد. عدم درج تاریخ صدور، سفته را از اعتبار تجاری ساقط کرده و آن را به یک سند عادی تقلیل می دهد که مطالبه آن پیچیدگی های بیشتری خواهد داشت.
• تأثیر بر اعتبار تجاری: تاریخ صدور، یکی از ارکان اصلی اعتبار تجاری سفته است و بر زمان شروع مهلت های قانونی (مانند مهلت واخواست) تأثیر می گذارد.

5. محل پرداخت (اختیاری)

این بخش، شهری را که وجه سفته باید در آن پرداخت شود، مشخص می کند.

• ذکر شهر: معمولاً شهر محل سکونت صادرکننده یا محل اصلی فعالیت گیرنده وجه درج می شود.
• تأثیر بر مراجع قضایی: درج محل پرداخت، می تواند در تعیین صلاحیت دادگاهی که برای مطالبه وجه سفته باید به آن مراجعه شود، مؤثر باشد. اگر این قسمت خالی بماند، محل اقامت صادرکننده، محل پرداخت تلقی می شود.

6. نام و امضاء صادرکننده

این بخش، تأییدکننده تعهد صادرکننده به مفاد سفته است.

• اهمیت امضا یا مهر: سفته بدون امضا یا مهر صادرکننده، فاقد هرگونه اعتبار است و حتی به عنوان یک سند عادی نیز شناخته نمی شود. امضای صادرکننده، نشان دهنده قصد او برای متعهد شدن است.
• درج اطلاعات هویتی کامل: علاوه بر امضا، نام و نام خانوادگی کامل، کد ملی، آدرس دقیق و شماره تماس صادرکننده باید به صورت خوانا درج شود. این اطلاعات برای شناسایی صادرکننده در صورت نیاز به پیگیری های حقوقی ضروری است.
• اثر انگشت: در صورت عدم توانایی در امضا، اثر انگشت همراه با مشخصات کامل نیز می تواند معتبر باشد، اما امضا ارجحیت دارد.

نکات حقوقی پیشرفته و الزامی برای حفاظت از صادرکننده سفته ضمانت

برای آنکه سفته ضمانت به ابزاری برای تضییع حقوق صادرکننده تبدیل نشود، لازم است علاوه بر نحوه صحیح تکمیل، به نکات حقوقی حیاتی و پیشرفته ای توجه شود. این نکات به صادرکننده کمک می کند تا در برابر سوءاستفاده های احتمالی، از خود محافظت کند.

الف) قید صریح جهت ضمانت در متن و ظهر سفته

این عبارت، سنگ بنای دفاع حقوقی صادرکننده سفته ضمانت است.

• چرا این عبارت حیاتی است؟ قید جهت ضمانت به وضوح ماهیت امانی بودن سفته را مشخص می کند و آن را از سفته های عادی که به منظور مطالبه مستقیم وجه صادر می شوند، متمایز می سازد. بدون این قید، اثبات اینکه سفته بابت ضمانت صادر شده، در مراجع قضایی بسیار دشوار خواهد بود و گیرنده سفته می تواند آن را به عنوان یک سند طلبکارانه به راحتی مطالبه کند.
• نحوه صحیح درج: این عبارت باید در دو قسمت اصلی سفته درج شود:
  1. روی سفته: در قسمت بالای سفته یا در بخش تاریخ پرداخت (که باید خالی گذاشته شود)، به صورت خوانا و برجسته، عبارت این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار/تعهد/وام مورخ [تاریخ و شماره قرارداد اصلی] صادر گردیده است. را بنویسید.
  2. پشت سفته (ظهرنویسی): توصیه می شود حتی در پشت سفته نیز مجدداً این عبارت را به همراه مشخصات صادرکننده و گیرنده، امضا و اثر انگشت درج کنید تا هیچگونه ابهامی باقی نماند.

ب) تنظیم یک قرارداد مکتوب و کامل

سفته ضمانت، همواره باید پشتوانه ای قانونی در قالب یک قرارداد مکتوب داشته باشد.

