روستای لافت، قشم

روستای لافت، نگین جزیره قشم، با بادگیرهای سرافراز و تاریخ کهن، تلفیقی بی نظیر از معماری سنتی و طبیعت بکر است. این بندر تاریخی، به دلیل موقعیت استراتژیک، چاه های تلا و جنگل های حرا، مقصدی بی مانند برای پژوهشگران و گردشگران محسوب می شود.

روستای لافت، واقع در شمال غربی جزیره قشم، نه تنها یک مقصد گردشگری بلکه یک میراث زنده از فرهنگ، تاریخ و معماری بومی جنوب ایران است. این روستا با بافت منحصر به فرد خود، تفاوت آشکاری با مراکز مدرن تر جزیره نظیر شهر قشم یا درگهان دارد و تجربه ای عمیق تر از زیست بوم و تاریخ منطقه را ارائه می دهد. معماری خاص خانه ها با بادگیرهای متعدد، حکایت از قرن ها سازگاری انسان با اقلیم گرم و مرطوب خلیج فارس دارد. در کنار این جلوه های معماری، جاذبه های طبیعی نظیر جنگل های حرا و ذخیره گاه های زیست کره، بر اهمیت لافت می افزاید. این مقاله به بررسی جامع ابعاد مختلف روستای لافت، شامل موقعیت جغرافیایی، تاریخچه، معماری، فرهنگ، جاذبه های طبیعی و تاریخی، و نکات کاربردی برای برنامه ریزی یک سفر خاطره انگیز به این منطقه می پردازد.

موقعیت جغرافیایی و مسیرهای دسترسی به روستای لافت

روستای لافت در بخش مرکزی شهرستان قشم و در شمال غربی این جزیره واقع شده است. این بندر تاریخی، به دلیل نزدیکی به تنگه خوران و بندر پل در سرزمین اصلی (بندر خمیر)، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. مختصات جغرافیایی لافت تقریباً ۵۵ درجه و ۵ دقیقه طول شرقی و ۲۶ درجه و ۵۴ دقیقه عرض شمالی است که آن را در شرق جنگل وسیع حرا قرار می دهد.

فاصله ها از مراکز اصلی قشم

روستای لافت در فاصله حدود ۲۲ کیلومتری (تقریباً ۲۳ دقیقه) از شهر قشم قرار دارد. فاصله تا فرودگاه بین المللی قشم (دیرستان) حدود ۲۵.۴ کیلومتر و تا شهر درگهان حدود ۳۵ کیلومتر است. اسکله لافت که یکی از ورودی های اصلی جزیره برای خودروها از طریق لندینگ کرافت به شمار می رود، در فاصله ۷ کیلومتری روستا قرار دارد. این موقعیت، دسترسی به لافت را برای مسافران بسیار تسهیل می کند.

مسیرهای دسترسی به لافت

دسترسی به روستای لافت از طرق مختلفی امکان پذیر است که هر یک ویژگی های خاص خود را دارند:

1. مسیر هوایی: سریع ترین راه رسیدن به قشم، پرواز به فرودگاه بین المللی دیرستان قشم است. پس از ورود به فرودگاه، می توان با استفاده از تاکسی یا خودروی اجاره ای، در مدت زمان تقریبی ۲۴ دقیقه (از طریق جاده شمالی جزیره) به روستای لافت رسید.
2. مسیر زمینی/دریایی (با خودرو شخصی): مسافران از شهرهای مرکزی و شمالی ایران می توانند با خودرو شخصی تا بندرعباس حرکت کنند. دو مسیر اصلی از تهران تا بندرعباس وجود دارد:
   • مسیر اول (۱,۲۷۶ کیلومتر): از اتوبان خلیج فارس، آزادراه تهران-قم به قم، سپس کاشان و از طریق اتوبان کاشان-نطنز و جاده ۷۱ به یزد و سیرجان و در نهایت بندرعباس. از بندرعباس، مسیر به سمت بندر پل (۱۰ کیلومتری شرق بندر خمیر و ۶۰ کیلومتری غرب بندرعباس) ادامه می یابد. در بندر پل، می توان با استفاده از لندینگ کرافت (شناور خودروبر) که به صورت شبانه روزی فعالیت می کنند، خودرو را به اسکله لافت در جزیره قشم منتقل کرد. زمان تقریبی سفر دریایی با لندینگ کرافت کوتاه است و پس از رسیدن به اسکله لافت، حدود ۱۳ دقیقه رانندگی به سمت جنوب، شما را به روستا می رساند.
   • مسیر دوم (۱,۳۴۹ کیلومتر): این مسیر از قم، کاشان، اصفهان، شیراز، جهرم و لار عبور کرده و به بندر پل می رسد.
3. مسیر زمینی/دریایی (بدون خودرو): برای مسافرانی که قصد حمل خودرو ندارند، امکان سفر با قطار یا اتوبوس به بندرعباس وجود دارد. زمان تقریبی سفر با قطار از تهران به بندرعباس حدود ۱۹ ساعت است. از بندرعباس، می توان با اتوبوس های دریایی از اسکله شهید حقانی به بندر شهید ذاکری قشم یا درگهان رسید. از اسکله شهید ذاکری قشم، حدود ۵۰ دقیقه و از درگهان حدود ۳۰ دقیقه زمان نیاز است تا با تاکسی یا وسیله نقلیه عمومی به لافت رسید. توجه به زمانبندی حرکت اتوبوس های دریایی و همچنین شرایط آب و هوایی (جزر و مد) برای سفرهای دریایی ضروری است، زیرا در برخی روزها به دلیل شرایط نامساعد جوی، خدمات جابجایی مسافر متوقف می شود.

