نمونه شکایت جعل و استفاده از سند مجعول

جرم جعل و استفاده از سند مجعول یکی از جرایم پیچیده و مهم در نظام حقوقی ایران است که می تواند پیامدهای حقوقی و مالی سنگینی برای افراد داشته باشد. در مواجهه با سند مجعول، آگاهی از نحوه طرح شکایت و پیگیری قانونی آن برای احقاق حقوق، ضروری است. این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع، به تعریف قانونی جعل و استفاده از سند مجعول، مصادیق، عناصر تشکیل دهنده، تفاوت های کلیدی، انواع شکایت (کیفری و حقوقی)، مراحل گام به گام تنظیم و ثبت شکوائیه، مدارک لازم، فرآیند رسیدگی و مجازات های قانونی مربوطه می پردازد. این راهنما به قربانیان این جرایم، وکلای دادگستری، دانشجویان حقوق و عموم مردم کمک می کند تا با درکی عمیق از این موضوع، اقدامات قانونی مؤثرتری را انجام دهند و از حقوق خود دفاع کنند.

۱. آشنایی با جرم جعل و استفاده از سند مجعول در قوانین ایران

اسناد، چه عادی و چه رسمی، ارکان اصلی تبادلات و روابط حقوقی در جامعه هستند و اعتبار آن ها، پایه های نظم حقوقی را تشکیل می دهد. از این رو، هرگونه دست کاری و خدشه وارد کردن به اصالت اسناد، جرمی جدی تلقی شده و قانون گذار برای آن مجازات های سنگینی در نظر گرفته است. جرم جعل و استفاده از سند مجعول از جمله این جرایم هستند که در ادامه به تفصیل به آن ها می پردازیم.

۱.۱. جعل چیست؟ تعریف قانونی و مصادیق بارز آن (ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی)

جعل، به معنای ساختن یا تغییر متقلبانه یک نوشته یا سند یا ساختن مهر و امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، به قصد فریب و اضرار به غیر است. ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی مصادیق مهمی از جعل را برشمرده که شامل موارد زیر است:

• ساختن نوشته یا سند.
• ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی.
• خراشیدن یا تراشیدن.
• قلم بردن.
• محو یا اثبات.
• سیاه کردن.
• تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی.
• الصاق نوشته ای به نوشته دیگر.
• به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن.

مهم ترین تفاوت در جعل، بین جعل مادی و جعل معنوی (مفادی) است. در جعل مادی، تغییر فیزیکی در سند صورت می گیرد؛ برای مثال، تغییر تاریخ، خراشیدن یک عبارت یا ساختن یک امضای جعلی. اما در جعل معنوی، بدون هیچگونه تغییر فیزیکی، محتوای سند به دروغ تغییر داده می شود. مثلاً کارمند اداره در تنظیم صورتجلسه، اظهارات فرد را به گونه ای دیگر ثبت کند تا محتوای سند بر خلاف واقعیت باشد و به قصد اضرار مورد استفاده قرار گیرد.

قصد تقلب و ضرر رساندن به دیگری، به عنوان عنصر معنوی جعل، اهمیت فراوانی دارد. یعنی جاعل باید با علم به جعلی بودن عمل خود و به قصد فریب یا اضرار، اقدام به جعل نماید.

۱.۲. استفاده از سند مجعول چیست؟ تفکیک از جرم جعل

جرم استفاده از سند مجعول، با جرم جعل، هرچند که معمولاً به دنبال آن می آید، متفاوت است. در این جرم، فرد جاعل نیست، بلکه سندی را که می داند مجعول است، به کار می برد. شرایط تحقق این جرم عبارتند از:

• آگاهی به مجعول بودن سند: فرد استفاده کننده باید بداند که سند، جعلی است.
• ارائه یا انتشار سند: سند مجعول باید به نحوی (مثلاً ارائه به دادگاه، بانک، اداره یا انتشار عمومی) مورد استفاده قرار گیرد.
• قصد فریب یا ضرر: هدف از استفاده باید فریب دیگری یا وارد کردن ضرر به او باشد.

این دو جرم می توانند به صورت جداگانه یا توأمان اتفاق بیفتند. برای مثال، ممکن است شخصی سندی را جعل کند و خود نیز از آن استفاده نماید که در این صورت مرتکب هر دو جرم شده است. همچنین ممکن است شخصی سندی را جعل کند و دیگری با آگاهی از جعلی بودن، آن را به کار برد که در این حالت، جاعل و استفاده کننده دو فرد مجزا هستند و هر کدام به جرم خود مجازات می شوند.

۱.۳. عناصر لازم برای تحقق بزه جعل و استفاده از سند مجعول

برای اینکه جرمی در نظام حقوقی ایران محقق شود، نیازمند وجود سه عنصر اصلی است:

• عنصر مادی: این عنصر شامل فعل فیزیکی است که توسط مرتکب انجام می شود. در جعل، همانند ساختن، تغییر دادن، خراشیدن، یا الصاق در سند است. در استفاده از سند مجعول، عنصر مادی، ارائه، تسلیم یا به کار بردن سند جعلی است.
• عنصر معنوی (روانی): این عنصر به قصد و نیت مجرمانه فرد اشاره دارد. در جرم جعل، عنصر معنوی شامل قصد تقلب (قصد فریب دادن دیگران) و قصد اضرار (قصد وارد کردن ضرر مادی یا معنوی به دیگری) است. در جرم استفاده از سند مجعول نیز، علم به جعلی بودن سند و قصد فریب یا ضرر، ضروری است.
• عنصر قانونی: این عنصر به وجود ماده قانونی مشخصی اشاره دارد که عمل انجام شده را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین کرده باشد. مواد ۵۲۳ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی به صورت دقیق، جرم جعل و استفاده از سند مجعول را تعریف و مجازات آن را بیان کرده اند.

