پس‌رفت سطح آب دریای خزر و لزوم دیپلماسی فعال‌تر ایران

به گزارش هنر مدرسه دریای خزر مجموعه آبی است که از جنوب با ایران، از شمال با روسیه، از غرب با روسیه و جمهوری آذربایجان و از شرق با جمهوری ترکمنستان و قزاقستان همسایه است. در گذشته دریای خزر بخشی از دریای تتیس بود که اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می کرد. این دریا بزرگترین ناحیه آبی است که توسط خشکی احاطه شده است و مساحت آن 600 هزار و 384 کیلومتر مربع است که طول ساحل آن به 7000 کیلومتر می رسد.

پس از خلیج فارس و سیبری، خزر از نظر ذخایر نفت و گاز موجود در دریا و زیرزمینی در رتبه سوم قرار دارد و این موضوع ارزش آن را چند برابر می کند.

بررسی ها نشان می دهد که سطح آب دریای خزر از سال 1950 تا پایان سال 1402 در نوسان بوده است. در مقایسه با علل طبیعی، متوجه می‌شویم که تغییر اقلیم به عامل مهمی در عقب‌نشینی دریای خزر تبدیل شده است.

کمترین سطح آب دریای خزر در حدود سال 56 پس از میلاد و حدود 30- متر بوده است. سطح آب در این حوضه از سال 1957 افزایش یافته و بالاترین سطح آن در دهه 1970 به ثبت رسیده است. از این زمان دوباره افول آن آغاز شد. فقط در دو سال افزایش یافته است. اکنون سطح آب این دریاچه به حدود 27 متر رسیده است.

بر اساس آخرین یافته ها، سطح آب دریای خزر در سال 1401 نسبت به سال 1400 به میزان 26 سانتی متر کاهش یافته است. این کاهش به این دلیل است که در سال 1400 سطح آب 24 سانتی متر کمتر بوده است.

چرا سطح آب دریای خزر کاهش یافته است؟

سطح آب دریای خزر بر اثر عوامل مختلف کاهش یافته است. به عنوان مثال حجم آب ورودی به دریا به دلیل سدسازی سفیدرود و دیگر رودخانه هایی که از رشته کوه های البرز به دریای خزر می ریزند، کاهش یافته است.

از طرفی جمعیت ساکن در سواحل دریای خزر به دلیل رشد جمعیت و مهاجرت در این منطقه به شدت افزایش یافته است که منجر به افزایش مصرف آب به ویژه منابع آب زیرزمینی -که ارتباط مستقیم با آب دریا دارد- شده است.

این عوامل به همراه تغییر اقلیم، کاهش بارندگی و افزایش دما باعث کاهش سطح آب دریای خزر شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده افزایش دما و کاهش بارندگی مهمترین عوامل در این زمینه است.

نتیجه افت سطح آب دریای خزر

تداوم این وضعیت بر بنادر کشورهای هم مرز این دریاچه تاثیر منفی می گذارد. در این شرایط به گفته علی کوهساری – معاون دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان – کشورهای ساحلی دریای خزر باید برای ایجاد عمق لازم برای دریانوردی ایمن اقدامات ویژه ای انجام دهند. شناورها با اجرای پروژه های لایروبی.

ادامه عقب‌نشینی آب‌های دریای خزر نیز ممکن است بنادر شمالی کشورمان را بی‌استفاده کند و باید آن‌ها را به عمق دریای خزر منتقل کنیم، علاوه بر این، منبع رطوبت منطقه کاهش می‌یابد و بر شدت تغییرات اقلیمی افزوده می‌شود. به عنوان مثال، زمانی که دریاچه ارومیه در شرایط عادی قرار داشت، به عنوان منبع رطوبت، به افزایش میزان بارندگی در منطقه کمک کرد.

از سوی دیگر تداوم عقب نشینی دریای خزر در برخی مناطق مانند بخش شرقی دریا مانند خلیج گرگان ممکن است این منطقه را به کانون گرد و غبار تبدیل کند.

اقدامات لازم برای نجات دریای خزر

این وضعیت باعث نگرانی سایر کشورهای این دریاچه شده است. به عنوان مثال، الهام علی اف – رئیس جمهور آذربایجان – در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه – نسبت به کاهش سطح آب دریای خزر ابراز نگرانی کرد و با همتای روس خود برای بررسی و ارزیابی این وضعیت موافقت کرد. برای حل مشترک وضعیتی که به نظر او یک مشکل زیست محیطی است، بررسی و ارزیابی می شود.