• اهمیت تنظیم قرارداد جداگانه: لازم است یک قرارداد جداگانه (اعم از قرارداد کار، قرارداد وام، قرارداد مشارکت و…) به صورت کتبی تنظیم شود. در این قرارداد باید به وضوح هدف از اخذ سفته، مبلغ آن، شماره سریال سفته و شرایط دقیق مطالبه و استرداد سفته قید شود.
• ضرورت ارجاع سفته به قرارداد اصلی: در متن سفته و همچنین در رسید دریافتی، باید صراحتاً به شماره و تاریخ قرارداد اصلی که سفته بابت آن صادر شده است، ارجاع داده شود. این ارجاع، ارتباط حقوقی بین سفته و تعهد اصلی را برقرار می کند.
• تعیین شرایط دقیق مطالبه و نحوه استرداد: در قرارداد باید به روشنی قید شود که در چه صورتی (پس از اثبات کدام تخلف یا عدم ایفای کدام تعهد) گیرنده حق مطالبه سفته را دارد و همچنین، پس از انجام موفقیت آمیز تعهدات یا اتمام قرارداد، سفته در چه مدت زمانی و به چه روشی باید به صادرکننده مسترد شود.

ج) دریافت رسید کتبی از گیرنده سفته

دریافت رسید، یک اقدام حفاظتی ضروری برای صادرکننده سفته است.

• رسید مبنی بر دریافت سفته بابت ضمانت: پس از تحویل سفته به گیرنده، حتماً یک رسید کتبی با امضا و اثر انگشت گیرنده سفته (و ترجیحاً شهود) دریافت کنید.
• ذکر دقیق مشخصات در رسید: در این رسید باید تمامی مشخصات سفته شامل: مبلغ (هم به عدد و هم به حروف)، شماره سریال، تاریخ صدور، و مهم تر از همه هدف از دریافت (مثلاً بابت ضمانت حسن انجام کار مورخ…)، به وضوح درج شود. این رسید، مدرکی محکم برای اثبات ماهیت امانی سفته در صورت بروز هرگونه اختلاف خواهد بود.

د) ظهرنویسی (پشت نویسی) برای ضمانت

اگر شخص ثالثی به عنوان ضامن، پشت سفته را امضا می کند، باید به نکته مهمی توجه داشت.

• تمایز با ظهرنویسی عادی: اگر فردی به عنوان ضامن، پشت سفته را امضا می کند، باید حتماً قید کند: این امضا بابت ضمانت پرداخت سفته توسط صادرکننده است. یا ضمانت از صادرکننده. عدم درج این عبارت، ممکن است امضای وی به عنوان ظهرنویسی عادی (انتقال سفته) تلقی شود که مسئولیت حقوقی متفاوتی برای او به دنبال دارد. ظهرنویسی عادی به معنای انتقال مالکیت سفته به شخص ثالث است.

ه) مفهوم خیانت در امانت سفته ضمانت

سوءاستفاده از سفته ضمانت، جرم محسوب می شود.

• چه زمانی گیرنده سفته مرتکب خیانت در امانت می شود؟ اگر گیرنده سفته، بدون اینکه صادرکننده از تعهد اصلی خود تخلف کرده باشد، یا قبل از اثبات تخلف و خسارت، اقدام به مطالبه و وصول سفته کند، مرتکب جرم خیانت در امانت شده است. زیرا سفته ضمانت به عنوان امانت به او سپرده شده و او حق ندارد خارج از حدود توافق (یعنی اثبات تخلف)، از آن استفاده کند.
• راهکارهای قانونی برای صادرکننده سفته: در صورت بروز چنین سوءاستفاده ای، صادرکننده سفته می تواند با ارائه مدارک و شواهد (قرارداد، رسید، اظهارنامه و…) به مراجع قضایی، علیه گیرنده سفته به اتهام خیانت در امانت شکایت کیفری مطرح کند. اثبات جرم خیانت در امانت، می تواند مجازات حبس و استرداد سفته را برای مرتکب در پی داشته باشد.

و) شرایط و نحوه استرداد سفته ضمانت

استرداد سفته پس از اتمام تعهد، یک حق قانونی است.