۱.۴. تفاوت کلیدی جعل سند عادی و جعل سند رسمی

تفاوت میان سند عادی و سند رسمی در قانون مدنی و قوانین مرتبط بسیار حائز اهمیت است و این تفاوت در جرایم جعل نیز نمود پیدا می کند:

• سند رسمی: سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد. مانند سند مالکیت ملک، سند ازدواج و طلاق، گذرنامه یا مدارک شناسایی.
• سند عادی: هر سندی که شرایط سند رسمی را نداشته باشد، سند عادی محسوب می شود. مانند مبایعه نامه، قولنامه، چک، سفته، دست نوشته ها و نامه های خصوصی.

تفاوت اصلی در مجازات ها و ارزش اثباتی آن هاست. جعل سند رسمی به دلیل اعتبار بالای این اسناد و اثرات گسترده ای که در نظم عمومی دارند، معمولاً با مجازات های شدیدتری همراه است (مواد ۵۳۲ تا ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی). در حالی که جعل سند عادی (ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی) مجازات های متفاوتی دارد. اثبات جعلی بودن سند رسمی نیز دشوارتر است و نیازمند دلایل مستحکم تری است.

۲. انواع طرح شکایت برای جعل و استفاده از سند مجعول

در مواجهه با جرم جعل و استفاده از سند مجعول، قربانی می تواند از دو مسیر حقوقی اصلی، یعنی شکایت کیفری و شکایت حقوقی، برای احقاق حقوق خود اقدام نماید. انتخاب مسیر صحیح بستگی به اهداف و شرایط پرونده دارد.

۲.۱. شکایت کیفری جعل سند

هدف اصلی از طرح شکایت کیفری، تعقیب، محاکمه و مجازات فرد جاعل یا استفاده کننده از سند مجعول است. در کنار آن، شاکی می تواند جبران ضرر و زیان وارده ناشی از جرم را نیز مطالبه کند. مرجع رسیدگی به این نوع شکایت ابتدا دادسرا و سپس دادگاه کیفری است. روند طرح شکایت کیفری با تنظیم یک شکوائیه و ثبت آن از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز می شود.

در شکایت کیفری، بار اثبات جرم بر عهده شاکی و دادسرا است و باید عناصر مادی و معنوی جرم، به خصوص قصد تقلب و اضرار، به دقت اثبات شود. این مسیر به دنبال مجازات مرتکب و بازدارندگی از وقوع جرایم مشابه است.

۲.۲. شکایت حقوقی جعل سند

شکایت حقوقی در موارد جعل، بیشتر با هدف ابطال سند مجعول، بطلان معاملات انجام شده بر اساس آن سند، یا استرداد مال و جبران خسارت وارده، مطرح می شود. مرجع رسیدگی به این دعاوی، دادگاه حقوقی است.

در خصوص ادعای جعل در دعاوی حقوقی، دو حالت اصلی وجود دارد که در مواد ۲۱۹ الی ۲۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی به تفصیل آمده است:

• ادعای جعل اصلی: زمانی است که خواهان (شاکی) به صورت مستقل و در قالب یک دعوای جداگانه، ابطال سندی را به دلیل جعلی بودن آن مطالبه می کند. برای مثال، فردی که از وجود یک سند مالکیت جعلی به نام خود مطلع می شود، دادخواستی برای ابطال آن مطرح می کند.
• ادعای جعل تبعی: این حالت زمانی رخ می دهد که در جریان رسیدگی به یک دعوای حقوقی دیگر (مثلاً دعوای خلع ید یا مطالبه وجه)، یکی از طرفین، سندی را ارائه می دهد و طرف مقابل، ادعای جعلی بودن آن سند را مطرح می کند. در این حالت، رسیدگی به دعوای اصلی متوقف می شود تا وضعیت سند جعلی مشخص گردد. دادگاه در ابتدا به ادعای جعل رسیدگی کرده و در صورت اثبات، سند مجعول را از عداد دلایل خارج می کند و سپس به دعوای اصلی ادامه می دهد. برای مثال، در یک دعوای مطالبه وجه بر اساس چک، اگر خوانده ادعا کند امضای روی چک جعلی است، دادگاه ابتدا به بررسی جعل امضا می پردازد.

انتخاب بین شکایت حقوقی و کیفری یا طرح هر دو، باید با توجه به اهداف شاکی و با مشاوره وکیل متخصص انجام شود. گاهی لازم است ابتدا با شکایت کیفری، جعل سند اثبات شده و سپس با حکم قطعی کیفری، دعوای حقوقی ابطال سند مجعول و جبران خسارت پیگیری شود.

آگاهی از تفاوت میان شکایت کیفری و حقوقی در جرایم جعل، نقشی کلیدی در انتخاب راهبرد قانونی صحیح و موفقیت در احقاق حقوق تضییع شده دارد.