پیشینه تاریخی روستای لافت: از کهن ترین سکونتگاه های خلیج فارس

روستای لافت دارای قدمتی عمیق است که ریشه های آن به هزاره اول قبل از میلاد بازمی گردد. این منطقه به عنوان یکی از اولین سکونتگاه های انسانی در جزیره قشم شناخته می شود، اگرچه منابع مکتوب جامع و دقیقی در خصوص تاریخچه آن در دست نیست. شواهد تاریخی گویای آن است که لافت در ادوار گذشته، برای مدت طولانی مرکزیت جزیره قشم را بر عهده داشته و حتی در مقطعی نام کل جزیره نیز به «لافت» شهرت داشته است.

ریشه های باستانی و جایگاه اولیه

منطقه وسیع «هلال خصیب» که کرانه های جنوبی آن به خلیج فارس می رسد، از نظر بسیاری از تاریخ دانان به عنوان مهد تمدن بشری شناخته می شود. این دیدگاه، کرانه های خلیج فارس را نقطه آغازین تمدن های کهن می داند. شواهد باستان شناسی، از جمله بقایای گورهای باستانی در ایلام و بحرین، و کاوش های اولیه در اطراف بندر لافت، این نظریه را تقویت می کنند که تمدن های اولیه در این نواحی شکل گرفته اند. بر اساس شواهد تاریخی، خلیج فارس احتمالاً اولین دریایی بوده که بشر بر روی آن به کشتیرانی پرداخته است؛ تمدن هایی نظیر فنیقیان، سومریان، بابلیان، ایلامیان، و سپس ایرانیان، یونانیان و اعراب، همگی در آب های این خلیج به دریانوردی مشغول بوده اند.

لافت، محور تجارت و تعاملات فرهنگی

بندر لافت در طول تاریخ، نقش حیاتی در تجارت دریایی ایران با کشورهای آفریقایی و شبه قاره هند ایفا کرده است. مردان لافتی، که اغلب به «لنج دار» شهرت داشتند، با لنج های بادبانی خود اقیانوس ها را درمی نوردیدند و به مبادلات تجاری می پرداختند. این تبادلات گسترده، منجر به نفوذ فرهنگی و زبانی قابل توجهی در منطقه شده است؛ به گونه ای که هنوز هم در گویش سالمندان لافتی، واژگانی با ریشه های هندی، سواحلی و انگلیسی به چشم می خورد (مانند «گلاس» به جای لیوان و «چاکلت» به جای شکلات). این دریانوردان علاوه بر تجارت، سهم بسزایی در گسترش و اشاعه دین اسلام در شبه قاره هند داشته اند. جالب است بدانید که هنوز هم در لافت، افرادی هستند که به دلیل ازدواج پدرانشان در هند، دارای خویشاوندان در آن دیار می باشند که نشان از عمق این تعاملات تاریخی دارد.

عوامل پایداری و شکل گیری لافت

شکل گیری و پایداری لافت به عنوان یک مجتمع زیستی، حاصل مجموعه ای از عوامل طبیعی و جغرافیایی است:

• موقعیت دریایی و تسهیل ارتباطات: وجود راه دریایی و دسترسی آسان به آب های آزاد، بستر را برای تجارت و دریانوردی فراهم آورده است.
• خورهای طبیعی: حضور خورهای طبیعی، که به عنوان موج شکن های طبیعی عمل می کنند، امنیت لازم برای پهلوگیری شناورها و فعالیت های بندری را مهیا ساخته است.
• جنگل های حرا: وجود جنگل های حرا نه تنها به عنوان یک اکوسیستم غنی، بلکه به عنوان منبعی برای تامین بخشی از نیازهای معیشتی (مانند علوفه دام) و همچنین پناهگاهی طبیعی در برابر حملات دریایی، نقش مهمی داشته است.
• دسترسی به آب شیرین: چاه های تلا و آب انبارها، منابع حیاتی آب شیرین در این منطقه خشک بوده اند که امکان سکونت پایدار را فراهم آورده اند.
• بادهای موسمی: وزش بادهای موسمی، علاوه بر تأثیر بر اقلیم و معماری (بادگیرها)، در گذشته برای حرکت لنج های بادبانی نیز حیاتی بوده است.
• نزدیکی به سرزمین اصلی ایران: این مجاورت، ارتباطات و تبادلات را تسهیل کرده است.

این عوامل در مجموع، شرایطی ایدئال را برای شکل گیری و دوام یک سکونتگاه انسانی در طول قرون متمادی فراهم کرده اند و به لافت امکان داده اند تا در امنیت و آرامش به حیات خود ادامه دهد.

معماری بادگیرها: شاهکار مهندسی اقلیمی بومی در لافت

معماری روستای لافت تجلی گاه هوشمندی و سازگاری انسان با اقلیم منطقه است. برجسته ترین ویژگی این بافت، وجود بادگیرهای فراوان در اندازه ها و اشکال گوناگون است که نمادی از تلاش برای ایجاد آسایش در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب جنوب ایران به شمار می رود.

مؤلفه های شاخص معماری لافت

خانه های لافت با فواصل نزدیک به یکدیگر و کوچه های تنگ و باریک ساخته شده اند. این شیوه طراحی، به منظور ایجاد سایه و کاهش تابش مستقیم آفتاب، به خنک تر شدن فضا و سهولت تردد در طول روز کمک شایانی می کند. وجود حیاط مرکزی در هر خانه، نه تنها فضایی خصوصی برای خانواده فراهم می آورد، بلکه نقش مهمی در تهویه طبیعی خانه و تنظیم دمای آن ایفا می کند. اتاق های فصلی (تابستانی و زمستانی) نیز بر اساس جهت گیری و امکان دسترسی به جریان هوا و نور طراحی شده اند تا حداکثر آسایش را در فصول مختلف فراهم آورند. تزئینات اسلیمی و نقوش حجاری شده بر قاب پنجره ها که طرح هایی از شمعدان، لاله و قوری را به نمایش می گذارند، جلوه ای هنری و سنتی به این خانه ها می بخشند.

