چطور مهریه را اجرا بگذاریم؟

اجرای مهریه فرآیندی حقوقی است که زن می تواند برای مطالبه حق قانونی خود، یعنی مهریه، آن را طی کند. این اقدام از دو مسیر اصلی، یعنی از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا دادگاه خانواده، قابل پیگیری است. انتخاب مسیر مناسب به شرایط فردی، وجود یا عدم وجود اموال شناسایی شده از زوج و فوریت دریافت مهریه بستگی دارد و نیازمند آگاهی کامل از مراحل قانونی و تبعات آن است.

مطالبه مهریه در نظام حقوقی ایران، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زوجه، دارای پیچیدگی ها و ظرافت های خاص خود است. این حق که در زمان عقد نکاح تعیین می شود، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از پایان آن، همواره قابل مطالبه است. با این حال، بسیاری از زنان و خانواده هایشان در مواجهه با این فرآیند، با ابهامات و دغدغه های فراوانی روبرو می شوند. هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع، دقیق و به روز برای تمامی ذینفعان است تا با آگاهی کامل، مسیر مطالبه مهریه را به درستی و با کمترین چالش ممکن طی کنند.

درک مبانی مهریه: از تعریف تا انواع آن

مهریه، به مالی گفته می شود که به موجب عقد ازدواج، زوج متعهد به پرداخت آن به زوجه می شود. این حق، هم جنبه شرعی دارد و هم قانونی، و به عنوان پشتوانه مالی زن در نظر گرفته می شود. مهریه ممکن است عین معین، منفعت، یا حقوق مالی باشد، به شرطی که دارای ارزش مالی و معلوم و معین باشد.

تعریف حقوقی مهریه و انواع آن

در قانون مدنی ایران، مهریه به چند دسته تقسیم می شود که شناخت آن ها برای مطالبه ضروری است:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که میزان و نوع آن با توافق طرفین در زمان عقد مشخص و در سند ازدواج ثبت می شود. غالب مهریه ها از این نوع هستند.
• مهرالمثل: در صورتی که در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد یا تعیین آن باطل باشد، و پس از نزدیکی، زوجین از هم جدا شوند، به زن مهرالمثل تعلق می گیرد. میزان آن با توجه به وضعیت و جایگاه اجتماعی زن، سن، تحصیلات، و عرف محل تعیین می شود.
• مهرالمتعه: اگر در عقد دائم، مهریه تعیین نشده باشد و طلاق قبل از نزدیکی واقع شود، زوج باید مبلغی به عنوان مهرالمتعه به زوجه بپردازد. این مبلغ با توجه به وضعیت مالی زوج تعیین می گردد.

انواع مهریه از نظر زمان پرداخت: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

نحوه و زمان پرداخت مهریه نیز دارای دو نوع اصلی است که در مطالبه آن تاثیر بسزایی دارد:

1. مهریه عندالمطالبه:

   اکثر مهریه ها از این نوع هستند و به معنای آن است که زن هر زمان که بخواهد، چه در طول زندگی مشترک و چه پس از طلاق، می تواند مهریه خود را مطالبه کند. در این نوع مهریه، نیازی به اثبات توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه نیست و اصل بر توانایی پرداخت است. زن می تواند بلافاصله پس از عقد، اقدام به مطالبه و به اجرا گذاشتن مهریه کند. توقیف اموال زوج در مهریه عندالمطالبه بسیار سریع تر و آسان تر صورت می گیرد، زیرا فرض بر این است که زوج باید آن را پرداخت کند، مگر اینکه خود اعسار از پرداخت را اثبات نماید.

2. مهریه عندالاستطاعه:

   در این نوع مهریه، مطالبه آن منوط به اثبات توانایی مالی زوج توسط زوجه است. به عبارت دیگر، زن باید ثابت کند که شوهرش توانایی پرداخت مهریه را دارد. این موضوع، فرآیند مطالبه مهریه را پیچیده تر و طولانی تر می کند، چرا که بار اثبات توانایی مالی زوج بر عهده زوجه است و ممکن است با چالش هایی همچون پنهان کاری اموال یا انتقال آن ها مواجه شود. اگر زوجه نتواند توانایی مالی زوج را اثبات کند، مطالبه مهریه عندالاستطاعه ناموفق خواهد بود.

اهمیت دارد که مهریه ارزش مالی داشته باشد و کاملاً مشخص و معین باشد. همچنین، ثبت رسمی مهریه در سند ازدواج، اعتبار قانونی آن را تضمین می کند و راه را برای پیگیری های بعدی هموار می سازد.

شرایط حقوقی لازم برای آغاز مطالبه مهریه

پیش از هرگونه اقدام برای به اجرا گذاشتن مهریه، لازم است شرایط قانونی خاصی احراز شده باشد. این شرایط، مبنای اصلی هرگونه دعوای حقوقی و اجرایی در این خصوص محسوب می شوند.

شرایط عمومی مطالبه مهریه

برای اینکه زوجه بتواند مهریه خود را مطالبه کند، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

• وجود عقد ازدواج دائم و رسمی: مهریه در عقد دائم به صورت رسمی ثبت می شود و این ثبت، سند محکمی برای مطالبه آن است. در عقد موقت، مطالبه مهریه دارای تفاوت هایی است که در ادامه توضیح داده خواهد شد.
• عدم پرداخت مهریه: زوج باید مهریه را (کلاً یا جزئاً) پرداخت نکرده باشد. در صورت پرداخت جزئی، زن می تواند برای مابقی آن اقدام کند.
• عدم بخشش مهریه: زوجه نباید مهریه خود را به صورت رسمی و قانونی به زوج بخشیده باشد. بخشش مهریه باید صریح و بدون ابهام باشد و در برخی موارد، امکان رجوع از بخشش وجود دارد که نیازمند بررسی دقیق حقوقی است.
• حال بودن مهریه: مهریه باید حال باشد؛ به این معنی که زمان پرداخت آن فرا رسیده باشد. در مهریه عندالمطالبه، مهریه همیشه حال است و قابل مطالبه فوری. اگر مهریه به صورت مؤجل (یعنی با تعیین زمان مشخص برای پرداخت) تعیین شده باشد، تا فرا رسیدن آن زمان، امکان مطالبه قانونی وجود ندارد.
• مشخص و معین بودن مهریه: مال یا تعهدی که به عنوان مهریه در نظر گرفته می شود، باید کاملاً معلوم، معین و دارای ارزش مالی باشد؛ به گونه ای که ابهامی در مقدار یا نوع آن وجود نداشته باشد.

مهریه در عقد موقت: تفاوت ها و مسیر مطالبه

در خصوص عقد موقت (صیغه)، مطالبه مهریه صرفاً از طریق دادگاه خانواده امکان پذیر است و زن نمی تواند برای به اجرا گذاشتن مهریه به اداره ثبت مراجعه کند. مهریه در عقد موقت باید در زمان عقد تعیین و مشخص شود و عدم تعیین مهریه در عقد موقت، منجر به بطلان عقد می شود. همچنین، میزان مهریه در عقد موقت باید معلوم و دارای ارزش مالی باشد.