۳. مراحل گام به گام تنظیم و ثبت شکوائیه جعل و استفاده از سند مجعول

طرح شکایت جعل و استفاده از سند مجعول نیازمند رعایت دقیق مراحل قانونی و جمع آوری مستندات کافی است. این فرآیند از جمع آوری مدارک شروع شده و تا صدور حکم نهایی ادامه می یابد.

۳.۱. جمع آوری مدارک و مستندات لازم برای اثبات جعل

پیش از هر اقدامی، جمع آوری دقیق و کامل مدارک، از مهم ترین گام هاست. این مدارک شامل موارد زیر می شوند:

• مدارک هویتی شاکی: کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی شاکی. همچنین، داشتن حساب کاربری در سامانه ثنا برای ابلاغ های قضایی الزامی است.
• اصل یا تصویر مصدق سند مجعول: سندی که ادعای جعل آن می شود، چه به صورت اصل و چه به صورت تصویر مصدق (برابر با اصل شده) باید ارائه شود.
• اصل یا تصویر مصدق سند صحیح: در صورتی که سندی معتبر و صحیح (مثلاً امضای واقعی شما) برای مقایسه با سند مجعول وجود دارد، حتماً آن را ارائه دهید. این مدارک برای کارشناسی خط و امضا حیاتی هستند.
• شواهد و مدارک اثبات کننده جعلی بودن:
  • شهادت شهود: افرادی که از نحوه جعل یا استفاده از سند مجعول اطلاع دارند.
  • اقرار متهم: در صورت وجود اقرار کتبی یا شفاهی متهم (که باید مستند باشد).
  • نتایج کارشناسی خط و امضا: نظریه کارشناس رسمی دادگستری در امور خط، امضا و جعل، از مهم ترین ادله اثباتی است.
  • استعلامات: در برخی موارد، استعلام از ادارات، بانک ها یا سایر نهادها می تواند جعلی بودن سند را اثبات کند.
• مدارک اثبات کننده ضرر و زیان: هرگونه مدرکی که نشان دهنده ضرر مادی یا معنوی وارده به شاکی ناشی از جعل و استفاده از سند مجعول باشد (مانند فیش های واریزی، قراردادها، گواهی بانکی).

نکات مهم: در حفظ و نگهداری اسناد و ادله بسیار دقت کنید. از دستکاری یا مخدوش کردن آن ها بپرهیزید، زیرا می تواند به ضرر شما تمام شود.

۳.۲. نحوه تنظیم متن شکوائیه (اصول و ارکان)

تنظیم متن شکوائیه، بخش مهمی از فرآیند شکایت است که باید با دقت فراوان انجام شود. یک شکوائیه حرفه ای و مستند، نقش مهمی در پیشبرد پرونده دارد. بخش های اصلی شکوائیه عبارتند از:

• اطلاعات شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس دقیق، شماره تماس و اطلاعات حساب سامانه ثنا.
• اطلاعات مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی، شماره ملی (در صورت اطلاع)، آدرس دقیق و شماره تماس (در صورت اطلاع). هرچه اطلاعات مشتکی عنه کامل تر باشد، روند ابلاغ و احضار سریع تر پیش می رود.
• موضوع شکایت: به صورت صریح و دقیق (مثلاً جعل سند عادی و استفاده از سند مجعول).
• دلایل و منضمات: فهرست مدارکی که به شکوائیه پیوست شده اند (مانند کپی شناسنامه، تصویر سند مجعول، شهادت نامه شهود).
• شرح شکایت: این بخش قلب شکوائیه است و باید به تفصیل و با رعایت نکات زیر نوشته شود:
  • واضح و مستند: شرح واقعه باید کاملاً روشن و بدون ابهام باشد و به مدارک و ادله موجود اشاره شود.
  • مختصر و جامع: از زیاده گویی پرهیز شود، اما تمام جزئیات مهم و مرتبط ذکر گردد.
  • ذکر تاریخ و جزئیات دقیق: زمان و مکان وقوع جرم، نحوه اطلاع از آن، و جزئیات دقیق جعل یا استفاده از سند مجعول باید ذکر شود.
  • ارجاع به مواد قانونی: در صورت امکان و آگاهی، به مواد قانونی مرتبط (مانند ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی) ارجاع داده شود.
  • درخواست: در پایان، به صورت واضح از مرجع قضایی درخواست رسیدگی، تعقیب، مجازات متهم و جبران خسارت شود.

مشاوره با وکیل در تنظیم متن شکوائیه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا وکیل با دانش حقوقی خود می تواند شکوائیه را به گونه ای تنظیم کند که از نظر حقوقی بی نقص و مؤثر باشد.

۳.۳. ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم شکوائیه و آماده سازی مدارک، شاکی یا وکیل وی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. این دفاتر مسئول ثبت الکترونیکی شکوائیه ها و ارسال آن ها به مراجع قضایی ذی صلاح هستند. برای ثبت شکایت، داشتن حساب کاربری در سامانه ثنا و تایید هویت الزامی است. پس از ثبت، یک کد رهگیری به شاکی داده می شود که از طریق آن می تواند وضعیت پرونده خود را پیگیری کند.

