نحوه دریافت سفته ضمانت

نحوه دریافت سفته ضمانت به فرآیندی اطلاق می شود که در آن اشخاص، این سند تجاری را از مراجع قانونی تهیه و سپس آن را به درستی تکمیل می کنند تا به عنوان تضمین یک تعهد حقوقی یا مالی مورد استفاده قرار گیرد. آگاهی از جزئیات این فرآیند برای جلوگیری از چالش های احتمالی حقوقی و اطمینان از اعتبار سند برای هر دو طرف، یعنی صادرکننده و گیرنده سفته، ضروری است.

سفته، به عنوان یکی از اسناد تجاری پرکاربرد، نقش مهمی در تسهیل معاملات و تضمین اجرای تعهدات ایفا می کند. این سند، با ویژگی های حقوقی خاص خود، می تواند در موقعیت های مختلفی مانند ضمانت حسن انجام کار، تضمین بازپرداخت وام، یا پشتوانه تعهدات قراردادی به کار گرفته شود. اما پیچیدگی های حقوقی پیرامون آن و تفاوت های ظریف در نحوه تکمیل سفته های عادی و ضمانتی، ایجاب می کند که با دقت و آگاهی کامل نسبت به این موضوع اقدام شود. درک صحیح از اصول نگارش و استفاده از سفته، نه تنها از بروز سوءاستفاده های احتمالی پیشگیری می کند، بلکه اعتبار و قدرت اجرایی آن را نیز تضمین می نماید. در ادامه این مقاله، به تمامی ابعاد مرتبط با دریافت و تکمیل سفته ضمانت، از تعریف و جایگاه قانونی آن گرفته تا مراحل تهیه و نکات کلیدی در نگارش صحیح و جنبه های حقوقی پیشگیرانه، خواهیم پرداخت تا راهنمایی جامع و قابل اتکایی برای تمامی مخاطبان باشد.

سفته ضمانت چیست؟ درک مفهوم و کاربردها

سفته، از دیرباز به عنوان ابزاری مطمئن برای تضمین تعهدات مالی و تجاری شناخته شده است. این سند، که ریشه در نیاز تجار به جا به جایی امن پول و ایجاد تعهدات مکتوب دارد، امروزه با کاربردهای متنوع خود، بخش جدایی ناپذیری از روابط حقوقی و اقتصادی را تشکیل می دهد. برای درک صحیح نحوه دریافت و تکمیل سفته ضمانت، ابتدا باید با ماهیت و جایگاه قانونی آن آشنا شد.

تعریف سفته و جایگاه قانونی آن

سفته، که در متون حقوقی با عنوان «فته طلب» نیز شناخته می شود، طبق ماده ۳۰۷ قانون تجارت ایران، سندی است که به موجب آن، امضاکننده تعهد می کند مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه، در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد او بپردازد. این تعریف نشان می دهد که سفته یک سند طلب است که می تواند به صورت مستقیم به شخص خاصی یا به هر کسی که سند را در اختیار دارد (حامل) پرداخت شود. بر اساس ماده ۳۰۸ قانون تجارت، سفته علاوه بر امضا یا مهر صادرکننده، باید حاوی تاریخ صدور، مبلغی که باید تأدیه شود (به عدد و حروف)، نام گیرنده وجه و تاریخ پرداخت باشد تا از امتیازات یک سند تجاری بهره مند شود.

عدم رعایت هر یک از این موارد، می تواند سفته را از شمول اسناد تجاری خارج کرده و آن را به یک سند عادی تبدیل کند که پیامدهای حقوقی متفاوتی در پی خواهد داشت. اعتبار سفته به عنوان یک سند تجاری، به دلیل سرعت و سهولت در انتقال و قدرت اجرایی آن در مراجع قضایی، بسیار حائز اهمیت است.

تفاوت سفته عادی با سفته ضمانت

اگرچه سفته عادی و سفته ضمانت هر دو از یک نوع برگه و در قالب یک سند صادر می شوند، اما تفاوت های ماهوی و حقوقی مهمی دارند که در نحوه تکمیل و آثار قانونی آن ها نمود پیدا می کند. سفته عادی، معمولاً برای تضمین پرداخت یک دین مشخص در یک تاریخ سررسید معین صادر می شود و هدف اصلی آن، مطالبه وجه در تاریخ مقرر است. اما سفته ضمانت، همان طور که از نامش پیداست، برای تضمین اجرای یک تعهد غیرمالی یا یک رفتار خاص (مانند حسن انجام کار) یا بازپرداخت یک وام در صورت عدم ایفای تعهد اصلی، به کار می رود.