مکانیزم عملکرد بادگیرها

بادگیرها، نماد برجسته معماری بومی جنوب ایران، نه تنها عناصری زیبایی شناختی هستند، بلکه از نظر مهندسی اقلیمی، راهکارهایی بی نظیر برای خنک سازی طبیعی هوا در شرایط گرم و مرطوب ارائه می دهند.

در اقلیم گرم و شرجی قشم، دمای هوا در تابستان گاهی به بیش از ۵۰ درجه سانتی گراد می رسد و رطوبت بالا، شرایط زیستی را دشوار می سازد. بادگیرها، این برج های مرتفع، با هدف اصلی جذب نسیم های ملایم دریا و هدایت آن ها به داخل فضای زندگی طراحی شده اند. ساختار این بادگیرها غالباً دوطرفه یا چهارطرفه است که امکان جذب باد از جهات مختلف را فراهم می کند. باد با ورود به مجاری بادگیر، از طریق کانال هایی به نام «لوله» به سمت اتاق های داخلی خانه، به ویژه «اتاق لوله» هدایت می شود. در این فرآیند، با عبور هوا از داخل ساختمان و تبادل حرارتی با مصالح خنک تر و گاهی با استفاده از رطوبت آب حوضچه های کوچک در زیر بادگیر، دمای هوا به طور طبیعی کاهش می یابد و هوایی مطبوع در فضای داخلی خانه ایجاد می شود. این سیستم تهویه طبیعی، نیاز به سیستم های مکانیکی را به حداقل می رساند.

مصالح و حفظ اصالت

در ساختار اصلی خانه های لافت، از مصالح بومی و دسترس پذیر نظیر خشت و گل برای دیوارها و چوب برای سقف و بام استفاده شده است. این مصالح علاوه بر دسترسی آسان، عایق حرارتی مناسبی نیز محسوب می شوند. با این حال، در ساختمان های جدیدتر، مصالح مدرن مانند آجر، بتن، سیمان و آهن نیز به کار رفته اند. ویژگی مهم دیگر، مرمت های دوره ای و سنتی خانه هاست که به حفظ اصالت و ساختار اولیه آن ها کمک شایانی می کند. این مرمت ها به قدری با دقت انجام می شوند که تشخیص قدمت دقیق برخی از خانه ها دشوار می گردد.

ساختار کالبدی روستا

بافت روستای لافت در طول زمان در سه بخش مجزا گسترش یافته است:

1. بافت قدیمی و هسته اولیه: این بخش شامل هسته مرکزی و اصلی روستا است که بین دریا و تپه های اطراف چاه های آب شکل گرفته است. بافت قدیمی به طول تقریبی یک کیلومتر و عرض متوسط ۱۷۰ متر، دارای ساختاری فشرده با کوچه های کم عرض و متراکم است. مساجد، به عنوان کانون های محله ای، نقشی محوری در شکل گیری این بخش ایفا کرده اند و چهار مسجد از هفت مسجد روستا در این قسمت قرار دارند. مسیرهای اصلی این بافت اغلب شمالی-جنوبی هستند و مساجد را به یکدیگر متصل می کنند. رنگ اخرایی خانه ها و رنگ سفید مساجد و برکه ها، سیمای خاصی به این بافت بخشیده است.
2. بافت جدید (جنوب شرقی): این بخش شامل ساخت و سازهای پراکنده با تراکم جمعیتی و ساختمانی کمتر است که در دامنه های تپه ها و زمین های مسطح اطراف و با فاصله از دریا شکل گرفته اند. این گسترش به تدریج صورت گرفته و موجب جهت دهی به توسعه روستا شده است. مراکز خدماتی و درمانی لافت در میان این بافت و بافت قدیمی قرار دارند.
3. بافت جدید (شمالی): این بخش که ورودی اصلی روستا از سمت قشم محسوب می شود، دارای ساخت و سازهای محدودتر و پراکنده تری است که در شیب تندتر تپه ماهورها ایجاد شده اند. توسعه این بخش تحت تأثیر جنبه های اقتصادی و طرح های جامع شهری، به سمت قشم گرایش یافته است.

تأمین آب روستا در گذشته عمدتاً از طریق جمع آوری آب های سطحی ناشی از باران های رگباری در چاه های تلا و آب انبار اصلی صورت می گرفت. بافت بالای روستا به گونه ای طراحی شده بود که آب باران وارد خانه ها نشود و به سمت چاه ها و آب انبارها هدایت گردد. در حال حاضر، لافت به سیستم لوله کشی شهری متصل است، هرچند که همچنان بسیاری از خانه ها دارای آب انبارهایی در حیاط خود برای ذخیره آب شهری و باران هستند.

مردم و فرهنگ لافت: زندگی جاری در دل تاریخ

جامعه لافت نمونه ای زنده از فرهنگ غنی و سنتی مردمان جنوب ایران است که در طول قرون، تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی و تعاملات تاریخی، ویژگی های منحصر به فردی یافته است.

جمعیت و تنوع گویشی

بر اساس آخرین سرشماری ها، جمعیتی بالغ بر ۴,۶۶۸ نفر در روستای لافت سکونت دارند. گویش مردم بومی این روستا، که به گویش قشمی و فارسی بندری بسیار نزدیک است، از اصالت خاصی برخوردار است. نکته قابل توجه، حضور برخی واژگان با ریشه های غیرفارسی، نظیر «گلاس» (لیوان) و «چاکلت» (شکلات) در گفتار سالمندان است که گمان می رود حاصل نفوذ فرهنگی و زبانی دوران استعمار و تبادلات تجاری گسترده در منطقه باشد. هرچند، تأثیر رسانه ها و ارتباطات نوین، به مرور زمان بر این گویش نیز اثر گذاشته است.