در همین حال، سایر کشورهای حاشیه دریای خزر نسبت به وضعیت این اکوسیستم آبی حساس شده اند و پیشنهاد می کنند که بیش از 20 سال پیش، در سال 2003 (2003)، پنج کشور حاشیه دریای خزر «کنوانسیون منطقه ای حفاظت از محیط زیست دریای خزر» به اصطلاح «کنوانسیون تهران» را امضا کردند. این کنوانسیون در 12 اوت 2006 لازم الاجرا شد. هدف از تصویب این کنوانسیون بر اساس ماده 2 «حفاظت از محیط زیست دریای خزر از همه منابع آلودگی اعم از حفاظت، نگهداری، احیاء و استفاده منطقی و پایدار از منابع زیستی دریای خزر» و اصول آن است. از حقوق مهم زیست محیطی می توان به «اصل تعقیب قضایی» اشاره کرد (احتیاط یا اصل مدیریت ریسک بیان می کند که در صورت عدم وجود این اجماع علمی، هر اقدام یا سیاستی مضر نیست، اگر آن عمل یا سیاست مشکوک به ایجاد آسیب برای عموم باشد یا محیط زیست، بار قانونی اثبات مضر نبودن عمل بر عهده شخصی است که آن را انجام می دهد، سیاست آلاینده و سیاست دسترسی به اطلاعات آلودگی در روابط بین طرفین وجود دارد.

کنوانسیون تهران تنها موافقتنامه زیست محیطی مورد توافق پنج کشور حاشیه دریای خزر و تنها بستر همکاری برای حفاظت و صیانت از اکوسیستم منحصر به فرد دریای خزر است و در این شرایط ایران به عنوان متولی این کنوانسیون محسوب می شود. کشور ما می تواند دیپلماسی فعال تری در منطقه خزر داشته باشد.

معصومه بنیحشمی رئیس مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر بر لزوم همفکری همه کشورهای حاشیه دریای خزر تاکید کرد و گفت: موضوع مهم نیاز همه کشورهای حاشیه دریای خزر است. سند و استاندارد واحد کیفیت آب دریای خزر برای پایش و پایش مستمر تهدیدات این اکوسیستم.

به گفته وی، کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر و موافقتنامه همکاری هیدرولوژیکی و هواشناسی کشورهای مرزی خزر با چنین اهدافی به تصویب رسیده و به عنوان توانمندی های بالقوه منطقه ای می توانند به مدیریت جامع و هماهنگ این منبع آبی مشترک کمک کنند.

عطاالله کاویان-رئیس محیط زیست استان مازندران- نیز با تاکید بر اینکه باید با برگزاری همایش ها و نشست های مشترک تحت عنوان دیپلماسی بین المللی و حفاظت از دریای خزر اقدام اجرایی صورت گیرد، گفت: جلساتی که برای همفکری بیشتر و برنامه ریزی دقیق برگزار می شود. مناطق

به گزارش هنر مدرسه، اگرچه عقب‌نشینی آب‌های دریای خزر موضوع مهمی است، اما مشکلات دیگری نیز در این اکوسیستم وجود دارد که از آن جمله می‌توان به آلودگی پنج کشور حاشیه دریای خزر، آلودگی قلمرو ایران به دلیل ورود فاضلاب شهری و روستایی و زباله ها و آلودگی پلاستیکی در اقیانوس ها و همچنین آلودگی نفتی و رادیواکتیو سایر کشورها با مشکل مواجه هستند. در این شرایط، دیپلماسی فعال‌تر ایران در این زمینه و بهره‌گیری از توانمندی‌های کنوانسیون تهران می‌تواند نه تنها تأثیر اقتصادی مثبتی داشته باشد، بلکه باعث ارتقای حیات گیاهی و جانوری در بزرگترین حوزه آبخیز محصور در خشکی شود.

بیشتر بخوانید:

چرا سطح آب دریای خزر کاهش یافته است؟

خزر تحت تأثیر گرمایش ناشی از تغییرات آب و هوایی

انبار زباله در 400 متری دریای خزر است

پیش بینی کاهش سطح آب خزر تا سال 2100

روندی به سمت پایین آمدن سطح دریا و افزایش مقدار لایروبی برای ترافیک دریا

پایان خبر هنر مدرسه