تفاوت اصلی در این است که در سفته ضمانت، عمدتاً تاریخ سررسید پرداخت درج نمی شود و به جای آن، عباراتی مانند «بابت ضمانت حسن انجام کار قرارداد شماره [… ]» یا «عندالمطالبه» یا «به محض رؤیت» قید می گردد. همچنین، ذکر صریح ماهیت ضمانتی سفته در متن آن (مثلاً در پشت سفته) از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عدم درج تاریخ سررسید مشخص، به معنای قابلیت مطالبه فوری نیست، بلکه به این معناست که مطالبه وجه سفته منوط به اثبات عدم ایفای تعهد اصلی است. این تمایز در دادگاه ها نقش حیاتی دارد، زیرا بار اثبات سوءاستفاده یا عدم اجرای تعهد بر عهده گیرنده سفته خواهد بود.

کاربردهای اصلی سفته ضمانت

سفته ضمانت در حوزه های مختلفی کاربرد دارد و به عنوان یک ابزار انعطاف پذیر، نیازهای متنوعی را پوشش می دهد. از جمله مهم ترین کاربردهای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سفته ضمانت حسن انجام کار (استخدام، قراردادهای پیمانکاری): یکی از رایج ترین کاربردهای سفته ضمانت، در حوزه روابط کار است. کارفرمایان برای تضمین حسن انجام وظایف، حفظ اموال شرکت، یا رعایت اسرار حرفه ای، از کارمندان یا پیمانکاران خود سفته ضمانت دریافت می کنند. در این حالت، سفته برای تضمین عمل به تعهدات مندرج در قرارداد کار یا پیمان صادر می شود و نه برای پرداخت یک بدهی نقدی.

• سفته ضمانت وام و تسهیلات بانکی: بانک ها و مؤسسات مالی، برای اطمینان از بازپرداخت وام ها و تسهیلات اعطایی، علاوه بر سایر وثایق، ممکن است از متقاضیان سفته ضمانت دریافت کنند. این سفته تضمین می کند که در صورت عدم بازپرداخت اقساط، بانک می تواند از طریق آن، مطالبات خود را پیگیری کند.

• سفته ضمانت تعهدات در قراردادهای مختلف: در انواع قراردادهای تجاری، خدماتی، یا حتی مشارکت، طرفین ممکن است برای تضمین اجرای تعهدات یکدیگر، سفته ضمانت رد و بدل کنند. این سفته ها، پشتوانه اجرای مفاد قرارداد محسوب می شوند و در صورت تخلف، امکان مطالبه وجه آن ها فراهم می آید.

• سفته ضمانت پول (قرض و امانت): در مواردی که پولی به عنوان قرض یا امانت به شخصی سپرده می شود، سفته ضمانت می تواند برای اطمینان از بازگرداندن آن مورد استفاده قرار گیرد. این امر به ویژه در روابط بین افراد حقیقی که فاقد پشتوانه رسمی تر هستند، رایج است.

مراحل دریافت (خرید) سفته ضمانت

دریافت سفته، گام اول در فرآیند استفاده از آن به عنوان ابزار ضمانت است. انتخاب مرجع معتبر برای تهیه سفته، تأثیر بسزایی در اعتبار و امنیت حقوقی آن دارد.

از کجا سفته تهیه کنیم؟ (معتبرترین و امن ترین روش ها)

برای تهیه سفته، دو مسیر اصلی وجود دارد که هر یک مزایا و مخاطرات خاص خود را دارد:

بانک ملی ایران

بانک ملی ایران، به عنوان توزیع کننده اصلی و معتبر سفته در کشور، بهترین و امن ترین گزینه برای تهیه این سند محسوب می شود. مزایای خرید سفته از بانک ملی عبارتند از:

• قیمت مصوب: سفته ها در بانک ملی با قیمت دولتی و مصوب به فروش می رسند که شامل بهای سفته و مالیات آن است.
• اصالت سفته: تمامی سفته های ارائه شده توسط بانک ملی، دارای اصالت بوده و خطر سفته های تقلبی را از بین می برند.
• سهولت پیگیری: در صورت بروز هرگونه مشکل یا نیاز به استعلام، پیگیری از طریق مراجع رسمی بانکی ساده تر خواهد بود.