تاثیر وضعیت باکرگی زن بر مهریه

در صورتی که طلاق قبل از نزدیکی (رابطه زناشویی) اتفاق بیفتد و زن باکره باشد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد و زوج مکلف به پرداخت تنها نیمی از مهرالمسمی است. اما اگر پس از نزدیکی، طلاق رخ دهد، حتی در صورتی که زن همچنان باکره باشد (مثلاً به دلیل نقص فیزیکی)، کل مهریه به او تعلق خواهد گرفت. جزئیات بیشتر در این خصوص نیازمند مطالعه مقالات تخصصی تر در حوزه حقوق خانواده است.

آیا حضور زوج برای مطالبه مهریه الزامی است؟

خیر، برای آغاز فرآیند مطالبه مهریه، حضور زوج الزامی نیست. زوجه می تواند به تنهایی یا از طریق وکیل خود، مراحل قانونی را طی کند. ابلاغ اوراق قضایی و اجراییه به زوج از طریق سامانه های الکترونیک یا مأمورین ابلاغ انجام می شود و نیازی به حضور فیزیکی او در مراحل اولیه نیست.

لیست کامل مدارک ضروری برای اجرا گذاشتن مهریه

جمع آوری دقیق و به موقع مدارک، گام حیاتی در آغاز فرآیند مطالبه مهریه است. نقص در مدارک می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی یا رد درخواست شود. مدارک اصلی که زوجه برای اجرا گذاشتن مهریه نیاز دارد، به شرح زیر است:

ردیف	مدرک مورد نیاز	توضیحات تکمیلی
۱	اصل و کپی شناسنامه زوجه	برای احراز هویت متقاضی.
۲	اصل و کپی کارت ملی زوجه	برای احراز هویت متقاضی.
۳	اصل سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن	سند رسمی ازدواج، مهم ترین مدرک اثبات مهریه است. در صورت عدم دسترسی به اصل، زوجه می تواند از دفترخانه محل وقوع عقد، درخواست رونوشت برابر اصل سند ازدواج را بنماید.
۴	گواهی ثبت نام در سامانه ثنا	ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) برای دریافت ابلاغیه ها و پیگیری الکترونیکی پرونده ها الزامی است.
۵	اطلاعات مربوط به اموال زوج (در صورت اطلاع)	ارائه هرگونه اطلاعات دقیق از دارایی های منقول و غیرمنقول زوج، از قبیل: پلاک ثبتی ملک: برای توقیف املاک. مشخصات کامل خودرو: شامل نوع، مدل و شماره پلاک برای توقیف خودرو. شماره حساب های بانکی: برای توقیف وجوه نقد. اطلاعات سهام و اوراق بهادار: در شرکت ها یا بورس. مشخصات حقوق و دستمزد: در صورت اشتغال زوج. ارائه این اطلاعات، به طرز چشمگیری به سرعت عمل در توقیف اموال و وصول مهریه کمک می کند. عدم وجود این اطلاعات به معنای عدم امکان مطالبه نیست، اما ممکن است فرآیند استعلام و شناسایی اموال را طولانی تر کند.

توصیه می شود قبل از هر اقدامی، مدارک فوق را به دقت جمع آوری و از صحت و اعتبار آن ها اطمینان حاصل کنید. در صورت نیاز به کمک برای جمع آوری یا تکمیل مدارک، مراجعه به وکیل متخصص مهریه می تواند بسیار کارگشا باشد.

انتخاب مسیر مطالبه مهریه: ثبت یا دادگاه؟ (مقایسه جامع)

مطالبه مهریه در ایران از دو مسیر اصلی، یعنی اداره ثبت اسناد و املاک و دادگاه خانواده، امکان پذیر است. هر یک از این روش ها دارای مزایا، معایب و مراحل خاص خود هستند و انتخاب بهترین مسیر بستگی به شرایط پرونده، فوریت وصول و اطلاعات موجود از اموال زوج دارد. در جدول زیر، مقایسه ای جامع بین این دو روش ارائه شده است تا درک بهتری از تفاوت های آن ها حاصل شود.

ویژگی	اجرا از طریق اداره ثبت	اجرا از طریق دادگاه خانواده
مرجع آغازین	دفترخانه ثبت ازدواج (محل وقوع عقد)	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
سرعت فرآیند	معمولاً سریع تر، به ویژه در صورت شناسایی اموال	معمولاً طولانی تر به دلیل فرآیند دادرسی و تجدیدنظر
هزینه اولیه	پایین تر (نیم عشر دولتی پس از وصول)	بالاتر (۳.۵ درصد ارزش مهریه)
امکان توقیف فوری اموال	بله (پس از صدور اجراییه)	بله (با درخواست تامین خواسته)
امکان ممنوع الخروجی	بله (نسبتاً سریع)	بله (پس از حکم قطعی یا تامین خواسته)
نیاز به شناسایی اموال توسط زوجه	بیشتر (اطلاعات اولیه زوجه تسریع کننده است)	کمتر (دادگاه استعلامات را انجام می دهد)
طرح همزمان دعاوی دیگر	امکان پذیر نیست (فقط مهریه)	بله (طلاق، نفقه، اجرت المثل)
رسیدگی به ادعای اعسار	پس از صدور اجراییه، زوج به دادگاه مراجعه می کند.	در همان پرونده اصلی رسیدگی می شود.
مراجعه در صورت عدم یافتن اموال	باید از ثبت گواهی اخذ و به دادگاه مراجعه شود.	مراحل استعلام توسط دادگاه انجام می پذیرد.
حکم جلب	از طریق ثبت صادر نمی شود (باید به دادگاه مراجعه شود).	بله (تا سقف ۱۱۰ سکه در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار)

با توجه به تفاوت های فوق، زن با مشورت وکیل می تواند بهترین راه را انتخاب کند. در ادامه، هر یک از این مسیرها با جزئیات کامل تر تشریح خواهند شد.

مسیر اول: اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت (با تمرکز بر سرعت و کارایی)

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، به دلیل ماهیت سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی لازم الاجرا، اغلب به عنوان روشی سریع تر و کم هزینه تر در مراحل اولیه شناخته می شود. این روش به ویژه زمانی کارآمد است که زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج در اختیار داشته باشد یا امکان توقیف سریع اموال برای جلوگیری از انتقال آن ها ضروری باشد.