۳.۴. فرآیند رسیدگی در دادسرا (تحقیقات مقدماتی)

پس از ثبت شکوائیه، پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع داده شده و به یکی از شعب دادیاری یا بازپرسی صالح برای انجام تحقیقات مقدماتی فرستاده می شود. در این مرحله، اقدامات زیر صورت می گیرد:

• تحقیقات اولیه: دادیار یا بازپرس به بررسی شکوائیه، جمع آوری ادله، استماع اظهارات شاکی و شهود احتمالی می پردازد.
• ارجاع به کارشناس رسمی خط و امضا: در اکثر پرونده های جعل، به ویژه جعل امضا، کارشناس رسمی دادگستری در رشته تشخیص اصالت خط و امضا نقش محوری دارد. کارشناس با بررسی دقیق سند مجعول و نمونه های واقعی خط و امضای فرد، نظر کارشناسی خود را درباره جعلی بودن یا نبودن سند ارائه می دهد.
• احضار و بازجویی از مشتکی عنه: پس از جمع آوری ادله کافی، متهم احضار شده و دفاعیات او اخذ می گردد.
• صدور قرار نهایی:
  • قرار مجرمیت: اگر دلایل کافی برای اثبات جرم وجود داشته باشد.
  • قرار منع تعقیب: اگر دلایل کافی برای اثبات جرم وجود نداشته باشد.
  • قرار موقوفی تعقیب: در صورت وجود موانع قانونی برای ادامه رسیدگی (مانند فوت متهم).
• صدور کیفرخواست: در صورت صدور قرار مجرمیت، پرونده به همراه کیفرخواست به دادگاه کیفری ارسال می شود.

۳.۵. فرآیند رسیدگی در دادگاه کیفری (صدور حکم)

پس از ارسال پرونده از دادسرا به دادگاه کیفری، مراحل زیر طی می شود:

• تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ: دادگاه وقت رسیدگی را تعیین و به طرفین دعوا (شاکی و متهم) ابلاغ می کند.
• جلسه دادرسی: در جلسه دادگاه، اظهارات طرفین و وکلای آن ها استماع شده و دلایل ارائه شده بررسی می شود.
• صدور قرار تامین کیفری: دادگاه می تواند برای تضمین حضور متهم و جلوگیری از فرار وی، قرار تامین کیفری (مانند کفالت، وثیقه) صادر کند.
• صدور حکم نهایی: پس از بررسی های لازم، دادگاه اقدام به صدور حکم نهایی (محکومیت یا برائت) می نماید. این حکم نیز قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی است.

۳.۶. مدت زمان رسیدگی به شکایت جعل

مدت زمان رسیدگی به شکایت جعل، بسته به عوامل مختلفی می تواند متغیر باشد و پیش بینی دقیق آن دشوار است. این عوامل عبارتند از:

• پیچیدگی پرونده: پرونده هایی که نیاز به کارشناسی های متعدد، استعلامات گسترده یا بررسی های فنی بیشتری دارند، زمان بیشتری می برند.
• تعدد متهمین و شاکیان: وجود چندین متهم یا شاکی می تواند روند را طولانی تر کند.
• اعتراض به قرارهای صادره: اعتراض به قرارهای بازپرسی یا احکام اولیه می تواند زمان رسیدگی را افزایش دهد.
• حجم کاری شعب قضایی: شلوغی دادسراها و دادگاه ها نیز در طولانی شدن فرآیند مؤثر است.

به طور کلی، یک پرونده جعل می تواند از چند ماه تا چند سال به طول بینجامد. مشاوره با وکیل می تواند تخمین دقیق تری از بازه زمانی ارائه دهد.

۴. ۵ نمونه عملی شکوائیه جعل و استفاده از سند مجعول

در این بخش، پنج نمونه عملی از شکوائیه های مربوط به جعل و استفاده از سند مجعول ارائه می شود. این نمونه ها با هدف آشنایی با ساختار و محتوای یک شکوائیه صحیح تنظیم شده اند. لازم است که اطلاعات فرضی مندرج در آن ها با مشخصات و جزئیات واقعی پرونده شما جایگزین شود. توصیه اکید می شود که قبل از نهایی کردن شکوائیه، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت نمایید تا از صحت و کامل بودن آن اطمینان حاصل کنید.

۴.۱. نمونه شکوائیه جعل سند عادی (مانند مبایعه نامه ملک یا قولنامه)

این نمونه برای مواردی است که جاعل در یک سند عادی نظیر مبایعه نامه یا قولنامه، دست کاری کرده و قصد اضرار به غیر را داشته است. ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی به این نوع جعل اشاره دارد.

شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی (در صورت اطلاع)، شماره ملی (در صورت اطلاع)، آدرس، شماره تماس
موضوع شکایت: جعل سند عادی (مبایعه نامه)

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی
۲. کپی مصدق مبایعه نامه مجعول
۳. کپی مصدق مبایعه نامه اصلی و صحیح (در صورت وجود)
۴. استعلام از اداره ثبت اسناد و املاک (در صورت نیاز)
۵. شهادت شهود (در صورت وجود)
۶. نظریه کارشناس خط و امضا (در صورت اخذ قبل از شکایت یا درخواست ارجاع)