پوشش و هویت سنتی

پوشش مردم لافت، به ویژه زنان، بخشی جدایی ناپذیر از هویت فرهنگی آنان است. مردان غالباً لباس های معمولی به تن می کنند، اما در مناسبت های خاص، دشداشه و عمامه سفید را انتخاب می کنند. زنان لافتی از لباس های سنتی شامل روسری های «لیو» (عری) و «برقع» (روبند) استفاده می کنند. بر خلاف تصور رایج، برقع در این مناطق بیشتر برای محافظت صورت و چشم ها از تابش شدید آفتاب و گرمای سوزان به کار می رود تا ملاحظات حجاب. جالب اینکه، دختران پیش از ازدواج معمولاً ملزم به پوشیدن برقع نیستند و این سنت نیز مانند بسیاری از آداب گذشته، رو به فراموشی است. از دیگر رسوم قدیمی زنان لافت، پوشیدن کیسه های مخصوص به پاها در هنگام نماز است که یادگاری از گذشته محسوب می شود.

آداب، رسوم و جشن های بومی

زندگی اجتماعی در لافت با آداب و رسوم مذهبی و محلی در هم آمیخته است:

• مولودی خوانی: مراسم مولودی خوانی در مناسبت های مذهبی مهمی همچون تولد پیامبر (۱۲ ربیع الاول)، شب معراج پیامبر (۲۷ رجب)، عید فطر و عید قربان، با قرائت اشعار و متون مذهبی به زبان عربی در مساجد برگزار می شود.
• مراسم عید فطر و قربان: این اعیاد در لافت با شور و هیجان خاصی همراه است. خانه تکانی، خرید لباس نو، چیدن سفره های عید و دید و بازدید از جمله رسومی است که این اعیاد را به نوعی تکرار سنت های نوروزی در این منطقه بدل می سازد.
• رقص ازوا (عضوا یا رزیف خوانی): این رقص سنتی در روزهای عید و مراسم عروسی، توسط گروهی از ناخدایان و ماهیگیران با همراهی ساز، دهل و طبل های بزرگ اجرا می شود و جایگاه ویژه ای در فرهنگ مردم لافت دارد.
• باسک گویی: نوعی آوازخوانی محلی است که در آن، شعرهای بومی و سنتی خوانده می شود و اغلب در جمع های دوستانه و خانوادگی رواج دارد.

نظام مشاغل سنتی و معیشت

اقتصاد سنتی لافت، همواره بر پایه مشاغل مرتبط با دریا و کشاورزی استوار بوده است:

• لنج سازی و لنج داری: کارگاه های لنج سازی در سواحل لافت، سابقه ای دیرینه دارند. هرچند این صنعت در سال های اخیر از رونق گذشته خود افتاده، اما همچنان فعالیت های محدودی در این زمینه ادامه دارد. لنج داری نیز که شامل حمل کالا از بندرعباس به دبی یا بنادر پاکستان بود، منبع درآمد مهمی برای اهالی به شمار می رفت.
• صیادی: صید ماهی و میگو، علاوه بر تأمین نیازهای غذایی خانواده ها، منبع درآمدی نیز برای صیادان محلی محسوب می شود.
• کشاورزی و باغداری: نخلستان های لافت، منبع اصلی تولید خرما هستند. علاوه بر آن، محصولاتی نظیر رطب، سیب زمینی، پیاز، سبزیجات، مرکبات و کدو نیز در این منطقه کشت می شوند.
• علف چینی یا سرشاخه چینی از جنگل حرا: این فعالیت سنتی، شامل جمع آوری برگ درختچه های حرا به عنوان علوفه دام است که در زمان جزر و مد با قایق های چوبی (هوری) انجام می شود و بخشی از نیازهای دامداران را تأمین می کند.
• دامداری: نگهداری از دام و احشام و تولید فرآورده های دامی نیز از مشاغل رایج در لافت است.
• تولید صنایع دستی: زنان و مردان لافتی در تولید صنایع دستی نظیر زری دوزی، سوزن دوزی، گلابتون دوزی و حصیربافی مهارت دارند که بخش مهمی از اقتصاد خانگی را تشکیل می دهد.

جایگاه محوری مساجد در اجتماع

مساجد در روستای لافت نقشی بیش از یک مکان عبادی دارند؛ آن ها به عنوان کانون های اصلی محلات و مراکز فرهنگی-اجتماعی روستا عمل می کنند. معماری مساجد، که غالباً تک مناره و شبیه به سبک کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است، به وضوح نشان دهنده مذهب اهل سنت اهالی است. مسجد جامع حضرت رسول (ص) به عنوان اصلی ترین مسجد و مرکز لافت، در کنار چاه های تلا و آب انبار قرار گرفته است. در زمان اذان، بسیاری از مردان لافتی کار خود را رها کرده و برای اقامه نماز جماعت به مساجد می روند که نشان از عمق اعتقادات مذهبی و همبستگی اجتماعی آنان دارد.

جاذبه های دیدنی روستای لافت: گنجینه ای از طبیعت و تاریخ

روستای لافت، گنجینه ای از جاذبه های طبیعی و تاریخی است که هر یک روایتی از گذشته و حال این سرزمین را بازگو می کنند.