• الزام قانونی به بازگرداندن سفته: پس از اینکه صادرکننده به طور کامل به تعهدات خود عمل کرد (مانند اتمام دوره کاری، تسویه کامل وام و…)، گیرنده سفته موظف است فیزیک سفته را به صادرکننده بازگرداند. این الزام باید در قرارداد اولیه نیز قید شود.
• تأکید بر دریافت فیزیکی سفته: صرف دریافت رسید مبنی بر تسویه یا اتمام تعهد، کافی نیست. صادرکننده باید حتماً اصل برگ سفته را از گیرنده پس بگیرد. در صورت عدم استرداد، حتی با وجود تسویه حساب، امکان سوءاستفاده از سفته همچنان وجود دارد.
• اقدامات در صورت عدم استرداد: اگر گیرنده سفته پس از اتمام تعهد از استرداد سفته خودداری کند، صادرکننده می تواند با ارسال اظهارنامه رسمی و سپس طرح دعوی حقوقی در دادگاه، خواستار استرداد سفته شود. همچنین در صورت اثبات سوءاستفاده، می تواند شکایت کیفری خیانت در امانت را مطرح کند.

سوالات متداول

اگر مبلغ سفته ضمانت بیش از مبلغ اسمی آن نوشته شود، چه اعتباری دارد؟

در صورتی که مبلغ نوشته شده روی سفته ضمانت، بیش از مبلغ اسمی (مبلغ چاپ شده روی برگ سفته) باشد، اعتبار سفته از بین نمی رود. طبق رویه قضایی، سفته تا همان مبلغی که به عدد و حروف در آن نوشته شده، معتبر خواهد بود، حتی اگر این مبلغ بیشتر از سقف اسمی باشد. با این حال، توصیه می شود برای جلوگیری از هرگونه ابهام یا چالش احتمالی، همواره سفته ای تهیه شود که مبلغ اسمی آن، سقف مبلغ مورد نظر شما را پوشش دهد.

آیا می توان سفته ضمانت را به صورت در وجه حامل صادر کرد؟ پیامدهای آن چیست؟

خیر، توصیه اکید می شود که سفته ضمانت به صورت در وجه حامل صادر نشود. سفته در وجه حامل به این معناست که هر کسی سفته را در دست داشته باشد، می تواند آن را مطالبه کند. صدور سفته ضمانت به صورت در وجه حامل ریسک سوءاستفاده را به شدت افزایش می دهد، چرا که گیرنده می تواند به راحتی آن را به شخص ثالثی منتقل کند و اثبات ماهیت ضمانتی سفته در برابر آن شخص ثالث بسیار دشوار خواهد بود. برای سفته ضمانت، حتماً نام و مشخصات دقیق گیرنده وجه را قید کنید.

مدت زمان اعتبار سفته ضمانت چقدر است؟ (سفته بدون تاریخ سررسید)

سفته ضمانت که بدون تاریخ سررسید صادر می شود، اعتبار زمانی مشخصی از نظر سررسید ندارد. اعتبار آن تا زمان ایفای تعهد اصلی و استرداد فیزیکی سفته باقی می ماند. با این حال، مطالبه سفته به عنوان سند تجاری، مشمول مرور زمان می شود. اگر سفته ضمانت، بدون تاریخ سررسید و با قید عندالمطالبه باشد، دارنده سفته یک سال پس از تاریخ صدور فرصت دارد برای مطالبه وجه اقدام کند و در صورت عدم مطالبه در این مدت، سفته جنبه تجاری خود را از دست می دهد اما به عنوان یک سند عادی همچنان قابل مطالبه است. در سفته های ضمانت، مهم اثبات تخلف از تعهد است و تا زمانی که تعهد برقرار است، سفته نیز کارکرد ضمانتی خود را حفظ می کند.