مزایای اصلی این روش

• سرعت بالاتر: در مقایسه با فرآیند طولانی دادرسی در دادگاه، اگر اموال قابل توقیف به راحتی شناسایی شوند، مراحل اجرا از طریق ثبت سریع تر به نتیجه می رسد.
• هزینه اولیه کمتر: برخلاف دادگاه که در ابتدا باید درصدی از مهریه به عنوان هزینه دادرسی پرداخت شود، در روش ثبت، نیم عشر دولتی (۵ درصد مهریه) پس از وصول مهریه از محل اموال توقیف شده کسر می گردد.
• امکان توقیف سریع اموال و ممنوع الخروجی: یکی از مهم ترین مزایای این روش، امکان توقیف فوری اموال و درخواست ممنوع الخروجی زوج، حتی پیش از هرگونه رسیدگی قضایی مفصل است. این اقدام می تواند از انتقال احتمالی اموال توسط زوج جلوگیری کند.

مراحل گام به گام اجرا گذاشتن مهریه از طریق ثبت

1. مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج:

   زوجه یا وکیل قانونی او باید به همان دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کند. در اینجا، با ارائه مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی) و اصل سند ازدواج، درخواست صدور اجراییه مهریه مطرح می شود. دفترخانه پس از بررسی، فرم های مربوط به صدور اجراییه را تکمیل و به اداره ثبت اسناد و املاک ارسال می کند.

2. مراجعه به اداره اجرای اسناد رسمی ثبت محل:

   پس از صدور اجراییه از دفترخانه، زوجه باید با اجراییه صادره به اداره اجرای اسناد رسمی مربوطه (معمولاً اداره پنجم ثبت) مراجعه و پرونده اجرایی را تشکیل دهد. در این مرحله، شماره بایگانی به پرونده اختصاص می یابد.

3. تکمیل فرم های درخواست استعلام اموال:

   زوجه می تواند درخواست استعلام از مراجع مختلف را برای شناسایی اموال زوج ارائه دهد. این استعلامات شامل:

   • بانک ها (برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی).
   • اداره ثبت اسناد و املاک (برای شناسایی املاک و مستغلات).
   • راهنمایی و رانندگی (برای شناسایی خودروها).
   • بورس اوراق بهادار (برای شناسایی سهام و اوراق مشارکت).
   • صندوق بازنشستگی (برای شناسایی حقوق بازنشستگی).

   نکته مهم: هر چه زوجه اطلاعات دقیق تری از اموال (مانند پلاک ثبتی، شماره حساب، مشخصات خودرو) در اختیار اداره ثبت قرار دهد، فرآیند استعلام و توقیف اموال تسریع خواهد شد.

4. درخواست ممنوع الخروجی زوج (اختیاری):

   در هر مرحله از اجرای مهریه از طریق ثبت، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. این اقدام از خروج زوج از کشور و فرار از پرداخت مهریه جلوگیری می کند و می تواند فشار موثری برای پرداخت مهریه باشد.

5. ابلاغ اجراییه به زوج:

   اجراییه صادر شده به زوج ابلاغ می شود و او ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت یا اموالی را برای پرداخت معرفی کند. این ابلاغ معمولاً از طریق سامانه ثنا صورت می گیرد.

6. توقیف دارایی های زوج:

   در صورت عدم پرداخت مهریه یا معرفی نکردن اموال در مهلت مقرر، زوجه می تواند درخواست توقیف دارایی های زوج را بدهد. انواع اموال قابل توقیف شامل:

   • وجوه نقد در حساب های بانکی.
   • سهام شرکت ها و اوراق بهادار.
   • خودرو، موتورسیکلت و سایر وسایل نقلیه.
   • املاک و مستغلات (خانه، زمین، آپارتمان).
   • حقوق و دستمزد (تا سقف مقرر قانونی).

   اموال معرفی شده توسط زوجه یا شناسایی شده از طریق استعلامات، توسط اداره ثبت توقیف می شوند.

7. ارزیابی و کارشناسی اموال توقیف شده:

   پس از توقیف، اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده و ارزش آن ها تعیین می گردد.

8. مزایده و فروش اموال:

   اگر زوج همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند یا توافقی صورت نگیرد، اموال توقیف شده از طریق مزایده به فروش می رسند.

9. وصول مهریه:

   پس از فروش اموال در مزایده، مبلغ مهریه از محل حاصل از فروش، به زوجه پرداخت می شود و نیم عشر دولتی نیز از آن کسر می گردد.

چالش ها و نکات حقوقی مهم در این مسیر

• احتمال انتقال اموال: اگر زوج از درخواست مهریه مطلع شود، ممکن است اقدام به انتقال اموال خود کند. سرعت عمل زوجه در درخواست توقیف اموال بسیار مهم است.
• عدم یافتن اموال: در صورتی که پس از استعلامات، هیچ مالی از زوج شناسایی نشود یا اموال موجود جزو مستثنیات دین باشند، زوجه باید از اداره ثبت گواهی عدم شناسایی اموال را دریافت و برای ادامه مطالبه به دادگاه خانواده مراجعه کند.
• تاثیر بخشنامه جدید قوه قضائیه (۲۴ مهر ۱۴۰۳): این بخشنامه (و بخشنامه های مشابه پیشین) بر عدم الزام مراجعه اولیه به اداره ثبت در برخی موارد تاکید دارد. پیش از این بخشنامه، در برخی محاکم قضایی، زن برای طرح دعوای مهریه در دادگاه، ابتدا ملزم به مراجعه به اداره ثبت بود و در صورت عدم وصول مهریه از آن طریق، می توانست به دادگاه مراجعه کند. با این بخشنامه ها، عملاً این الزام برداشته شده و زوجه می تواند به انتخاب خود، مستقیماً به دادگاه مراجعه کند یا از طریق ثبت اقدام نماید. این تغییر، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه ایجاد می کند.

مسیر دوم: اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه خانواده (با تمرکز بر جامعیت قضایی)

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، مسیری جامع تر است که به زوجه امکان می دهد علاوه بر مهریه، دعاوی حقوقی دیگر مربوط به خانواده (مانند طلاق، نفقه و اجرت المثل) را نیز به طور همزمان یا موازی مطرح کند. این روش به ویژه زمانی مناسب است که زوجه اطلاعات دقیقی از اموال زوج در اختیار نداشته باشد یا نیاز به رسیدگی قضایی دقیق تر به موضوعاتی مانند اعسار زوج وجود داشته باشد.

مزایای اصلی این روش

• امکان طرح همزمان دعاوی دیگر: زوجه می تواند در کنار مطالبه مهریه، دعاوی دیگری مانند طلاق، مطالبه نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت و حضانت فرزندان را نیز مطرح کند که این امر به انسجام پرونده های خانوادگی کمک می کند.
• نیاز کمتر به شناسایی اولیه اموال توسط زوجه: در دادگاه، وظیفه استعلام از مراجع مختلف برای شناسایی اموال زوج به عهده دادگاه است و زوجه نیاز کمتری به ارائه اطلاعات اولیه دقیق از اموال دارد، اگرچه ارائه این اطلاعات همیشه به تسریع فرآیند کمک می کند.
• بررسی دقیق تر شرایط اعسار زوج: دادگاه خانواده صلاحیت کامل برای رسیدگی به ادعای اعسار زوج (ناتوانی مالی) را دارد و این موضوع به صورت جامع و با ارائه مدارک و شهود بررسی می شود.