چاه های تلا (چاه های طلا)

چاه های تلا (یا تلاو) یکی از مهمترین و شگفت انگیزترین جاذبه های لافت هستند که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند. این چاه ها که در دامنه بام لافت، حد فاصل مسجد جامع و قلعه نادری قرار دارند، نمادی از مهندسی بومی برای جمع آوری و ذخیره آب باران در اقلیم خشک منطقه به شمار می روند. تعداد این چاه ها در گذشته به ۳۶۶ حلقه (به تعداد روزهای سال های کبیسه) می رسیده، اما امروزه تنها حدود ۳۳ حلقه از آن ها باقی مانده است. عملکرد این چاه ها به گونه ای است که آب باران های رگباری را از سطح سنگی تپه مشرف بر آن ها جمع آوری کرده و به داخل چاه ها هدایت می کند. کف گچی چاه ها نیز به حفظ خنکی و سلامت آب برای مدت طولانی کمک می کند. کارشناسان قدمت این چاه ها را به دوران پیش از اسلام، از جمله هخامنشیان یا ساسانیان، نسبت می دهند که نشان از نبوغ مهندسی نیاکان این سرزمین دارد. نام اصلی تلاو از تل (تپه) و آو (آب) به معنای آب برگرفته از شیب تپه گرفته شده، اگرچه برخی آن را به دلیل ارزش فراوان آب در منطقه، به چاه های طلا تعبیر کرده اند.

جنگل حرا

جنگل های حرا، که با نام علمی «مانگرو» شناخته می شوند، یکی از عجایب طبیعی و اکوسیستم های منحصر به فرد ایران هستند که در شرق روستای لافت گسترده شده اند. این جنگل ها که شهرت جهانی دارند و در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده اند، زیستگاهی حیاتی برای گونه های مختلف جانوری محسوب می شوند. زیبایی این جنگل ها به ویژه در زمان مد کامل دریا، که درختان مانگرو در آب فرو می روند، دوچندان می شود. حرا با وسعتی بالغ بر ۸۲,۳۶۰ هکتار، یکی از ذخیره گاه های زیست کره ایران است و شرایط اکولوژیکی آن، زیستگاه مناسبی برای پرندگان مهاجر گرمسیری نظیر حواصیل، کفچه نوک، گیلانشاه، سلیم خاکستری و انواع آبزیان و دوزیستان فراهم آورده است. گفته می شود حدود ۸۰ درصد از آبزیان خلیج فارس در این منطقه تخم ریزی می کنند. بازدید از جنگل حرا معمولاً با قایق سواری در میان درختان سر به فلک کشیده و مشاهده حیات وحش منطقه انجام می شود.

قلعه نادری لافت (قلعه نادرشاهی)

قلعه نادری لافت، که بومیان آن را به نام نادرشاهی نیز می شناسند، بنایی مخروبه در جنوب روستا است. این قلعه که پلانی مربع شکل دارد، شامل بقایای باروها، آب انبارها و چهار برج است. برخی قدمت آن را به حدود ۲۵۰ سال پیش و دوران نادرشاه افشار بازمی گردانند، زمانی که لطیف خان امیرالبحر نادرشاه، دستور ساخت آن را برای صیانت از تنگه خوران صادر کرد. با این حال، گمانه زنی هایی نیز وجود دارد که این قلعه بر روی پایه های دژهای کهن تر پیش از اسلام بنا شده باشد. این قلعه تنها قلعه ایرانی در جزایر خلیج فارس است که اهمیت دفاعی و استراتژیک لافت را در طول تاریخ نشان می دهد.

قلعه پرتغالی ها

قلعه پرتغالی ها، واقع در نزدیکی گورستان قدیمی لافت، یکی دیگر از جاذبه های تاریخی مهم روستا است. این قلعه به دستور آلفونسو آلبوکرک، دریانورد پرتغالی، در سال ۱۵۰۷ میلادی ساخته شد و نقش حیاتی در تسلط پرتغال بر مسیرهای بازرگانی دریایی بین هند و اروپا برای ۱۱۰ سال ایفا کرد. بقایای این قلعه، مانند بسیاری از سازه های پرتغالی در جنوب ایران، شاهدی بر دوران نفوذ استعماری در منطقه است. قلعه پرتغالی های قشم در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بام لافت

بام لافت، تپه ای مرتفع بین دو بافت قدیمی و جدید روستا، چشم اندازی پانوراما و خیره کننده از روستا، جنگل حرا و گستره بی کران خلیج فارس ارائه می دهد. این مکان، فرصتی بی نظیر برای مشاهده تقابل معماری سنتی (بادگیرهای قدیمی) با سازه های مدرن تر فراهم می آورد و مکان محبوبی برای عکاسی و تماشای غروب آفتاب محسوب می شود.

اکوموزه لافت

اکوموزه لافت، اولین اکوموزه ایران است که در قسمت قدیمی روستا، درست روبه روی بندرگاه، قرار گرفته است. این موزه به منظور معرفی شیوه زندگی مردم لافت، معماری سنتی خانه هایشان، جاذبه های تاریخی و فرهنگی منطقه، مردم شناسی بومی و اکوسیستم جنگل های حرا تأسیس شده است. یکی از جذابیت های اصلی این موزه، اتاقی به نام «اتاق بادگیر» است که بازدیدکنندگان می توانند با ورود به آن، کارکرد واقعی بادگیر و هوای مطبوع تولید شده توسط آن را تجربه کنند.

خانه دکتر نادعلیان

خانه دکتر احمد نادعلیان، هنرمند بین المللی، در کوچه اصلی بافت تاریخی لافت، به مرکزی برای فعالیت های هنری و توانمندسازی زنان و دختران روستا تبدیل شده است. این هنرکده، فضایی برای تولید آثار هنری و صنایع دستی بومی است و در بخش ورودی آن، نگارخانه ای وجود دارد که آثار هنری زنان روستاهای مختلف قشم به نمایش گذاشته شده و به فروش می رسد. این مکان فرصتی برای درک تعامل هنر با محیط زیست و فرهنگ بومی از طریق تجربیات حسی متفاوت (نظیر شنیدن صدای دیوار، لمس حجم در روزنه ها و بوئیدن رایحه) فراهم می آورد.