اگر سفته ضمانت گم شود یا از بین برود چه باید کرد؟

در صورتی که سفته ضمانت توسط صادرکننده یا گیرنده گم شود یا از بین برود، بسته به اینکه چه کسی دارنده سفته بوده، اقدامات متفاوتی باید انجام شود. اگر صادرکننده سفته هستید و سفته نزد شما گم شده، مشکلی پیش نمی آید. اما اگر سفته نزد گیرنده (مثلاً کارفرما) گم شود، باید فوراً با ارسال اظهارنامه رسمی به صادرکننده اطلاع دهید و در صورت امکان، یک نسخه سفته جدید با همان شرایط قبلی صادر و سفته قبلی را باطل اعلام کنید. برای اطمینان بیشتر، می توانید موضوع را به مراجع قضایی نیز اطلاع دهید. گیرنده سفته نیز باید اعلام مفقودی کند و در صورت لزوم، با دستور دادگاه، اقدامات لازم برای بی اعتبار کردن آن انجام شود.

تفاوت اصلی سفته ضمانت و چک ضمانت چیست؟ کدامیک امن تر است؟

تفاوت اصلی در ضمانت اجرا و ماهیت آنهاست. چک، دستور پرداخت از حساب بانکی است و در صورت عدم وصول، علاوه بر پیگیری حقوقی، دارای ضمانت اجراهای کیفری نیز می باشد. سفته صرفاً یک سند تعهد پرداخت است و ضمانت اجرای کیفری ندارد و مطالبه آن صرفاً از طریق مراجع حقوقی امکان پذیر است. از نظر امنیت برای صادرکننده، سفته ضمانت در صورت رعایت کامل نکات حقوقی (مانند قید جهت ضمانت و عدم درج تاریخ سررسید و تنظیم قرارداد) می تواند امن تر باشد، زیرا مطالبه آن پیچیده تر بوده و اثبات خیانت در امانت در آن آسان تر است. در مقابل، چک ضمانت به دلیل جنبه کیفری، ریسک بالاتری برای صادرکننده دارد.

در صورت عدم استرداد سفته ضمانت پس از اتمام تعهد، چه اقداماتی می توان انجام داد؟

اگر پس از اتمام یا ایفای کامل تعهدات، گیرنده سفته از استرداد آن خودداری کند، صادرکننده می تواند اقدامات زیر را انجام دهد:

1. ارسال اظهارنامه: ابتدا یک اظهارنامه رسمی به گیرنده سفته ارسال کنید و خواستار استرداد سفته شوید.
2. شکایت کیفری خیانت در امانت: در صورتی که گیرنده با وجود ایفای تعهدات شما، از استرداد سفته خودداری کند و قصد سوءاستفاده داشته باشد، می توانید با ارائه مستندات (قرارداد، رسید ایفای تعهدات، اظهارنامه) شکایت کیفری خیانت در امانت علیه وی مطرح کنید.
3. طرح دعوی حقوقی: می توانید با طرح دعوی حقوقی در دادگاه، خواستار استرداد سفته شوید. در این صورت، دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، حکم به استرداد سفته خواهد داد.

آیا می توان سفته ضمانت را باطل کرد؟ چگونه؟

سفته ضمانت را نمی توان به سادگی و به صورت یک طرفه باطل کرد. ابطال آن مستلزم موافقت گیرنده سفته است. بهترین راه برای ابطال سفته ضمانت، استرداد فیزیکی آن به صادرکننده پس از اتمام تعهد است. اگر گیرنده سفته را به شما بازگرداند، می توانید با پاره کردن یا مخدوش کردن آن، سفته را باطل کنید. در غیر این صورت، در صورت بروز اختلاف، باید از طریق مراجع قضایی اقدام به اثبات بطلان یا استرداد آن نمایید، به ویژه اگر گیرنده سفته را به ناحق مطالبه کرده باشد.

آیا برای سفته ضمانت نیاز به ضامن دیگری هم هست؟

نیاز به ضامن دیگر برای سفته ضمانت، بستگی به توافق بین صادرکننده و گیرنده سفته دارد. در برخی موارد، گیرنده سفته ممکن است علاوه بر سفته خود صادرکننده، درخواست کند که شخص ثالثی نیز به عنوان ضامن، پشت همان سفته را امضا کند یا سفته ضمانت جداگانه ای صادر نماید. این موضوع به ریسک پذیری گیرنده و میزان اطمینان او از تعهد صادرکننده اصلی بستگی دارد و اجباری از نظر قانون نیست.