مراحل گام به گام اجرا گذاشتن مهریه از طریق دادگاه

1. ثبت نام در سامانه ثنا:

   اولین گام، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) است. تمامی ابلاغیه ها و مراحل پرونده به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه پیگیری می شود.

2. تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

   زوجه یا وکیل او باید دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و از طریق یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند. در این دادخواست باید مشخصات کامل زوجین، میزان مهریه و درخواست مطالبه آن ذکر شود.

   • درخواست تامین خواسته (فوری و حیاتی): یکی از مهم ترین اقدامات در مرحله تنظیم دادخواست، درخواست تامین خواسته است. با این درخواست، دادگاه می تواند بلافاصله و قبل از صدور حکم نهایی، دستور توقیف اموال زوج را صادر کند. این اقدام مانع از آن می شود که زوج پس از اطلاع از طرح دعوا، اقدام به انتقال اموال خود کند. این درخواست باید به صورت جداگانه و با فوریت مطرح شود.
3. پرداخت هزینه دادرسی:

   برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه، زوجه باید هزینه دادرسی را پرداخت کند. این هزینه معمولاً ۳.۵ درصد ارزش مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) است. در صورتی که زوجه توانایی پرداخت این هزینه را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز ارائه دهد. در صورت پذیرش اعسار، زوجه موقتاً از پرداخت هزینه دادرسی معاف می شود و این هزینه پس از وصول مهریه یا در اقساط از او دریافت خواهد شد.

4. تشکیل پرونده در دادگاه خانواده و تعیین وقت رسیدگی:

   پس از ثبت دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی (یا پذیرش اعسار از آن)، پرونده به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع و وقت رسیدگی تعیین می شود. طرفین برای حضور در جلسه رسیدگی دعوت می شوند.

5. جلسه رسیدگی و دفاعیات طرفین:

   در جلسه دادگاه، طرفین (زوجه و زوج) فرصت دارند تا دلایل، مدارک و مستندات خود را ارائه دهند و از خود دفاع کنند. قاضی به اظهارات و شهادت شهود (در صورت لزوم) گوش می دهد و مدارک ارائه شده را بررسی می کند.

6. صدور حکم بدوی:

   پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم بدوی را صادر می کند. این حکم ممکن است مبنی بر الزام زوج به پرداخت مهریه باشد. طرفین حق اعتراض به حکم بدوی را دارند.

7. مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی:

   در صورتی که یکی از طرفین به حکم بدوی اعتراض کند، پرونده به دادگاه تجدیدنظر استان و در مراحل بالاتر (در موارد خاص) به دیوان عالی کشور ارجاع می شود. این مراحل می تواند فرآیند را طولانی تر کند.

8. اجرای حکم قطعی:

   پس از قطعیت حکم (یعنی عدم اعتراض در مهلت قانونی یا تأیید در مراجع بالاتر)، پرونده به اجرای احکام دادگستری ارسال می شود. در این مرحله:

   • اجرای احکام اقدام به استعلام اموال زوج از مراجع ذیربط می کند.
   • در صورت شناسایی اموال، دستور توقیف و سپس مزایده برای وصول مهریه صادر می شود.
   • در خصوص ۱۱۰ سکه اول مهریه، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار از سوی زوج، ممکن است حکم جلب و حبس صادر شود.

چالش ها و نکات حقوقی مهم در این مسیر

• روند طولانی تر: رسیدگی های قضایی، به ویژه با در نظر گرفتن مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی، می تواند زمان بر باشد.
• هزینه های دادرسی بالاتر: پرداخت ۳.۵ درصد ارزش مهریه به عنوان هزینه دادرسی (البته با امکان درخواست اعسار)، می تواند برای برخی زوجین دشوار باشد.
• مواجهه با ادعای اعسار زوج: زوج ممکن است برای فرار از پرداخت یکجای مهریه، ادعای اعسار کند که این موضوع به نوبه خود، فرآیند را طولانی تر کرده و منجر به تقسیط مهریه می شود.

رویارویی با اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط: حقوق و تکالیف

یکی از مهم ترین چالش هایی که زوجه در مسیر مطالبه مهریه با آن روبرو می شود، ادعای اعسار از پرداخت مهریه از سوی زوج است. اعسار به معنای ناتوانی مالی زوج در پرداخت یکجای مهریه است و در صورت پذیرش این ادعا توسط دادگاه، مهریه به صورت اقساط پرداخت خواهد شد.

تعریف اعسار زوج و شرایط آن

اعسار، وضعیتی است که در آن فرد (زوج) به دلیل عدم دسترسی به مال کافی، قادر به پرداخت بدهی (مهریه) به صورت یکجا نباشد. ادعای اعسار زوج باید توسط او در دادگاه اثبات شود. این ادعا می تواند همزمان با دعوای مطالبه مهریه یا پس از صدور حکم قطعی مهریه مطرح شود. دادگاه با بررسی وضعیت مالی زوج، در صورت احراز شرایط، حکم به اعسار و تقسیط مهریه صادر می کند.

شرایط و مدارک لازم برای ادعای اعسار

زوج برای اثبات اعسار خود باید مدارک و مستندات زیر را به دادگاه ارائه دهد:

1. لیست کامل اموال و دارایی ها: زوج باید فهرستی دقیق از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود، از جمله وجه نقد، املاک، خودرو، سهام و… را ارائه دهد. این لیست باید به صورت شفاف و صادقانه باشد.
2. لیست بدهی ها: اگر زوج بدهی های دیگری نیز دارد، باید آن ها را با مدارک و مستندات مربوطه (مانند قبوض، اسناد وام و…) به دادگاه اعلام کند.
3. شهادت شهود: حداقل دو شاهد عادل و مطلع باید در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند که زوج واقعاً توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد و معاش زندگی او از پرداخت مهریه خارج از عرف نیست.
4. استعلامات بانکی و دارایی: دادگاه معمولاً از بانک ها، اداره ثبت اسناد و املاک، اداره راهنمایی و رانندگی و سایر مراجع مربوطه استعلام می گیرد تا صحت ادعای زوج را بررسی کند.

مراحل رسیدگی به دعوای اعسار

دعوای اعسار می تواند به دو صورت مطرح شود:

• همزمان با پرونده مهریه: زوج می تواند به محض ابلاغ دادخواست مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را نیز ثبت کند. در این صورت، دادگاه به هر دو دعوا به صورت توأمان رسیدگی می کند.
• جداگانه (پس از حکم مهریه): اگر حکم قطعی مهریه صادر شده باشد، زوج می تواند دادخواست اعسار را به صورت جداگانه به دادگاه ارائه دهد.