مدارک لازم: برای دریافت سفته از شعب بانک ملی، معمولاً ارائه کارت ملی یا شناسنامه کافی است و نیاز به مدارک پیچیده تری نیست.

مراحل دریافت:

1. مراجعه به یکی از شعب بانک ملی.
2. درخواست خرید سفته از باجه مربوطه (معمولاً باجه صندوق).
3. ارائه کارت ملی یا شناسنامه جهت احراز هویت.
4. پرداخت مبلغ سفته (شامل بهای اسمی و مالیات) به صورت نقدی یا از طریق کارت بانکی.
5. دریافت سفته های مورد نیاز و ته برگ سفته (که حاوی شماره سریال و مشخصات سفته است).

دکه های روزنامه فروشی و لوازم التحریر

تهیه سفته از دکه های روزنامه فروشی یا برخی فروشگاه های لوازم التحریر نیز امکان پذیر است. با این حال، این روش با خطرات و توصیه هایی همراه است:

• خطرات: اصلی ترین خطر، احتمال وجود سفته های تقلبی یا فاقد اصالت است که می تواند در آینده مشکلات حقوقی جدی ایجاد کند. همچنین، گاهی قیمت فروش سفته در این مراکز بالاتر از نرخ مصوب است.
• توصیه: در صورت اجبار به خرید سفته از این مراکز، حتماً به علامت های امنیتی، کیفیت چاپ و شماره سریال سفته دقت کنید. ترجیحاً از فروشندگان معتبر و شناخته شده خرید کنید و فاکتور دریافت نمایید. اما همواره توصیه می شود که سفته را از شعب بانک ملی تهیه کنید تا از اصالت و اعتبار آن اطمینان کامل حاصل شود.

هزینه خرید سفته (مالیات سفته)

قیمت خرید سفته صرفاً شامل بهای ورق سفته نیست، بلکه بخش عمده ای از آن به مالیات مربوط می شود. نحوه محاسبه مالیات سفته بر اساس مبلغ اسمی سفته تعیین می گردد. بر اساس قوانین، به ازای هر ده میلیون ریال (یک میلیون تومان) مبلغ اسمی سفته، مبلغ پنج هزار ریال (پانصد تومان) به عنوان مالیات سفته دریافت می شود. این مالیات توسط مجلس شورای اسلامی تعیین و در زمان خرید سفته، از خریدار اخذ می گردد. بنابراین، هرچه مبلغ اسمی چاپ شده روی سفته (سقف مبلغ سفته) بیشتر باشد، هزینه خرید آن نیز بالاتر خواهد بود.

سقف مبلغ سفته

روی هر برگ سفته، یک مبلغ مشخص به صورت چاپی درج شده است که این مبلغ، «مبلغ اسمی» یا «سقف اعتبار سفته» نامیده می شود. این به آن معناست که سفته مورد نظر، حداکثر تا همین مبلغ می تواند تعهدآور باشد. به عنوان مثال، سفته ای که روی آن عبارت سفته تا مبلغ سیصد میلیون ریال درج شده است، تنها می تواند برای تضمین تعهدی تا سقف ۳۰ میلیون تومان مورد استفاده قرار گیرد. صادرکننده سفته باید دقت کند که مبلغی که خود در متن سفته به عدد و حروف می نویسد، از این سقف تجاوز نکند.

اگرچه در برخی موارد، دادگاه ها مبلغ نوشته شده در سفته را حتی اگر بیشتر از مبلغ اسمی باشد، معتبر می دانند، اما برای جلوگیری از هرگونه ابهام و چالش حقوقی، همواره توصیه می شود سفته ای با مبلغ اسمی متناسب با میزان تعهد مورد نظر تهیه شود. این امر به ویژه در سفته های با مبالغ بالا، اهمیت دوچندانی پیدا می کند.

سفته الکترونیکی (آنلاین) ضمانت

با پیشرفت فناوری و گسترش دولت الکترونیک، طرح راه اندازی سفته و برات الکترونیکی توسط خزانه داری کل کشور و با همکاری بانک ها در دستور کار قرار گرفته است. هدف از این طرح، تسهیل ارائه خدمات، حذف واسطه ها، جلوگیری از جعل و سوءاستفاده های احتمالی، و افزایش اصالت و اعتبار اسناد تجاری با استفاده از امضای دیجیتال است. در حال حاضر، این سامانه در مراحل توسعه و پیاده سازی قرار دارد و در صورت راه اندازی کامل، می تواند تحولی بزرگ در نحوه دریافت و استفاده از سفته ایجاد کند.