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام،
احتراماً به استحضار می رساند: اینجانب [نام شاکی] مالک قانونی یک قطعه زمین به مساحت [مساحت] متر مربع واقع در [آدرس دقیق ملک] با پلاک ثبتی [شماره پلاک فرعی] از [شماره پلاک اصلی] هستم. در تاریخ [تاریخ وقوع جرم یا اطلاع از آن]، متوجه شدم که مشتکی عنه جناب آقای/خانم [نام مشتکی عنه] با تغییر و تحریف در مفاد یک مبایعه نامه عادی مربوط به ملک مذکور (که تاریخ آن [تاریخ مبایعه نامه مجعول] می باشد)، اقدام به جعل آن نموده است.
ایشان با [شرح دقیق نحوه جعل، مثلاً: خراشیدن مبلغ واقعی ثمن معامله و درج مبلغی کمتر، یا تغییر نام خریدار/فروشنده] و به قصد فریب و تضییع حقوق اینجانب، قصد سوءاستفاده از این سند مجعول را داشته اند. برای مثال، [توضیح مثالی از ضرر وارده، مثلاً: ایشان با استناد به این سند مجعول، در صدد ثبت درخواست افراز ملک یا فروش آن به شخص ثالث بوده اند که با پیگیری اینجانب، از ادامه عملیات متوقف گردید].
لذا با عنایت به دلایل و منضمات فوق الذکر و با توجه به اینکه عمل مشتکی عنه مصداق بارز جرم جعل سند عادی موضوع ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) می باشد، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات قانونی برای ایشان را از آن مرجع محترم دارم. همچنین، در صورت لزوم، خواستار ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تشخیص اصالت سند می باشم.

با احترام،
[امضا و تاریخ]

۴.۲. نمونه شکوائیه جعل و استفاده از سند مجعول (مانند سند خودرو یا اجاره نامه)

این نمونه مربوط به حالتی است که فردی علاوه بر جعل سند، از آن سند مجعول نیز برای مقاصد غیرقانونی مانند فروش مال یا انجام معامله استفاده کرده است. این جرم معمولاً ذیل مواد ۵۳۲ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی قابل پیگیری است.

شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
موضوع شکایت: جعل سند و استفاده از سند مجعول (سند مالکیت خودرو)

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی
۲. کپی مصدق سند مالکیت خودرو مجعول (کارت ماشین یا برگ سبز)
۳. کپی مصدق سند مالکیت اصلی و صحیح خودرو
۴. مدارک اثبات کننده مالکیت شاکی بر خودرو (فاکتور خرید، مدارک نقل و انتقال قبلی)
۵. تصویر قرارداد فروش خودرو با سند مجعول (در صورت وجود)
۶. استعلام از پلیس راهور یا سامانه تعویض پلاک (جهت اثبات انتقال غیرقانونی)
۷. شهادت شهود (در صورت وجود)
۸. نظریه کارشناس خط و امضا

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام،
احتراماً به استحضار می رساند: اینجانب [نام شاکی] مالک قانونی یک دستگاه خودروی [نام و مدل خودرو] به شماره پلاک [شماره پلاک] و شماره موتور [شماره موتور] و شماره شاسی [شماره شاسی] می باشم. متاسفانه در تاریخ [تاریخ وقوع جرم یا اطلاع]، متوجه شدم که مشتکی عنه جناب آقای/خانم [نام مشتکی عنه] اقدام به جعل سند مالکیت خودروی اینجانب (برگ سبز یا کارت خودرو) نموده و سپس با استفاده از این سند مجعول، خودروی بنده را به شخص ثالثی به نام [نام خریدار (در صورت اطلاع)] فروخته و منتقل کرده اند.
جعل سند [شرح دقیق نحوه جعل، مثلاً: تغییر مشخصات مالک یا دست کاری در شماره شاسی] صورت گرفته است و ایشان با علم و آگاهی به جعلی بودن سند، آن را در معامله به کار برده و بدین ترتیب موجب ورود ضرر مادی و تضییع حقوق مالکانه اینجانب گردیده اند. مدارک اثبات کننده مالکیت اینجانب پیوست شکوائیه می باشد و صحت آن قابل اثبات است.
با توجه به اینکه عمل مشتکی عنه واجد دو عنوان مجرمانه جعل سند و استفاده از سند مجعول (موضوع مواد ۵۳۲ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی) است، تقاضای تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات قانونی برای ایشان را از آن مرجع محترم خواستارم. همچنین خواستار صدور دستور توقیف خودرو و ابطال سند مجعول صادره و اعاده وضعیت به حالت سابق می باشم.

با احترام،
[امضا و تاریخ]

۴.۳. نمونه شکوائیه جعل امضا

جعل امضا یکی از رایج ترین انواع جعل است که می تواند در اسناد مختلفی نظیر چک، سفته، وکالت نامه، قرارداد یا اسناد بانکی رخ دهد. این نمونه برای پیگیری کیفری جعل امضا تنظیم شده است.

شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی (در صورت اطلاع)، شماره ملی (در صورت اطلاع)، آدرس، شماره تماس
موضوع شکایت: جعل امضا و برداشت غیرمجاز وجه از حساب بانکی

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی
۲. تصویر سند یا مدرک دارای امضای مجعول (مثلاً کپی برگ چک، فیش برداشت از حساب، وکالت نامه)
۳. نمونه امضای صحیح و واقعی شاکی (مثلاً کپی امضا در اسناد معتبر بانکی، قراردادهای قبلی)
۴. فیش برداشت از حساب یا صورتحساب بانکی مربوطه
۵. شهادت شهود (در صورت وجود)
۶. نظریه کارشناس خط و امضا (در صورت اخذ قبل از شکایت یا درخواست ارجاع)