پس از تشکیل پرونده و تعیین وقت رسیدگی، دادگاه با بررسی مدارک، شهادت شهود و نتایج استعلامات، در خصوص پذیرش یا رد اعسار تصمیم گیری می کند.

نتیجه پذیرش اعسار: حکم به تقسیط مهریه

در صورت پذیرش اعسار زوج، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم شامل تعیین یک پیش قسط و سپس اقساط ماهانه است. تعیین مبلغ پیش قسط و میزان اقساط ماهانه به عوامل مختلفی بستگی دارد:

• درآمد زوج: مهم ترین عامل، میزان درآمد ماهانه و توان مالی زوج است.
• تعداد فرزندان و افراد تحت تکفل: تعهدات مالی زوج در قبال فرزندان و سایر افراد واجب النفقه.
• وضعیت جسمی و بیماری: در صورت وجود بیماری های خاص یا ناتوانی، این موارد در نظر گرفته می شود.
• شأن و عرف زندگی زوجین: سبک زندگی و عرف خانواده نیز در تعیین اقساط مؤثر است.

قاضی با توجه به تمامی این عوامل و حفظ حداقل معیشت زوج، مبلغی را به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه تعیین می کند. پرداخت به موقع اقساط توسط زوج الزامی است و عدم پرداخت ممکن است منجر به اقدامات اجرایی جدید شود.

حقوق زوجه در برابر اعسار

زوجه نیز در برابر دعوای اعسار حقوقی دارد:

• اعتراض به حکم اعسار: اگر زوجه معتقد باشد که زوج توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه را دارد یا اطلاعات نادرستی ارائه داده، می تواند به حکم اعسار اعتراض کند.
• درخواست تعدیل اقساط: در صورتی که پس از صدور حکم تقسیط، وضعیت مالی زوج بهبود یابد (مثلاً با افزایش حقوق، ارث رسیدن اموال جدید و…)، زوجه می تواند با ارائه مدارک، درخواست تعدیل اقساط و افزایش مبلغ آن را از دادگاه مطالبه کند.

نقش ۱۱۰ سکه مهریه در اعسار و حکم جلب

بر اساس قانون حمایت خانواده، در صورتی که مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد و زوج از پرداخت آن خودداری کند و اعسار او نیز اثبات نشود یا اقساط تعیین شده را پرداخت نکند، زوجه می تواند درخواست حکم جلب او را از دادگاه نماید. این حکم جلب می تواند منجر به بازداشت زوج شود. اما برای مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه، حتی در صورت عدم اثبات اعسار، حکم جلب صادر نمی شود و تنها اموال زوج توقیف و به فروش می رسد. این مقرره به نوعی حمایتی از زوجین در برابر مهریه های سنگین و غیرمتعارف است تا از حبس های طولانی مدت جلوگیری شود.

عواقب اجرا گذاشتن مهریه (برای هر دو طرف به تفصیل)

تصمیم به اجرا گذاشتن مهریه، یک تصمیم مهم با پیامدهای حقوقی، مالی و حتی روانی قابل توجهی برای هر دو طرف، یعنی زوج و زوجه، است. آگاهی از این عواقب می تواند به طرفین کمک کند تا با دید بازتری در این مسیر قدم بگذارند.

عواقب برای مرد (زوج)

اجرا گذاشتن مهریه می تواند تبعات جدی برای مرد به همراه داشته باشد:

• مالی:
  • توقیف اموال: مهم ترین پیامد مالی، توقیف تمامی اموال منقول و غیرمنقول زوج به جز مستثنیات دین است. این توقیف می تواند شامل حساب های بانکی، خودرو، املاک، سهام و حتی بخشی از حقوق و دستمزد شود.
  • پرداخت اقساط: در صورت پذیرش اعسار، زوج ملزم به پرداخت پیش قسط و اقساط ماهانه مهریه می شود که این تعهد مالی می تواند فشار اقتصادی قابل توجهی بر وی وارد کند.
  • هزینه های حقوقی: زوج علاوه بر مهریه، ممکن است مجبور به پرداخت هزینه های دادرسی، حق الوکاله وکیل (در صورت شکست در پرونده) و هزینه های کارشناسی شود.
• قانونی:
  • ممنوع الخروجی: با درخواست زوجه، زوج می تواند ممنوع الخروج شود و تا زمان پرداخت مهریه یا جلب رضایت زوجه، امکان خروج از کشور را نخواهد داشت.
  • حکم جلب و حبس: در صورتی که مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه باشد و زوج توانایی مالی خود را برای پرداخت آن اثبات نکند یا اقساط را نپردازد، حکم جلب و حبس وی صادر می شود. این امر می تواند منجر به سلب آزادی و سابقه کیفری شود.
  • سابقه قضایی: داشتن پرونده های حقوقی و کیفری در دادگاه ها، می تواند بر اعتبار اجتماعی و شغلی زوج تأثیر منفی بگذارد.
• روانی:
  • فشار روانی و استرس: مواجهه با فرآیندهای قضایی، توقیف اموال، احتمال حبس و تعهدات مالی، فشار روانی و استرس زیادی را بر زوج تحمیل می کند.
  • از دست دادن اعتبار: در محیط کار، خانواده و اجتماع، ممکن است اعتبار و جایگاه زوج تحت تأثیر قرار گیرد.

عواقب برای زن (زوجه)

با اینکه مهریه حق قانونی زن است، اما مطالبه آن نیز می تواند چالش ها و پیامدهایی برای زوجه داشته باشد:

• فرآیند طولانی و فرسایشی:

  بسیاری از پرونده های مهریه، به ویژه در صورت ادعای اعسار زوج، می توانند بسیار طولانی و فرسایشی باشند. این طولانی شدن فرآیند، فشار روانی و عاطفی زیادی را بر زن وارد می کند و او را در وضعیت بلاتکلیفی قرار می دهد.

• هزینه های احتمالی:

  با وجود امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، زوجه ممکن است همچنان مجبور به پرداخت هزینه هایی مانند حق الوکاله وکیل، هزینه های کارشناسی و سایر هزینه های جانبی شود که این امر می تواند بار مالی بر او تحمیل کند.

• احتمال عدم وصول کامل مهریه:

  در برخی موارد، ممکن است زوج هیچ اموالی نداشته باشد یا اموال موجود جزو مستثنیات دین باشند. در این صورت، به جز ۱۱۰ سکه اول که امکان حکم جلب را فراهم می کند، وصول کامل مهریه (به ویژه برای مبالغ بالا) با چالش های جدی روبرو می شود و ممکن است زن نتواند تمام حق خود را دریافت کند.