از جمله مزایای بالقوه سفته الکترونیکی می توان به کاهش هزینه ها، دسترسی آسان تر، امنیت بالاتر از نظر جعل، و امکان پیگیری و استعلام سریع تر اشاره کرد. با این حال، چالش هایی مانند فرهنگ سازی، آموزش کاربران و توسعه زیرساخت های فنی نیز در مسیر راه اندازی و پذیرش گسترده آن وجود دارد.

نحوه تکمیل سفته ضمانت: صفر تا صد با جزئیات حقوقی

تکمیل صحیح سفته، به ویژه سفته ضمانت، از اهمیت حیاتی برخوردار است. یک اشتباه کوچک یا عدم رعایت نکات حقوقی، می تواند اعتبار سفته را از بین ببرد یا زمینه سوءاستفاده را فراهم کند. در این بخش، به اصول کلی و جزئیات تکمیل بخش های مختلف سفته ضمانت می پردازیم.

اصول کلی در تکمیل سفته

برای اطمینان از اعتبار و سهولت پیگیری سفته در آینده، رعایت اصول زیر در هنگام تکمیل آن ضروری است:

• استفاده از یک خودکار و دست خط خوانا: تمام مندرجات سفته باید با یک خودکار (ترجیحاً آبی یا مشکی) و با دست خطی خوانا و بدون ابهام نوشته شود تا از هرگونه تغییر یا تحریف بعدی جلوگیری گردد.

• پرهیز از خط خوردگی، لاک گرفتن و سفید گذاشتن جای خالی: هرگونه خط خوردگی، لاک گرفتگی یا خالی گذاشتن بخش های مهم سفته، می تواند از اعتبار آن کاسته و زمینه ابهام یا سوءاستفاده را فراهم آورد. در صورت بروز اشتباه، بهتر است از یک سفته جدید استفاده کنید.

• اهمیت نگهداری ته برگ سفته: ته برگ سفته، حاوی شماره سریال و مشخصات سفته است. صادرکننده سفته باید پس از تکمیل و تحویل سفته اصلی، ته برگ آن را نزد خود نگهداری کند. این ته برگ می تواند به عنوان سند پشتیبان در صورت بروز اختلاف یا نیاز به اثبات اصالت سفته، مورد استفاده قرار گیرد.

بخش های کلیدی سفته و نحوه تکمیل آنها

تکمیل هر بخش از سفته، دارای نکات حقوقی خاص خود است:

• مبلغ سفته:
  مبلغ سفته باید هم به عدد و هم به حروف، به طور دقیق و خوانا در محل های مشخص شده نوشته شود.

  نکات:

  • همواره از تطابق دقیق مبلغ به عدد و حروف اطمینان حاصل کنید؛ در صورت عدم تطابق، مبلغ به حروف ملاک عمل خواهد بود.
  • مبلغ نباید از سقف اسمی چاپ شده روی سفته تجاوز کند.
  • در سفته های ضمانت محض که قرار نیست وجهی پرداخت شود مگر در صورت عدم ایفای تعهد، می توان عبارت مبلغ ده میلیون ریال بابت ضمانت حسن انجام کار یا مبلغ [مورد توافق] ریال بابت ضمانت را درج کرد.

• تاریخ صدور:
  درج تاریخ دقیق (روز، ماه، سال) به حروف در بخش تاریخ صدور سفته الزامی است. این تاریخ، تاریخ اعتبار سفته به عنوان یک سند تجاری است.

  آثار عدم درج تاریخ صدور: در صورت عدم درج تاریخ صدور، سفته از ماهیت سند تجاری خارج شده و به عنوان یک سند عادی تلقی خواهد شد که این امر، امتیازات و مزایای حقوقی آن را کاهش می دهد.

• نام گیرنده وجه (ذینفع):
  نام و نام خانوادگی کامل شخص حقیقی یا نام کامل شرکت/سازمان حقوقی گیرنده وجه (ذینفع) باید به وضوح در این بخش درج شود.