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام،
احتراماً به استحضار می رساند: اینجانب [نام شاکی] صاحب حساب بانکی شماره [شماره حساب] نزد بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] هستم. در تاریخ [تاریخ وقوع جرم یا اطلاع از آن]، متوجه شدم که مبلغ [مبلغ برداشت شده] ریال به صورت غیرمجاز از حساب اینجانب برداشت شده است. پس از پیگیری های لازم از بانک، مشخص گردید که برداشت وجه مذکور بر اساس یک فقره [نوع سند، مثلاً: چک، سفته، سند برداشت] به شماره [شماره سند] صورت گرفته که امضای اینجانب در ذیل آن جعل شده است.
مشتکی عنه جناب آقای/خانم [نام مشتکی عنه] با جعل امضای اینجانب در سند مذکور و استفاده از آن، اقدام به برداشت وجه از حساب بانکی بنده نموده و موجب ورود ضرر مالی به اینجانب گردیده اند. اینجانب هیچ گونه امضا یا مجوزی برای برداشت این مبلغ به ایشان نداده ام و امضای موجود بر روی سند، به وضوح با امضای اصلی و واقعی اینجانب متفاوت است.
لذا با توجه به دلایل و منضمات فوق، به استناد مواد ۵۳۶ و ۵۳۷ قانون مجازات اسلامی، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات قانونی برای مشتکی عنه به اتهام جعل امضا و استفاده از سند مجعول را از آن مرجع محترم دارم. همچنین، خواستار جبران خسارت وارده و استرداد مبلغ برداشت شده می باشم و در صورت لزوم، تقاضای ارجاع امر به کارشناس خط و امضا را دارم.

با احترام،
[امضا و تاریخ]

۴.۴. نمونه شکوائیه جعل و کلاهبرداری (مانند جعل سربرگ یا مدارک برای فریب)

در برخی موارد، جعل سند ابزاری برای تحقق جرم بزرگ تر کلاهبرداری است. در این حالت، جاعل با استفاده از اسناد جعلی، اقدام به فریب و بردن مال دیگری می کند. این نمونه برای ترکیب دو جرم جعل و کلاهبرداری تنظیم شده است.

شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی (در صورت اطلاع)، شماره ملی (در صورت اطلاع)، آدرس، شماره تماس
موضوع شکایت: جعل سربرگ و کلاهبرداری

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی
۲. تصویر سربرگ ها و مدارک جعلی (مانند کارت شناسایی شرکت، گواهی جعلی)
۳. تصویر فیش های واریزی وجه به حساب مشتکی عنه
۴. مستندات اثبات کننده فریب و اغفال (مثلاً آگهی های دروغین، پیامک ها، ایمیل ها)
۵. شهادت شهود
۶. استعلام از مراجع مربوطه (مثلاً اداره ثبت شرکت ها جهت تأیید جعلی بودن شرکت)

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام،
احتراماً به استحضار می رساند: مشتکی عنه جناب آقای/خانم [نام مشتکی عنه] با توسل به مانورهای متقلبانه و از طریق جعل سربرگ ها و مهر شرکت [نام شرکت فرضی که سربرگ آن جعل شده] و همچنین ساخت [مثلاً: یک کارت شناسایی جعلی یا گواهی فعالیت دروغین]، اقدام به راه اندازی یک دفتر [مثلاً: آژانس مسافرتی یا شرکت سرمایه گذاری] نموده و با تبلیغات فریبنده، اینجانب و سایر افراد را اغفال کرده اند.
ایشان با نمایش اسناد جعلی و وانمود کردن خود به عنوان نماینده رسمی شرکت مذکور، مبالغی [مثلاً: جهت ثبت نام در تورهای مسافرتی خارجی یا سرمایه گذاری در طرح های سودآور] را از اینجانب اخذ نموده اند. [شرح دقیق نحوه فریب، مثلاً: مبلغ [مبلغ ریالی] به حساب ایشان واریز کردم و پس از مدتی، متوجه شدم که دفتری در آن آدرس وجود ندارد و هیچ یک از وعده ها محقق نشده است].
لذا با توجه به اینکه عمل مشتکی عنه شامل جعل اسناد و همچنین کلاهبرداری (به واسطه فریب و بردن مال اینجانب) می باشد و موجب ورود ضرر مالی قابل توجهی به بنده شده است، به استناد مواد ۵۳۲ الی ۵۳۶ و همچنین ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات قانونی برای ایشان را از آن مرجع محترم دارم.

با احترام،
[امضا و تاریخ]

۴.۵. نمونه شکوائیه جعل اثر انگشت و استفاده از آن

جعل اثر انگشت، به خصوص در اسنادی که نیاز به تایید هویت از طریق اثر انگشت دارند (مانند وکالت نامه ها، رضایت نامه ها یا اسناد رسمی)، جرمی جدی محسوب می شود. این نمونه شکوائیه به این نوع از جعل اختصاص دارد.