• تأثیر بر روابط آتی:

  تصمیم به مطالبه مهریه، اغلب نشانه ای از اختلافات عمیق زوجین است. این اقدام می تواند روابط آن ها را بیش از پیش تیره کرده و در صورت تمایل به ادامه زندگی، ترمیم آن را دشوار سازد. حتی در صورت طلاق، این فرآیند می تواند بر روابط با خانواده همسر و دیدگاه های اجتماعی نسبت به زن تأثیر بگذارد.

مطالبه مهریه، هرچند حق مسلم زوجه است، اما نباید بدون آگاهی کامل از تمامی ابعاد و پیامدهای آن برای هر دو طرف صورت پذیرد. مشاوره با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی، جهت انتخاب بهترین استراتژی و کاهش آسیب ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.

مستثنیات دین: چه اموالی از توقیف مهریه معاف هستند؟

در فرآیند مطالبه مهریه و توقیف اموال زوج، قانونگذار برخی اموال را به عنوان مستثنیات دین معرفی کرده است که از توقیف معاف بوده و برای امرار معاش ضروری تلقی می شوند. این اموال برای حفظ کرامت انسانی و حداقل زندگی بدهکار ضروری هستند و حتی برای پرداخت مهریه نیز نمی توان آن ها را توقیف کرد. شناسایی این اموال برای زوجه و وکیل او حائز اهمیت است تا درخواست های توقیف بی مورد مطرح نشود و فرآیند دادرسی طولانی نگردد.

تعریف مستثنیات دین

مستثنیات دین، اموالی هستند که قانوناً برای ادامه زندگی آبرومندانه و امرار معاش محکوم علیه (زوج در این مورد) و افراد تحت تکفل وی ضروری تلقی شده و حتی با وجود بدهی، نمی توان آن ها را توقیف کرد. این مفهوم در ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و همچنین در قانون اعسار به تفصیل بیان شده است.

لیست کامل و به روز مستثنیات دین

بر اساس قوانین جاری، لیست مستثنیات دین شامل موارد زیر است:

1. مسکن مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی: خانه ای که زوج در آن سکونت دارد و برای او و خانواده اش ضروری است، از توقیف معاف است. در شأن محکوم علیه به این معناست که مسکن باید متناسب با وضعیت عرفی و اجتماعی زوج باشد؛ نه بیش از حد تجملاتی و نه کمتر از حداقل مورد نیاز.
2. اثاثیه ضروری زندگی: لوازم و اثاثیه منزل که برای زندگی متعارف و آبرومندانه مورد نیاز است (مانند یخچال، گاز، وسایل گرمایشی و سرمایشی، مبلمان در حد عرف و…).
3. ابزار و وسایل کار، کتب و وسایل علمی و تحقیقاتی: وسایلی که برای شغل، حرفه، یا تحصیلات زوج ضروری هستند و بدون آن ها قادر به کسب درآمد یا ادامه فعالیت حرفه ای خود نیست (مثلاً ابزار کار یک صنعتگر، کتاب های یک معلم یا پژوهشگر، رایانه و تجهیزات لازم برای یک برنامه نویس).
4. خوراک و پوشاک مورد نیاز محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی: مواد غذایی، لباس و سایر اقلام ضروری برای حفظ سلامت و ادامه زندگی.
5. نصف حقوق و مزایای دریافتی: بر اساس قانون، تنها تا یک چهارم حقوق کارمندان و کارگران بابت مهریه قابل توقیف است و مازاد بر آن، در صورتی که فرد مجرد باشد، تا یک سوم و در صورت تأهل تا یک چهارم قابل توقیف است. در هر صورت، نصف حقوق و مزایای ماهانه زوج معاف از توقیف است تا امکان امرار معاش او فراهم باشد. این قاعده شامل حقوق ثابت، بازنشستگی، و سایر مزایای مستمر می شود.
6. ودایع و سپرده های بانکی: در صورتی که مبلغ سپرده بانکی برای تأمین حداقل معیشت زوج و افراد تحت تکفل وی در ماه ضروری باشد، می تواند جزو مستثنیات دین محسوب شود.
7. سایر موارد خاص: به تشخیص دادگاه، ممکن است برخی دیگر از اموال نیز با توجه به شرایط خاص زوج و لزوم امرار معاش، به عنوان مستثنیات دین تلقی شوند.

نکات مهم درباره مستثنیات دین

• تفسیر در شأن محکوم علیه: این عبارت می تواند محل اختلاف باشد. تشخیص آن به عهده قاضی است که با در نظر گرفتن وضعیت اجتماعی، عرفی، تحصیلات و شغل زوج، تصمیم گیری می کند.
• تفاوت مستثنیات دین در مهریه و سایر بدهی ها: اصولاً تعریف مستثنیات دین در پرداخت مهریه و سایر بدهی ها مشابه است، اما در برخی جزئیات اجرایی یا تفسیرهای قضایی ممکن است تفاوت هایی وجود داشته باشد.
• اموال مازاد: اگر زوج دارای اموالی باشد که بیش از نیاز او و افراد تحت تکفلش باشد (مانند داشتن دو منزل مسکونی، چندین خودروی لوکس، یا اثاثیه گران قیمت مازاد بر عرف)، آن اموال دیگر جزو مستثنیات دین محسوب نمی شوند و قابل توقیف خواهند بود.

نقش کلیدی وکیل متخصص مهریه در فرآیند مطالبه

مطالبه مهریه، با توجه به پیچیدگی های قانونی، مراحل اداری و قضایی، و پیامدهای مالی و روانی آن، نیازمند دانش و تخصص حقوقی است. در این میان، بهره گیری از خدمات یک وکیل متخصص مهریه می تواند تفاوت چشمگیری در موفقیت و سرعت فرآیند ایجاد کند و از بروز اشتباهات پرهزینه جلوگیری نماید.