  نکات:

  • برای افزایش امنیت و جلوگیری از سوءاستفاده، اکیداً توصیه می شود که در سفته های ضمانت، از عبارت در وجه حامل پرهیز شود.
  • درج کد ملی شخص حقیقی یا شناسه ملی شخص حقوقی گیرنده وجه در کنار نام، از نظر حقوقی امنیت بیشتری ایجاد می کند.

• تاریخ پرداخت/سررسید:

  نکته حیاتی برای سفته ضمانت: برای سفته های ضمانت، به جای درج تاریخ مشخص سررسید (مانند سفته های عادی)، باید عبارت بابت ضمانت حسن انجام کار [تاریخ قرارداد/موضوع قرارداد]، عندالمطالبه یا به محض رؤیت نوشته شود. این اقدام سفته را از حالت سفته عادی با سررسید مشخص خارج کرده و ماهیت ضمانتی آن را پررنگ می کند.

  توضیح آثار حقوقی عبارات فوق:

  • بابت ضمانت حسن انجام کار [تاریخ قرارداد/موضوع]: مطالبه وجه سفته منوط به اثبات عدم ایفای تعهد اصلی است.
  • عندالمطالبه: گیرنده سفته می تواند هر زمان که اراده کند، مطالبه وجه را انجام دهد، اما در سفته ضمانت، همچنان بار اثبات تخلف از تعهد بر عهده اوست.
  • به محض رؤیت: مشابه عندالمطالبه است و به محض ارائه سفته، وجه آن قابل مطالبه است، اما در سفته ضمانت، دلیل مطالبه باید وجود داشته باشد.

• محل پرداخت:
  این بخش اختیاری است و عدم درج آن، اعتبار سفته را خدشه دار نمی کند. اما درج آن می تواند در تعیین دادگاه صالح در صورت بروز اختلاف، مؤثر باشد.

• امضا یا مهر صادرکننده:
  این بخش، حیاتی ترین جزء اعتبار سفته است. بدون امضا یا مهر صادرکننده، سفته کاملاً بی اعتبار تلقی می شود و حتی به عنوان سند عادی نیز قابل استناد نخواهد بود. توصیه می شود علاوه بر امضا، اثر انگشت نیز درج شود.

قید صریح بابت ضمانت بر روی سفته

برای اطمینان از اینکه سفته به عنوان سفته ضمانت و نه یک سفته عادی تلقی شود، ضروری است که ماهیت ضمانتی آن به صورت صریح بر روی سند درج گردد. این عبارت می تواند در متن سفته یا در پشت آن نوشته شود. نمونه ای از عبارت مناسب:

این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار/وام/قرارداد شماره [شماره قرارداد] مورخ [تاریخ قرارداد] صادر شده است و بدون تحقق شرایط عدم ایفای تعهد، قابل مطالبه نیست.

این قید، نقش کلیدی در اثبات ماهیت ضمانتی سفته در دادگاه دارد و از سوءاستفاده احتمالی توسط دارنده سفته جلوگیری می کند، زیرا بار اثبات تخلف از تعهد اصلی بر عهده گیرنده سفته خواهد بود.

نکات ویژه برای سفته ضمانت کاری

سفته ضمانت کاری، از حساسیت ویژه ای برخوردار است. برای حفظ حقوق کارمند و کارفرما، رعایت نکات زیر ضروری است:

• ذکر دقیق شماره و تاریخ قرارداد کار: حتماً شماره و تاریخ دقیق قرارداد کار را در متن سفته یا پشت آن قید کنید تا ارتباط سفته با تعهد کاری مشخص باشد.

• تهیه کپی از سفته تکمیل شده: هم کارمند و هم کارفرما باید پس از تکمیل سفته، یک کپی از آن تهیه و نزد خود نگهداری کنند.

• لزوم بازگرداندن سفته پس از اتمام قرارداد و نحوه ابطال آن: پس از اتمام قرارداد کار یا حسن انجام تعهد، کارفرما موظف است سفته را به کارمند بازگرداند. در هنگام بازگرداندن، سفته باید ابطال شود که معمولاً با پاره کردن یا آتش زدن فیزیکی آن انجام می گیرد تا از هرگونه سوءاستفاده آتی جلوگیری شود. در غیر این صورت، کارمند می تواند از طریق مراجع قانونی، خواهان استرداد و ابطال سفته شود.

جنبه های حقوقی سفته ضمانت و پیشگیری از مشکلات

درک جنبه های حقوقی سفته ضمانت، برای هر دو طرف معامله (صادرکننده و گیرنده) ضروری است تا از بروز اختلافات و مشکلات احتمالی پیشگیری شود. این بخش به مهم ترین مسائل حقوقی مرتبط با سفته ضمانت می پردازد.