شاکی: نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شماره تماس
مشتکی عنه: نام و نام خانوادگی (در صورت اطلاع)، شماره ملی (در صورت اطلاع)، آدرس، شماره تماس
موضوع شکایت: جعل اثر انگشت و استفاده از سند مجعول

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی شاکی
۲. تصویر سند دارای اثر انگشت مجعول (مثلاً وکالت نامه، رضایت نامه، اقرارنامه)
۳. نمونه اثر انگشت صحیح شاکی (مثلاً در اسناد هویتی یا بانکی)
۴. استعلامات مربوطه (مثلاً از دفترخانه اسناد رسمی در خصوص وکالت نامه)
۵. شهادت شهود (در صورت وجود)
۶. نظریه کارشناس رسمی دادگستری در تشخیص اصالت اثر انگشت

شرح شکایت:
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان [نام شهرستان]
با سلام،
احتراماً به استحضار می رساند: اینجانب [نام شاکی] در تاریخ [تاریخ وقوع جرم یا اطلاع از آن]، متوجه شدم که مشتکی عنه جناب آقای/خانم [نام مشتکی عنه] با جعل اثر انگشت اینجانب، اقدام به تنظیم و استفاده از یک فقره سند [نوع سند، مثلاً: رضایت نامه، وکالت نامه، اقرارنامه] به تاریخ [تاریخ سند مجعول] نموده است.
ایشان با [شرح دقیق نحوه جعل، مثلاً: استفاده از اثر انگشت تقلبی یا برداشتن اثر انگشت بنده بدون اطلاع و رضایت و درج آن در سند] و سپس استفاده از این سند مجعول در [نام مرجع یا محل استفاده، مثلاً: شعبه [شماره شعبه] دادگاه حقوقی شهرستان [نام شهرستان] یا اداره [نام اداره]]، قصد تضییع حقوق و منافع اینجانب را داشته است. [مثلاً: این عمل منجر به محکومیت بنده در پرونده کلاسه [شماره کلاسه] یا انتقال غیرقانونی مال بنده شده است].
با توجه به اینکه جعل اثر انگشت و استفاده از سند مجعول حاوی آن، جرمی محرز و موجب ورود ضرر و زیان به اینجانب گردیده است، به استناد مواد ۵۳۲ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و صدور حکم مجازات قانونی برای مشتکی عنه را از آن مرجع محترم دارم. همچنین، خواستار ابطال سند مجعول مذکور و جبران خسارات وارده می باشم و در صورت لزوم، تقاضای ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تشخیص اصالت اثر انگشت را دارم.

با احترام،
[امضا و تاریخ]

نکات بسیار مهم در تکمیل نمونه شکوائیه ها:

در زمان استفاده از این نمونه ها، حتماً موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

• جایگزینی اطلاعات: تمامی اطلاعات فرضی (مانند نام، آدرس، تاریخ، مبالغ) باید با اطلاعات واقعی و دقیق پرونده شما جایگزین شوند.
• دقت در جزئیات: هرچه شرح شکایت دقیق تر و با جزئیات بیشتر باشد، کمک بیشتری به قاضی در درک موضوع و رسیدگی عادلانه خواهد کرد.
• پیوست مدارک: از پیوست کردن تمامی مدارک و مستندات لازم که در بخش ۳.۱ ذکر شد، اطمینان حاصل کنید. عدم ارائه مدارک کافی می تواند روند رسیدگی را به تأخیر بیندازد یا حتی منجر به رد شکایت شود.
• ضرورت مشاوره با وکیل: با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی جرایم جعل و استفاده از سند مجعول، اکیداً توصیه می شود پیش از تنظیم و ثبت نهایی شکوائیه، با یک وکیل متخصص مشورت نمایید. وکیل می تواند شکوائیه را به بهترین نحو تنظیم کرده و در تمامی مراحل پرونده، شما را راهنمایی و نمایندگی کند.

۵. مجازات قانونی جرم جعل و استفاده از سند مجعول در ایران

قانون گذار ایرانی، با توجه به اهمیت و اعتبار اسناد در جامعه، مجازات های سنگینی برای جرایم جعل و استفاده از سند مجعول در نظر گرفته است. این مجازات ها بسته به نوع سند (رسمی یا عادی)، هویت جاعل (کارمند دولت یا فرد عادی) و وجود جرایم مرتبط دیگر (مانند کلاهبرداری)، متفاوت هستند.

۵.۱. مجازات جعل اسناد رسمی (مواد ۵۳۲ تا ۵۳۵ قانون مجازات اسلامی)

جعل اسناد رسمی به دلیل جایگاه و اعتبار قانونی این اسناد، مجازات سنگین تری دارد:

• جعل توسط کارکنان دولت و مأمورین دولتی: اگر مرتکب، از کارکنان و مأمورین دولتی یا قضایی باشد و در حین انجام وظیفه سند رسمی را جعل کند، به حبس از یک تا پنج سال یا از شش میلیون تا سی میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود. (ماده ۵۳۲ و ۵۳۳)
• جعل توسط افراد عادی: اگر افراد عادی اقدام به جعل سند رسمی کنند، به حبس از شلس ماه تا سه سال یا از سه میلیون تا هجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد. (ماده ۵۳۴ و ۵۳۵)

۵.۲. مجازات جعل اسناد عادی (ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی)

جرم جعل در اسناد عادی مانند قولنامه، مبایعه نامه، چک یا هر نوشته غیررسمی دیگر، در ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) پیش بینی شده است. مجازات این جرم، شش ماه تا دو سال حبس یا سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی است.

۵.۳. مجازات استفاده از سند مجعول

فردی که با علم به جعلی بودن سند، آن را مورد استفاده قرار دهد، حتی اگر خود جاعل نباشد، به مجازات قانونی محکوم خواهد شد. طبق مواد ۵۳۲ تا ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، مجازات استفاده از سند مجعول، همان مجازات جعل سندی است که از آن استفاده شده است. این بدان معناست که اگر شخصی از سند رسمی مجعول استفاده کند، به مجازات استفاده از سند رسمی مجعول (مندرج در مواد مربوطه) و اگر از سند عادی مجعول استفاده کند، به مجازات استفاده از سند عادی مجعول (ماده ۵۳۶) محکوم می شود.