آب انبارها (برکه)

آب انبارها، که در سواحل جنوبی ایران به «برکه» نیز معروف اند، سازه هایی با سقف های گنبدی شکل و سفید رنگ هستند که در گذشته نقش حیاتی در تامین آب شیرین مردم روستا ایفا می کردند. این سازه ها با طراحی خاص خود، در برابر گرمای شدید جنوب مقاومت کرده و از تبخیر آب جلوگیری می کنند. برکه سنگی لافت، با قدمتی حدود ۴۰۰ سال و عمق ۱۰ متر، از زیباترین آب انبارهای منطقه است که آب باران را به سمت چاه های تلا هدایت می کند.

گورستان های تاریخی

گورستان های تاریخی لافت، از جمله گورستان لافت کهنه در نزدیکی زیارتگاه سید شمس الدین، شواهدی از قدمت هزاران ساله سکونت در این منطقه را ارائه می دهند. برخی سنگ قبرها نشان دهنده قدمتی بیش از ۱۳۰۰ سال هستند. وجود کوزه ها و خمره ها بر روی بسیاری از قبرها، نمادی از ارزش بی نهایت آب در فرهنگ بومی منطقه و آیین های کهن این سرزمین است.

اسکله باستانی

موقعیت استراتژیک لافت در خلیج فارس، به ایجاد اسکله های متعددی در طول تاریخ منجر شده است. اسکله باستانی لافت، با سنگ های لبه دار ساخته شده و آثاری از آن هنوز قابل مشاهده است. این اسکله با قدمتی که به دوران مادها، هخامنشیان یا ساسانیان بازمی گردد، ۱۳۰ متر طول و دیواره هایی به ضخامت سه متر دارد که نشان از اهمیت آن در تردد مردم و مبادله کالا در ادوار تاریخی است.

زیارتگاه ها

در لافت و اطراف آن، چندین زیارتگاه وجود دارد که از جمله آن ها می توان به زیارتگاه شیخ موسی، شیخ شمس الدین و سید حسن منصور اشاره کرد. همچنین زیارتگاه شیخ اندرآبی در جزیره ای کوچک به همین نام در نزدیکی لافت قرار دارد که مکان مقدسی برای ماهیگیران و دریانوردان محسوب می شود.

نخلستان های لافت و سواحل

نخلستان های سرسبز لافت، در کنار بادگیرهای سنتی، فضایی آرامش بخش و خاص را در روستا ایجاد کرده اند. سواحل لافت نیز با چشم اندازی کم نظیر از خلیج فارس و حضور کشتی ها و قایق های کوچک، مکانی ایده آل برای استراحت و تماشای غروب دل انگیز خورشید هستند.

تجربه های گردشگری و فعالیت ها در لافت

سفر به روستای لافت تنها به بازدید از جاذبه ها محدود نمی شود، بلکه تجربه ای عمیق از زندگی بومی و طبیعت بکر جنوب را ارائه می دهد.

• قدم زدن و عکاسی: بافت سنتی روستا با کوچه های تنگ و خانه های بادگیردار، فرصت های بی نظیری برای پیاده روی و عکاسی فراهم می کند. تقابل نور و سایه، جزئیات معماری و زندگی روزمره مردم، سوژه های جذابی برای ثبت تصاویر هستند.
• قایق سواری در جنگل حرا: گشت و گذار با قایق در میان درختان مانگرو در جنگل حرا، از محبوب ترین فعالیت ها است. در این گشت، می توان پرندگان و آبزیان منطقه را از نزدیک مشاهده کرد.
• تماشای غروب آفتاب: بام لافت و سواحل روستا، بهترین نقاط برای تماشای غروب دل انگیز خورشید بر فراز خلیج فارس هستند که خاطره ای فراموش نشدنی را رقم می زنند.
• آشنایی و گفت وگو با مردم محلی: تعامل با مردم مهمان نواز لافت، راهی برای درک عمیق تر فرهنگ، آداب و رسوم و شیوه زندگی آنان است.
• چشیدن غذاهای سنتی و خرید از بازارهای محلی: تجربه طعم های اصیل جنوب و خرید سوغات و صنایع دستی از بازارهای بومی، بخش جدایی ناپذیری از سفر به لافت است.
• بازدید از کارگاه های لنج سازی: در صورت امکان، بازدید از کارگاه های لنج سازی می تواند بینش خوبی در مورد یکی از قدیمی ترین مشاغل دریایی منطقه به دست دهد.

سوغات و صنایع دستی: یادگاری های اصیل از لافت

روستای لافت، با تولیدات دستی و خوراکی های محلی خود، فرصت های مناسبی برای تهیه سوغاتی های اصیل و به یادماندنی فراهم می آورد. این محصولات، بازتابی از فرهنگ، هنر و معیشت مردم این دیار هستند.

• حصیربافی: از مهمترین صنایع دستی لافت است که شامل تولید اقلام تزئینی و کاربردی نظیر دم کنی، ظروف میوه، گلدان و سینی های گرد و بزرگ می شود.
• گلیم بافی و رودوزی های سنتی: شامل سوزن دوزی، گلابتون دوزی و زری بافی که هنرهای دستی ارزشمند زنان لافتی هستند.
• محصولات دریایی: صدف ها و حلزون های تزئینی، ماهی و میگو تازه یا خشک شده.
• ادویه های محلی: ادویه های جنوب که عطر و طعم خاصی به غذاها می بخشند.
• محصولات نخل: رطب و انواع خرما که از نخلستان های روستا به دست می آید.
• خوراکی های سنتی: نان تموشی (نان محلی نازک)، پیراشکی محلی با طعم دلپذیر، و نان پنیری از جمله خوراکی هایی هستند که می توان از مغازه های محلی تهیه کرد.

غذاهای سنتی لافت: سفر به ذائقه جنوب

سفر به لافت بدون چشیدن طعم غذاهای سنتی و لذیذ آن کامل نخواهد بود. آشپزی بومی لافت، تحت تأثیر اقلیم و دسترسی به مواد اولیه دریایی و محلی، دارای طعم ها و عطرهای منحصر به فردی است.