اعتبار سفته ضمانت بدون قرارداد یا تاریخ

اعتبار سفته ضمانت به شدت به وجود یک قرارداد یا تعهد اصلی وابسته است. سفته ای که بدون هیچ قرارداد پشتیبان یا بدون ذکر صریح بابت ضمانت صادر شده باشد، ممکن است در دادگاه به عنوان یک سند عادی مطالبه وجه تلقی شود. در این صورت، بار اثبات ماهیت ضمانتی سفته بر عهده صادرکننده خواهد بود که کار دشواری است. همچنین، سفته بدون تاریخ صدور، از مزایای اسناد تجاری محروم شده و تنها یک سند عادی محسوب می شود.

در سفته ضمانت، عدم درج تاریخ سررسید مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما باید صراحتاً قید شود که بابت ضمانت صادر شده و در چه تاریخی صادر گردیده است. سفته ای که تاریخ صدور ندارد، قابلیت واخواست (اعتراض عدم تأدیه) را از دست می دهد و مطالبه آن پیچیده تر می شود. بنابراین، برای حفظ اعتبار و قدرت اجرایی سفته ضمانت، وجود یک قرارداد مکتوب و درج دقیق جزئیات در خود سفته، بسیار مهم است.

خیانت در امانت سفته ضمانت

سفته ضمانت، یک سند امانی است که گیرنده (مثلاً کارفرما) موظف به حفظ آن است و تنها در صورت تخلف صادرکننده از تعهد اصلی، مجاز به استفاده از آن می باشد. هرگونه اقدام از سوی گیرنده برای مطالبه وجه سفته، در حالی که صادرکننده تعهدات خود را انجام داده و تخلفی صورت نگرفته باشد، «خیانت در امانت» تلقی می شود.

مفهوم و شرایط تحقق: خیانت در امانت زمانی رخ می دهد که سفته به منظور خاصی به شخص سپرده شده باشد و او برخلاف هدف اصلی، از آن سوءاستفاده کند یا آن را به نفع خود برداشت کند.

نحوه پیگیری قانونی و مجازات سوءاستفاده کننده: در صورت وقوع خیانت در امانت، صادرکننده سفته می تواند با ارائه شکوائیه به دادسرا، از دارنده سفته شکایت کیفری کند. اثبات ماهیت امانی سفته (با ارائه قرارداد، اظهارنامه و شهود) و اثبات سوءاستفاده، از ارکان اصلی این شکایت است. مجازات خیانت در امانت، طبق قانون مجازات اسلامی، می تواند شامل حبس و جزای نقدی باشد.

نحوه ابطال سفته ضمانت

پس از ایفای کامل تعهد ضمانت شده، سفته باید به صادرکننده بازگردانده و ابطال شود تا از سوءاستفاده های آتی جلوگیری گردد.

• باطل کردن فیزیکی: ساده ترین و مطمئن ترین راه، پاره کردن یا سوزاندن فیزیکی سفته در حضور طرفین است. این عمل باید در حضور صادرکننده انجام شود و می توان صورت جلسه ای نیز برای آن تنظیم کرد.

• آثار حقوقی مرور زمان: طبق قانون، در صورتی که دارنده سفته ظرف مدت ۵ سال از تاریخ سررسید (در سفته های عادی) یا از تاریخ اثبات تخلف از تعهد (در سفته های ضمانت)، برای مطالبه وجه آن اقدام نکند، سفته قابلیت تجاری خود را از دست داده و تبدیل به یک سند عادی می شود و پیگیری حقوقی آن دشوارتر خواهد شد.

• دریافت رسید: اگر سفته بازگردانده شده اما ابطال فیزیکی ممکن نیست، صادرکننده باید از گیرنده رسید دریافت کند که در آن صراحتاً قید شود سفته مورد نظر به شماره و مبلغ فلان، به او مسترد شده است.

مرجع پیگیری اختلافات

در صورت بروز اختلاف بر سر سفته ضمانت، مرجع پیگیری بسته به ماهیت اختلاف متفاوت است:

• دادگاه حقوقی: برای مطالبه وجه سفته یا ابطال آن، مرجع اصلی، دادگاه های حقوقی هستند.