مزایای بهره گیری از وکیل متخصص

1. مشاوره حقوقی تخصصی: وکیل متخصص مهریه با آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی، می تواند بهترین مسیر را برای مطالبه مهریه (ثبت یا دادگاه) با توجه به شرایط خاص پرونده (نوع مهریه، وضعیت اموال زوج، فوریت مطالبه) به موکل خود ارائه دهد.
2. تنظیم دقیق دادخواست، لوایح و فرم های قانونی: تنظیم صحیح و بدون نقص اوراق قضایی و اداری، از جمله دادخواست مطالبه مهریه، درخواست تامین خواسته، لوایح دفاعیه و فرم های اجراییه ثبت، از اهمیت بالایی برخوردار است. یک اشتباه کوچک در نگارش می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی یا حتی رد دعوا شود. وکیل با تخصص خود، از این اشتباهات جلوگیری می کند.
3. پیگیری مستمر و سریع پرونده: فرآیند مطالبه مهریه نیازمند پیگیری های مداوم در دفاتر اسناد رسمی، اداره ثبت، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادگاه ها و اجرای احکام است. وکیل با تجربه، این پیگیری ها را به صورت منظم و مؤثر انجام داده و از اتلاف زمان جلوگیری می کند.
4. شناسایی و معرفی اموال پنهان زوج: یکی از بزرگترین چالش ها، شناسایی اموال زوج است که ممکن است به قصد فرار از پرداخت، پنهان یا منتقل شده باشند. وکیل با استفاده از ابزارهای قانونی (مانند استعلامات دقیق از مراجع مختلف) و تجربه خود، می تواند در شناسایی و توقیف این اموال نقش بسزایی ایفا کند.
5. دفاع موثر در برابر دعوای اعسار زوج: در صورتی که زوج اقدام به طرح دعوای اعسار کند، وکیل متخصص مهریه می تواند با ارائه دلایل و مستندات کافی، به دفاع از حقوق موکل خود بپردازد و در صورت امکان، با اثبات توانایی مالی زوج، از تقسیط نامتعارف مهریه جلوگیری کند یا اقساط را تعدیل نماید.
6. حضور در جلسات دادگاه و دفاع از حقوق موکل: وکیل با حضور در جلسات دادرسی و ارائه دفاعیات قوی و مستدل، از حقوق قانونی زوجه به نحو احسن دفاع می کند و بار استرس و فشار حضور در دادگاه را از دوش موکل برمی دارد.
7. کاهش فشار روانی و صرفه جویی در زمان و انرژی زوجه: مواجهه مستقیم با فرآیندهای حقوقی و اداری می تواند برای زوجه پرفشار و طاقت فرسا باشد. وکیل با انجام تمامی مراحل، این فشار را به حداقل رسانده و به زوجه اجازه می دهد تا بر زندگی شخصی خود تمرکز کند.
8. آگاهی از آخرین بخشنامه ها و تغییرات قوانین: قوانین مربوط به مهریه ممکن است دچار تغییر و تحول شوند (مانند بخشنامه های اخیر قوه قضائیه). وکیل متخصص همواره از آخرین قوانین، آیین نامه ها و رویه های قضایی مطلع است و می تواند بهترین راهکارها را با توجه به شرایط روز ارائه دهد.

نکات کلیدی و توصیه های حقوقی پایانی برای متقاضیان مهریه

مطالبه مهریه، گامی مهم در حفظ حقوق مالی زوجه است که نیازمند دقت، آگاهی و استراتژی صحیح است. رعایت نکات زیر می تواند در موفقیت این فرآیند و کاهش چالش ها نقش بسزایی داشته باشد:

1. اهمیت مشاوره اولیه با وکیل متخصص: پیش از هرگونه اقدام حقوقی، حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه مشورت کنید. وکیل می تواند با بررسی دقیق پرونده، وضعیت مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، اموال احتمالی زوج و شرایط فردی شما، بهترین و کم هزینه ترین مسیر را پیشنهاد دهد و شما را از تمامی ابعاد قانونی آگاه سازد.
2. جمع آوری دقیق و سریع مدارک و اطلاعات اموال زوج: هرچه اطلاعات دقیق تری از اموال و دارایی های زوج (شامل املاک، خودرو، حساب های بانکی، سهام، محل کار و میزان حقوق) در اختیار داشته باشید، فرآیند شناسایی و توقیف اموال سریع تر و مؤثرتر خواهد بود. در جمع آوری این اطلاعات سرعت عمل بسیار مهم است.
3. سرعت عمل در درخواست توقیف اموال: در هر دو مسیر (ثبت و دادگاه)، سرعت در درخواست توقیف اموال (از طریق اجراییه ثبت یا درخواست تامین خواسته در دادگاه) می تواند از انتقال اموال توسط زوج و فرار از پرداخت مهریه جلوگیری کند.
4. حفظ آرامش و پرهیز از اقدامات احساسی: فرآیندهای حقوقی ممکن است طولانی و پرفشار باشند. حفظ آرامش، صبر و پرهیز از تصمیم گیری های احساسی، به شما کمک می کند تا بهترین راهکارها را انتخاب کرده و از تیره شدن بیش از حد روابط جلوگیری نمایید.
5. آگاهی کامل از حقوق خود و قوانین مربوطه: تلاش کنید تا با مطالعه و مشاوره، از تمامی حقوق قانونی خود و بخشنامه ها و قوانین جدید مهریه آگاه شوید. این آگاهی، توانمندی شما را در پیگیری مطالبات افزایش می دهد.
6. پرهیز از اقدامات غیرقانونی یا تبانی برای فرار از دین: هرگونه اقدام غیرقانونی مانند پنهان کردن اموال، انتقال صوری آن ها یا تبانی برای فرار از دین، می تواند تبعات حقوقی جدی برای طرفین به همراه داشته باشد.
7. در نظر گرفتن امکان مصالحه و توافق: در بسیاری از موارد، مصالحه و توافق با زوج (حتی با دریافت بخشی از مهریه یا تقسیط منطقی آن) می تواند از طولانی شدن فرآیند قضایی و افزایش تنش ها جلوگیری کند و به نتیجه ای مطلوب تر برای هر دو طرف منجر شود.
8. توجه به عواقب بلندمدت و تاثیر بر زندگی شخصی: قبل از آغاز فرآیند، به پیامدهای بلندمدت این تصمیم بر زندگی شخصی، روانی و حتی روابط اجتماعی خود و خانواده تان فکر کنید و با دیدی واقع بینانه وارد این مسیر شوید.

سوالات متداول

آیا می توان همزمان با درخواست طلاق، مهریه را هم مطالبه کرد؟

بله، زوجه می تواند همزمان با طرح دعوای طلاق (چه طلاق از طرف زن و چه طلاق توافقی)، دادخواست مطالبه مهریه را نیز به دادگاه خانواده ارائه دهد. در صورت طرح همزمان، دادگاه به هر دو دعوا رسیدگی خواهد کرد. حتی در برخی موارد، مطالبه مهریه می تواند ابزاری برای تسهیل فرآیند طلاق و رسیدن به توافق باشد.

اگر مرد هیچ اموالی به نام خود نداشته باشد، چه باید کرد؟

در صورتی که زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد یا اموال او جزو مستثنیات دین باشد، زوجه همچنان می تواند مهریه خود را مطالبه کند. در این شرایط، زوج باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهد و دادگاه به آن رسیدگی می کند. اگر اعسار ثابت شود، مهریه به صورت اقساط (معمولاً با پیش قسط و اقساط ماهانه) تعیین می شود. همچنین، برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه، در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، زوجه می تواند درخواست حکم جلب زوج را نماید. در هر حال، پرونده بسته نخواهد شد و تا وصول مهریه به صورت کامل، تعهد زوج پابرجاست.