۵.۴. مجازات جعل و کلاهبرداری

در بسیاری از موارد، جرم جعل به عنوان مقدمه ای برای ارتکاب جرم کلاهبرداری صورت می گیرد. در چنین حالتی، متهم علاوه بر مجازات جعل، به مجازات کلاهبرداری نیز محکوم می شود. مجازات کلاهبرداری (ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری) شامل حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مال برده شده و رد مال به صاحب آن است. در این شرایط، مجازات ها تشدید شده و قاضی می تواند با توجه به اوضاع و احوال، شدیدترین مجازات را اعمال کند.

۵.۵. شرایط تخفیف یا تشدید مجازات

عوامل متعددی می توانند بر میزان مجازات تعیین شده توسط دادگاه تأثیر بگذارند:

• تخفیف مجازات: همکاری با دستگاه قضایی، جبران خسارت وارده، عدم سابقه کیفری، وضعیت خاص متهم (مانند بیماری یا کهولت سن) از جمله عوامل تخفیف دهنده هستند.
• تشدید مجازات: تعدد جرایم (مانند جعل و کلاهبرداری توأمان)، سابقه کیفری، حرفه ای بودن جاعل، میزان ضرر وارده و سوءاستفاده از موقعیت (مثلاً مأمور دولتی بودن) می توانند منجر به تشدید مجازات شوند.

۵.۶. ابطال سند مجعول و جبران خسارت

علاوه بر مجازات کیفری جاعل و استفاده کننده از سند مجعول، قربانی جرم حقوق مدنی خود را نیز دارد. دادگاه پس از اثبات جعل، حکم به ابطال سند مجعول صادر می کند. ابطال سند مجعول می تواند به صورت مستقل در دادگاه حقوقی یا به تبع رسیدگی کیفری صورت گیرد. همچنین، متهم محکوم به جبران تمامی خسارات مادی و معنوی وارده به شاکی خواهد شد. این خسارات شامل اصل مال، منافع از دست رفته، و هرگونه هزینه ای است که شاکی در پی این جرم متحمل شده است.

جدول خلاصه مجازات جعل و استفاده از سند مجعول

نوع جرم	مجازات	مواد قانونی مرتبط
جعل سند رسمی توسط کارمند دولت	حبس از ۱ تا ۵ سال یا جزای نقدی ۶ تا ۳۰ میلیون ریال	ماده ۵۳۲، ۵۳۳
جعل سند رسمی توسط افراد عادی	حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا جزای نقدی ۳ تا ۱۸ میلیون ریال	ماده ۵۳۴، ۵۳۵
جعل سند عادی	حبس از ۶ ماه تا ۲ سال یا جزای نقدی ۳ تا ۱۲ میلیون ریال	ماده ۵۳۶
استفاده از سند مجعول (رسمی یا عادی)	همان مجازات جعل سندی که از آن استفاده شده است	مواد ۵۳۲ تا ۵۳۶
جعل و کلاهبرداری	مجازات هر دو جرم، با امکان تشدید مجازات کلاهبرداری (حبس ۱ تا ۷ سال + رد مال + جزای نقدی)	ماده ۱ قانون تشدید… + مواد جعل

نتیجه گیری

جرم جعل و استفاده از سند مجعول از جمله جرایم مهم و پیچیده ای است که می تواند عواقب حقوقی و مالی گسترده ای برای افراد به همراه داشته باشد. درک دقیق از تعاریف قانونی، مصادیق، عناصر تشکیل دهنده این جرایم، و تفاوت های میان جعل مادی و معنوی یا جعل سند عادی و رسمی، اولین گام در مواجهه با چنین پرونده هایی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع، به تفصیل به انواع طرح شکایت (کیفری و حقوقی)، مراحل گام به گام تنظیم و ثبت شکوائیه، مدارک لازم، فرآیند رسیدگی در مراجع قضایی، و مجازات های قانونی مربوطه پرداخته است.

همان طور که در نمونه های عملی شکوائیه مشاهده شد، دقت در جزئیات، مستندسازی قوی و رعایت اصول نگارشی حقوقی، از اهمیت بالایی برخوردار است. فرآیند قضایی مربوط به جعل و استفاده از سند مجعول می تواند زمان بر و پیچیده باشد و عوامل متعددی مانند نیاز به کارشناسی های تخصصی (مانند کارشناس خط و امضا)، تعدد طرفین دعوا یا حجم کاری محاکم قضایی، بر طول مدت رسیدگی تأثیرگذار است.

با توجه به ماهیت فنی و حقوقی این پرونده ها، و لزوم جمع آوری دقیق ادله و تنظیم شکوائیه مستند، اکیداً توصیه می شود که قربانیان این جرایم، پیش از هر اقدامی، از مشاوره حقوقی تخصصی وکلای با تجربه در این حوزه بهره مند شوند. یک وکیل متخصص می تواند بهترین راهبرد حقوقی را برای شما تعیین کند، در جمع آوری مدارک و تنظیم شکوائیه یاری رسان باشد، و در تمامی مراحل دادرسی، از حقوق شما به بهترین شکل دفاع نماید تا به نتیجه ای مطلوب و احقاق حق کامل دست یابید.

برای طرح شکوائیه دقیق و پیگیری پرونده خود، از تجربه و تخصص وکلای ما بهره مند شوید.