• دادسرا (شعب کیفری): در صورت وقوع جرم خیانت در امانت یا جعل سفته، باید از طریق دادسرا و مراجع کیفری اقدام شود.

• اداره کار: در مواردی که سفته ضمانت مربوط به قراردادهای کار است، اداره کار می تواند به عنوان مرجع حل اختلاف اولیه بین کارگر و کارفرما وارد عمل شود، هرچند که تصمیمات آن نهایتاً می تواند منجر به طرح دعوا در دادگاه حقوقی یا کیفری گردد.

تفاوت ضمانت نامه بانکی با سفته ضمانت

ضمانت نامه بانکی و سفته ضمانت، هر دو برای تضمین تعهدات به کار می روند، اما تفاوت های اساسی دارند. ضمانت نامه بانکی، سندی است که توسط یک بانک صادر می شود و بانک در آن متعهد می شود در صورت عدم ایفای تعهد توسط متعهد اصلی، مبلغ مشخصی را به ذینفع پرداخت کند. این سند، از اعتبار بالاتری برخوردار است و تعهد بانک به پرداخت، مستقل از تعهد اصلی است.

در مقابل، سفته ضمانت، تعهد شخص صادرکننده را به دنبال دارد و اعتبار آن به وضعیت مالی و اعتباری صادرکننده و همچنین نحوه تکمیل آن بستگی دارد. پیگیری سفته در صورت عدم ایفای تعهد، نیازمند طی مراحل قانونی و اثبات تخلف است، در حالی که در ضمانت نامه بانکی، مطالبه وجه از بانک، معمولاً با سهولت بیشتری انجام می شود.

سوالات متداول

این بخش به پرتکرارترین پرسش ها در خصوص سفته ضمانت پاسخ می دهد.

سفته ضمانت بعد از چند سال باطل می شود؟

سفته ضمانت، برخلاف سفته عادی که تاریخ سررسید مشخصی دارد، مستقیماً با مرور زمان باطل نمی شود. اعتبار آن منوط به قرارداد یا تعهد اصلی است. با این حال، اگر دارنده سفته پس از اثبات تخلف از تعهد و در مهلت های قانونی (مثلاً ۵ سال پس از تاریخ سررسید مندرج در سفته عادی، یا تاریخ اثبات تخلف در سفته ضمانت)، برای مطالبه وجه یا واخواست آن اقدام نکند، سفته از امتیازات اسناد تجاری خارج شده و پیگیری آن تنها به عنوان یک سند عادی ممکن خواهد بود که دشوارتر است. ابطال کامل سفته تنها با بازگرداندن و پاره کردن فیزیکی آن محقق می شود.

آیا می توان مبلغ سفته ضمانت را صفر نوشت؟

نوشتن مبلغ صفر در سفته ضمانت صحیح نیست و می تواند باعث بی اعتباری سفته شود. سفته ماهیت یک سند طلب را دارد و باید مبلغی برای آن مشخص شود، حتی اگر قرار باشد صرفاً به عنوان ضمانت مورد استفاده قرار گیرد. بهتر است مبلغی متناسب با ارزش تعهد (مثلاً حداقل مبلغ قانونی برای سفته یا مبلغی که به عنوان خسارت احتمالی در نظر گرفته می شود) در آن درج گردد و صراحتاً قید شود که این مبلغ بابت ضمانت است.

اگر سفته ضمانت گم شود چه باید کرد؟

اگر سفته ضمانت گم شود، صادرکننده باید فوراً از طریق مراجع قضایی اقدام به اعلام مفقودی و تقاضای ابطال آن کند. این اقدام به این دلیل است که سفته در دست شخص ثالث، حتی اگر ماهیت ضمانتی داشته باشد، می تواند مشکل ساز شود. دارنده سفته نیز باید به مراجع قانونی مراجعه کرده و با ارائه مدارک مربوط به صدور سفته و اثبات مالکیت، خواهان صدور المثنی یا پیگیری شود. نگهداری ته برگ سفته در این مواقع اهمیت زیادی پیدا می کند.

نوشتن به حواله کرد در سفته ضمانت چه معنایی دارد و آیا توصیه می شود؟

عبارت به حواله کرد به این معناست که سفته می تواند از طریق پشت نویسی (ظهرنویسی) به شخص دیگری منتقل شود. در سفته های عادی، این امر رایج است. اما در سفته های ضمانت، توصیه نمی شود که این عبارت درج شود یا سفته به حواله کرد صادر گردد. بهتر است نام گیرنده وجه به طور مشخص ذکر شود و ماهیت ضمانتی سفته نیز قید گردد تا از انتقال بی رویه و سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری شود.