آیا بعد از بخشش مهریه می توان دوباره آن را مطالبه کرد؟

این موضوع بستگی به نوع و نحوه بخشش مهریه دارد. اگر بخشش به صورت «ابراء ذمه زوج» (یعنی بخشش رسمی و اسقاط حق مطالبه) در یک سند رسمی یا توافق نامه قضایی صورت گرفته باشد، زن دیگر نمی تواند آن را مطالبه کند. اما اگر بخشش به صورت «هبه» (هدیه) بوده و شرایط قانونی هبه و رجوع از آن فراهم باشد (مثلاً مهریه عین معین و موجود باشد و زن آن را قبض نکرده باشد)، زن می تواند از هبه خود رجوع کرده و مجدداً مهریه را مطالبه کند. این موضوع نیازمند بررسی دقیق شرایط بخشش توسط وکیل است.

مدت زمان تقریبی برای گرفتن مهریه چقدر است؟

مدت زمان گرفتن مهریه کاملاً متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد:

• مسیر مطالبه: در روش ثبت، اگر اموال مشخص و قابل توقیف باشند، ممکن است از چند ماه (مثلاً ۴ تا ۶ ماه) تا حدود یک سال به طول انجامد. در مسیر دادگاه، به دلیل فرآیند دادرسی، تجدیدنظر و رسیدگی به اعسار، ممکن است از ۶ ماه تا چند سال نیز زمان ببرد.
• وجود یا عدم وجود اموال: شناسایی اموال زوج و سرعت توقیف آن ها، تأثیر زیادی بر زمان وصول دارد.
• ادعای اعسار: در صورت طرح دعوای اعسار، فرآیند طولانی تر خواهد شد.
• حجم کاری مراجع قضایی: شلوغی دادگاه ها و اداره ثبت نیز در مدت زمان تأثیرگذار است.

آیا می توان بخشی از مهریه را اجرا گذاشت؟

بله، زوجه می تواند برای مطالبه بخشی از مهریه خود اقدام کند. برای مثال، اگر مهریه ۲۰۰ سکه باشد، زوجه می تواند ابتدا برای ۵۰ سکه و سپس برای مابقی آن اقدام نماید. این کار ممکن است در شرایطی که زوجه فقط به بخش کوچکی از مهریه نیاز دارد یا می خواهد فشار کمتری بر زوج وارد کند، انجام شود. اما باید توجه داشت که در این صورت، ممکن است هزینه های دادرسی یا اجرایی برای هر مرحله به صورت جداگانه محاسبه شود.

اگر دفترخانه ازدواج در شهر دیگری باشد، برای روش ثبت چه باید کرد؟

برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، زوجه حتماً باید به همان دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن به ثبت رسیده است، مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه را نماید. اگر زوجه در شهر دیگری ساکن است و امکان رفت و آمد برایش دشوار است، می تواند به یک وکیل در شهر محل وقوع عقد وکالت دهد تا این مراحل را به نیابت از او انجام دهد.

آیا سقف ۱۱۰ سکه مهریه برای سال ۱۴۰۳ یا سال های بعد تغییر کرده است؟

در حال حاضر (تا زمان نگارش این مقاله)، سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی برای اعمال ضمانت اجرای حبس و جلب، همچنان پابرجا است و تغییری در این خصوص برای سال ۱۴۰۳ (و در پیش بینی های سال های آتی) اعلام نشده است. مهریه های بالای ۱۱۰ سکه نیز به قوت خود باقی هستند، اما برای مازاد بر این مقدار، حکم جلب صادر نمی شود و مطالبه آن صرفاً از طریق توقیف اموال زوج امکان پذیر است.

چگونه می توان از انتقال اموال توسط زوج جلوگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج، سرعت عمل در اقدام قانونی و درخواست توقیف اموال است:

• در مسیر ثبت: پس از دریافت اجراییه از دفترخانه، بلافاصله به اداره ثبت مراجعه کرده و درخواست توقیف اموال را به همراه درخواست ممنوع الخروجی (در صورت لزوم) مطرح کنید.
• در مسیر دادگاه: همزمان با ثبت دادخواست مطالبه مهریه، حتماً درخواست «تامین خواسته» را نیز ارائه دهید. دادگاه با صدور قرار تامین خواسته، دستور توقیف فوری اموال زوج را قبل از رسیدگی ماهوی صادر می کند.

تفاوت مهریه و اجرت المثل و نفقه چیست؟ آیا می توان هر سه را مطالبه کرد؟

بله، هر سه این موارد، حقوق مالی جداگانه ای هستند که زن می تواند آن ها را مطالبه کند:

• مهریه: مالی است که در زمان عقد به زن بخشیده می شود.
• نفقه: هزینه های زندگی زن (شامل خوراک، پوشاک، مسکن و درمان) است که زوج در طول زندگی مشترک مکلف به پرداخت آن است.
• اجرت المثل ایام زوجیت: پاداشی است برای کارهایی که زن در منزل شوهر انجام داده و شرعاً بر عهده او نبوده (مانند خانه داری، آشپزی) و قصد تبرع (رایگان انجام دادن) نداشته است.

زوجه می تواند هر سه این مطالبات را به صورت جداگانه یا همزمان از طریق دادگاه خانواده پیگیری کند.

چه زمانی حکم جلب برای مهریه صادر می شود؟

حکم جلب برای مهریه تنها در شرایط خاصی صادر می شود:

• مهریه باید تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد.
• زوج از پرداخت مهریه یا اقساط آن خودداری کند.
• ناتوانی مالی (اعسار) زوج در دادگاه اثبات نشده باشد.

اگر زوج اعسار خود را اثبات کند یا مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، حکم جلب صادر نمی شود و تنها از طریق توقیف اموال می توان مهریه را وصول کرد.

نتیجه گیری

مطالبه مهریه، فرآیندی پیچیده و چندوجهی است که آگاهی از جزئیات قانونی و مراحل اجرایی آن برای تمامی ذینفعان ضروری است. انتخاب مسیر صحیح، چه از طریق اداره ثبت و چه از طریق دادگاه خانواده، به شرایط خاص هر پرونده بستگی دارد و تصمیم گیری آگاهانه می تواند در سرعت و موفقیت این فرآیند نقش کلیدی ایفا کند. از درک مبانی مهریه و انواع آن گرفته تا شناخت شرایط قانونی، جمع آوری مدارک، رویارویی با چالش هایی مانند اعسار و درک عواقب آن برای هر دو طرف، تمامی این مراحل نیازمند دقت و برنامه ریزی است. بهره گیری از مشاوره وکلای متخصص در این مسیر نه تنها می تواند به تسهیل روند کمک کند، بلکه از بروز اشتباهات پرهزینه و افزایش فشار روانی نیز جلوگیری خواهد کرد. با رعایت تمامی نکات و توصیه های حقوقی، می توان این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کرد و به حقوق قانونی خود دست یافت.