اگر کارفرما سفته را با تاریخ سررسید بخواهد چه باید کرد؟

اگر کارفرما اصرار بر درج تاریخ سررسید در سفته ضمانت کاری دارد، این موضوع یک ریسک حقوقی جدی برای کارمند محسوب می شود. در این حالت، سفته از حالت امانی خارج شده و جنبه طلبکارانه پیدا می کند و کارفرما می تواند به محض فرا رسیدن تاریخ، بدون اثبات تخلف، اقدام به مطالبه وجه کند. در چنین شرایطی، توصیه می شود:

1. مذاکره: تلاش کنید با کارفرما مذاکره کرده و اهمیت عدم درج تاریخ سررسید را توضیح دهید.
2. شرط صریح در قرارداد: اگر کارفرما همچنان اصرار دارد، حتماً در قرارداد کار به صورت بسیار صریح و با جزئیات کامل قید شود که سفته دارای تاریخ سررسید صرفاً بابت ضمانت است و کارفرما حق مطالبه آن را قبل از اثبات تخلف و خسارت ندارد. همچنین شرایط دقیق اثبات تخلف و نحوه مطالبه قید گردد.
3. مشاوره حقوقی: در چنین مواردی، مشاوره با یک وکیل یا کارشناس حقوقی قبل از امضای سفته و قرارداد، اکیداً توصیه می شود.

نتیجه گیری و توصیه های نهایی (همراه با هشدار حقوقی)

پرکردن سفته جهت ضمانت، اقدامی است که نیازمند درک عمیق از ماهیت حقوقی این سند و رعایت دقیق تمامی جزئیات است. همانطور که در این مقاله به تفصیل شرح داده شد، سفته ضمانت ابزاری قدرتمند برای ایجاد اطمینان در روابط مالی و کاری است، اما در صورت عدم آگاهی و تکمیل نادرست، می تواند به منبعی برای بروز مشکلات و سوءاستفاده های حقوقی تبدیل شود. کلید اصلی حفاظت از حقوق صادرکننده سفته، درک جنبه امانی آن و تفکیک آن از سفته های عادی است.

مهمترین نکات برای پرکردن امن سفته ضمانت را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• قید صریح «جهت ضمانت»: همواره عبارت جهت ضمانت حسن انجام کار/تعهد/وام مورخ… را به وضوح بر روی سفته و حتی پشت آن درج کنید.
• عدم درج تاریخ سررسید: هرگز تاریخ سررسید یا پرداخت مشخص را در سفته ضمانت قید نکنید.
• تعیین گیرنده مشخص: از صدور سفته به صورت در وجه حامل جداً خودداری کنید و نام کامل گیرنده را درج نمایید.
• تنظیم قرارداد مکتوب: همواره یک قرارداد جداگانه و جامع، که در آن شرایط اخذ، مطالبه و استرداد سفته به تفصیل قید شده باشد، تنظیم کنید و سفته را به این قرارداد ارجاع دهید.
• دریافت رسید: پس از تحویل سفته، حتماً یک رسید کتبی با ذکر مشخصات کامل سفته و هدف از دریافت آن، از گیرنده بگیرید.
• بازپس گیری سفته: پس از اتمام تعهد، اصرار بر بازپس گیری فیزیکی سفته داشته باشید و به صرف یک رسید اکتفا نکنید.

هشدار حقوقی: با توجه به پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای جدی ناشی از سوءاستفاده از سفته، اکیداً توصیه می شود که قبل از تکمیل و امضای هرگونه سفته، به ویژه سفته ضمانت با مبالغ بالا یا در روابط کاری و قراردادی پیچیده، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت نمایید. این اقدام، بهترین راه برای حفظ حقوق شما و جلوگیری از بروز ضررهای احتمالی در آینده است. سفته ضمانت اگرچه سندی ساده به نظر می رسد، اما نیازمند دانش حقوقی دقیق برای استفاده صحیح و ایمن است.