از برجسته ترین غذاهای این منطقه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هواری: نوعی خورش جنوبی که اغلب با ماهی یا میگو تهیه می شود.
• زی بن: خوراک مخصوص لافتی که ترکیب خاصی از مواد محلی است.
• گلمبا: یک غذای دریایی محلی.
• بریانی: نوعی غذای گوشتی یا مرغی که با برنج سرو می شود.
• کاتغ (قاتق): یک غذای چاشت بندری.
• ماهی برشته: ماهی های تازه صید شده که به روش محلی برشته می شوند.
• سور: نوعی نان محلی که با سس مخصوص سرو می شود.
• قلیه ماهی: یکی از مشهورترین خورش های جنوب ایران که با ماهی و سبزیجات معطر تهیه می شود.

برای چشیدن این غذاهای اصیل، توصیه می شود به رستوران های محلی کوچک یا اقامتگاه های بوم گردی لافت مراجعه کنید که اغلب غذاهای تازه و خانگی را ارائه می دهند.

امکانات رفاهی و اقامتی در روستای لافت

با توجه به جذب گردشگران متعدد، روستای لافت از امکانات رفاهی نسبتاً مناسبی برخوردار است که آسایش بازدیدکنندگان را تأمین می کند.

امکانات موجود در لافت شامل:

• سوپرمارکت ها و فروشگاه های کوچک برای تأمین نیازهای روزمره.
• رستوران ها و کافه های محلی که غذاهای سنتی و نوشیدنی ارائه می دهند.
• وجود خودپرداز بانک ملی و صادرات.
• پوشش دهی مناسب آنتن دهی موبایل.
• برق و آب شهری، هرچند که آب شهری ممکن است به صورت نوبتی تأمین شود و خانه ها اغلب دارای مخازن ذخیره آب (برکه) هستند.
• نیمکت ها و آلاچیق ها در اسکله و کنار ساحل برای استراحت و تماشای غروب.

در خصوص اقامت، چندین گزینه در لافت و نزدیکی آن وجود دارد:

• اقامتگاه های بوم گردی: مانند اقامتگاه بوم گردی سفار که در خانه ای با قدمت ۴۰۰ ساله واقع شده و تجربه ای اصیل از زندگی بومی را ارائه می دهد. این اقامتگاه ها اغلب فضایی سنتی و مهمان نوازانه دارند.
• هتل ارسلان لافت: در نزدیکی ساحل، گزینه ای برای اقامت کمی راحت تر.

برای اقامت های طولانی تر یا متنوع تر، می توان از اقامتگاه های بوم گردی متعدد و هتل های جزیره قشم در شهرهای قشم و درگهان نیز استفاده کرد و یک روز کامل را به بازدید از روستای لافت اختصاص داد.

بهترین زمان بازدید از روستای لافت: اقلیم و آب وهوا

شناخت اقلیم و شرایط آب و هوایی لافت برای برنامه ریزی یک سفر مطلوب ضروری است. روستای لافت به دلیل قرار گرفتن در آب های گرم خلیج فارس و نزدیکی به مدار رأس السرطان، دارای اقلیمی گرم و مرطوب است و سرمای واقعی در آن احساس نمی شود.

بررسی اقلیم و دما

لافتی از نظر تقسیمات اقلیمی، در دسته مناطق خیلی گرم و مرطوب در تابستان و گرم و مرطوب در زمستان قرار می گیرد. فصل گرما در این روستا حدود هشت ماه (از اوایل فروردین تا آبان) به طول می انجامد، در حالی که فصل نسبتاً خنک تر، حدود چهار ماه (از اوایل آذر تا اواخر اسفند) است.

• بیشینه دمای مطلق: ۴۶ درجه سانتی گراد.
• کمینه دمای مطلق: ۰ درجه سانتی گراد.
• میانگین سالانه دما: ۲۶ درجه سانتی گراد.
• میانگین روزانه بیشینه و کمینه دما: به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی گراد.

بارندگی در لافت اغلب به دلیل جریان هوای مرطوب غرب و شمال رخ می دهد و عموماً به صورت رگبارهای کوتاه و شدید است.

بادهای محلی و تاثیر آنها

لافتی در طول سال تحت تأثیر وزش بادهای منظم و نامنظم قرار می گیرد که برخی از مهمترین آن ها عبارتند از:

• باد ایرانی: بادی باران زا که در زمستان از سمت شمال و از خاک ایران می وزد و می تواند دریا را طوفانی کند.
• باد فارسی (تندباد): بادی طوفان زا که در اواخر پاییز از سوی خاک ایران می وزد و موجب بلند شدن گردوغبار می شود.
• باد سحری: نسیمی ملایم روی دریا که با رسیدن به جزیره، هوا را خنک می کند.
• باد نعشی: بادی بسیار نیرومند که از سوی ستاره نعش (شمال شرقی به سوی جنوب غربی) می وزد و با وجود خسارات احتمالی به ماهیگیران، برای کشاورزان خوش یمن و نوید سالی پرباران است.
• باد سهیلی: بادی که در زمستان با جهت جنوب غربی می وزد.
• باد شرجی: بادی که در زمستان تا اوایل بهار با جهت جنوب غربی و شرقی می وزد و در صورت وزیدن در تابستان، موجب افزایش شدید رطوبت هوا می شود.

با توجه به این شرایط اقلیمی، بهترین زمان برای سفر به روستای لافت، از اواسط فصل پاییز تا اواسط بهار است. در این دوره، آب و هوا مطبوع تر است و گردشگران می توانند با آسایش بیشتری در روستا گشت وگذار کنند. سفر در فصل تابستان به دلیل گرمای شدید و رطوبت طاقت فرسا توصیه نمی شود.