آیا سفته ضمانت قابل انتقال به غیر است؟

در صورتی که در سفته ضمانت، نام گیرنده به طور صریح ذکر شده باشد و عبارت به حواله کرد نیز در آن قید نشده باشد، انتقال آن به غیر از طریق پشت نویسی نیازمند رضایت صادرکننده سفته است. اما اگر در وجه حامل صادر شده باشد، با دست به دست شدن، به شخص دیگری منتقل می شود. با این حال، ماهیت ضمانتی سفته (که باید در خود سند قید شده باشد) همچنان پابرجاست و دارنده جدید نیز برای مطالبه آن، باید عدم ایفای تعهد اصلی را ثابت کند.

سَفته صحیح است یا سُفته؟ کدام صحیح است؟

تلفظ صحیح این سند تجاری بر اساس فرهنگ لغت های معتبر مانند دهخدا و عمید، سَفته (با فتح سین) است. با این حال، در محاوره روزمره و حتی در برخی نوشتارها، تلفظ سُفته (با ضم سین) نیز رایج شده است. از نظر اصالت زبانی، سَفته صحیح تر است.

آیا پشت نویسی سفته ضمانت مجاز است؟

بله، پشت نویسی (ظهرنویسی) سفته ضمانت مجاز است، اما با رعایت نکات حقوقی. اگر سفته به عنوان ضمانت به شخصی داده شده و این موضوع صراحتاً در متن یا پشت سفته قید شده باشد، هر ظهرنویسی (انتقال دهنده) نیز باید این ماهیت ضمانتی را حفظ کند. همچنین، اگر شخصی پشت سفته ضمانت را امضا می کند تا ضامن صادرکننده شود، باید حتماً قید کند که این امضا بابت ضمانت است، در غیر این صورت ممکن است به عنوان ظهرنویس (انتقال دهنده) تلقی شود و مسئولیت های متفاوتی برای او ایجاد گردد.

نتیجه گیری

سفته ضمانت، ابزاری قدرتمند و پرکاربرد در دنیای تجارت و روابط حقوقی است که می تواند پشتوانه ای مطمئن برای انواع تعهدات، از ضمانت حسن انجام کار گرفته تا بازپرداخت وام، فراهم آورد. با این حال، استفاده صحیح و آگاهانه از این سند، مستلزم درک عمیق ماهیت حقوقی، نحوه دریافت و فرآیند تکمیل دقیق آن است.

همان طور که بررسی شد، از انتخاب مرجع معتبر برای تهیه سفته (ترجیحاً بانک ملی) تا رعایت جزئیات در تکمیل بخش های کلیدی سفته – شامل درج صحیح مبلغ، تاریخ صدور، نام گیرنده و به ویژه قید صریح ماهیت بابت ضمانت به جای تاریخ سررسید مشخص – هر مرحله دارای اهمیت حقوقی خاص خود است. عدم توجه به این نکات، می تواند سفته را از اعتبار قانونی خود ساقط کرده و یا زمینه بروز سوءاستفاده و مشکلات حقوقی پیچیده ای را برای هر دو طرف فراهم آورد. از سوی دیگر، آگاهی از جنبه هایی نظیر اعتبار سفته بدون قرارداد، مفهوم خیانت در امانت و روش های قانونی ابطال سفته، به صادرکنندگان و گیرندگان این امکان را می دهد تا با اطمینان خاطر بیشتری به مبادلات و تعهدات خود بپردازند و حقوق خود را در برابر تخلفات احتمالی حفظ کنند.

در نهایت، سفته ضمانت، اگر با دقت و رعایت تمامی موازین قانونی تنظیم شود، همچنان می تواند نقش مؤثر خود را به عنوان یک سند معتبر و اجرایی ایفا کند. در هر مرحله از دریافت یا تکمیل سفته ضمانت، به ویژه در موارد پیچیده یا با مبالغ بالا، توصیه اکید می شود که با کارشناسان حقوقی و متخصصین این حوزه مشورت شود تا از صحت و اعتبار حقوقی سند اطمینان کامل حاصل گردد و از هرگونه ابهام یا ریسک ناخواسته پیشگیری به عمل آید.