ملاحظات سفر مسئولانه به لافت

سفر به روستای لافت، به عنوان یک مقصد با ارزش های فرهنگی و طبیعی غنی، نیازمند رعایت ملاحظات خاصی است تا تجربه دلپذیر و پایدار برای همه فراهم آید.

• احترام به فرهنگ و حریم خصوصی: روستای لافت دارای بافتی کاملاً سنتی و بومی است. احترام به آداب و رسوم، باورها و حریم خصوصی مردم محلی از اهمیت بالایی برخوردار است.
• حفاظت از محیط زیست: محیط طبیعی لافت، به ویژه جنگل های حرا و سواحل، از اکوسیستم های حساس و ارزشمند به شمار می آیند. از رهاسازی هرگونه زباله (تر یا خشک، ته سیگار، بطری آب) در محیط به شدت پرهیز کرده و در حفظ پاکیزگی طبیعت کوشا باشید.
• حمایت از اقتصاد محلی: با خرید صنایع دستی بومی و استفاده از خدمات اقامتگاه ها و رستوران های محلی، به پایداری اقتصادی جامعه لافت کمک کنید.
• همراه داشتن وسایل ضروری: با توجه به آب و هوای گرم و مرطوب، همراه داشتن لباس های خنک، کلاه، عینک آفتابی، کرم ضد آفتاب و آب کافی توصیه می شود.

جاذبه های دیدنی اطراف لافت: تکمیل کننده سفر به قشم

بازدید از لافت می تواند با گشت و گذار در جاذبه های طبیعی و ژئوپارکی اطراف آن، که در فاصله کمی قرار دارند، تکمیل شود.

درخت انجیر معابد قشم

درخت انجیر معابد یا درخت همیشه سبز لور، گونه ای بومی مناطق گرمسیری نظیر هند و جنوب شرق آسیا است که در زمان ایلخانیان یا تیموریان به ایران وارد شده است. این درختان با تاج بزرگ و ریشه های هوایی متعدد خود، نمادی از پایداری و شکوه طبیعت هستند. قدیمی ترین این درختان در قشم، حدود ۶۰۰ سال قدمت دارد. درخت انجیر معابد قشم در روستای تم سنتی (توریان) و در مجاورت مقبره پیر واقع شده و میوه های خوراکی و نارنجی رنگ دارد.

• فاصله از روستای لافت: حدود ۳۳.۴ کیلومتر (تقریباً ۳۴ دقیقه).

بام قشم

بام قشم، مرتفع ترین فلات در ناحیه غربی جزیره است که چشم اندازی بی نظیر از جنگل های حرا، سواحل شمالی خلیج فارس و مناظر فرسایشی ژئوپارک قشم را ارائه می دهد. این مکان، که بخشی مهم از ژئوپارک جهانی قشم است، فرصتی عالی برای تماشای آسمان پر ستاره شب و آثار باستانی کشف شده (نشان دهنده زندگی انسان های اولیه با قدمتی بیش از ۱۵۰ هزار سال) فراهم می آورد.

• فاصله از روستای لافت: حدود ۳۶.۴ کیلومتر (تقریباً ۳۵ دقیقه).

تنگه چاکاویر

تنگه چاکاویر یکی از ژئوسایت های دیدنی قشم است که در طی میلیون ها سال بر اثر فرسایش بادی و آبی شکل گرفته است. حفره ها و فرورفتگی های مقعر بر دیواره های سفید مایل به خاکستری این تنگه، منظره ای اعجاب انگیز ایجاد می کنند. کف تنگه پس از باران با آب پر می شود و رنگ آبی آن در کنار دیواره ها، چشم اندازی بی نظیر برای عکاسی فراهم می آورد. این تنگه در نزدیکی روستای گوران قرار دارد و بخشی از مسیر دسترسی به آن با خودرو و بخشی دیگر نیازمند پیاده روی است.

• فاصله از روستای لافت: حدود ۴۷.۱ کیلومتر (تقریباً ۴۲ دقیقه).

علاوه بر این جاذبه ها، سایر دیدنی های برجسته قشم نظیر دره ستارگان، جزایر ناز، جزیره هنگام و تنگه چاهکوه نیز در فواصل قابل دسترسی از لافت قرار دارند و می توانند برنامه سفر به قشم را غنی تر سازند.

نتیجه گیری: لافت، مقصدی که هرگز فراموش نخواهید کرد

روستای لافت در جزیره قشم، بیش از یک مقصد گردشگری صرف است؛ این منطقه یک سند زنده از تاریخ، معماری هوشمندانه، فرهنگ اصیل بومی و طبیعت شگفت انگیز جنوب ایران است. بادگیرهای سرافراز لافت، چاه های کهن تلا که آب را از دل تپه بیرون می کشند، و جنگل های حرا که زیستگاه گوناگونی از حیات وحش دریایی و پرندگان مهاجر هستند، همگی بخشی از هویت بی نظیر این روستا را تشکیل می دهند.

سفر به روستای لافت، نه تنها فرصتی برای بازدید از جاذبه های طبیعی و تاریخی است، بلکه امکانی برای غرق شدن در شیوه زندگی سنتی، چشیدن طعم های اصیل جنوب و تجربه مهمان نوازی مردمی است که قرن ها با این سرزمین عجین بوده اند.

لافتی با معماری بادگیرهایش، روایتگر سال ها سازگاری انسان با طبیعت و تلاش برای ایجاد آسایش در سخت ترین شرایط اقلیمی است. فرهنگ و آداب و رسوم مردم، بازتابی از تعاملات دیرینه با دریانوردی و تجارت است که غنای خاصی به این منطقه بخشیده. بازدید از این روستا به هر کسی که به دنبال تجربه ای عمیق و متفاوت از ایران است، توصیه می شود؛ تجربه ای که ترکیبی دلنشین از دانش، فرهنگ و طبیعت را در بر می گیرد و خاطره ای ماندگار در ذهن باقی خواهد گذاشت.