استان گیلان

استان گیلان، نگین سبز شمال ایران و پایتخت آن رشت، در کرانه جنوبی دریای کاسپین واقع شده است. این استان با طبیعت سرسبز، جنگل های هیرکانی و اقلیم معتدل و مرطوب، از مهم ترین قطب های گردشگری و کشاورزی کشور به شمار می رود.

گیلان، با پیشینه ای غنی از دوران پارینه سنگی، همواره نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ ایران ایفا کرده است. از مقاومت در برابر مهاجمان تا خاستگاه جنبش های آزادی خواهانه، این سرزمین داستان های بسیاری در دل خود نهفته دارد. تنوع اقلیمی، از سواحل مرطوب خزر تا کوهستان های البرز، بستر مناسبی برای گونه های گیاهی و جانوری منحصر به فرد فراهم آورده است. اقتصاد آن نیز بر پایه کشاورزی پربار، صنایع دستی و صنعت گردشگری استوار است.

جغرافیا

استان گیلان در شمال غربی ایران و جنوب غربی دریای کاسپین قرار گرفته است. این استان از شمال به دریای کاسپین و جمهوری آذربایجان (از طریق آستارا)، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان های زنجان و قزوین، و از شرق به استان مازندران محدود می شود. مساحت گیلان حدود ۱۴,۰۴۴ کیلومتر مربع است و شامل مناطق سرسبز شمال غربی رشته کوه البرز و بخش غربی کرانه های جنوبی دریای خزر می شود.

این استان از نظر توپوگرافی به دو بخش اصلی تقسیم می شود: جلگه های ساحلی و کوهستان های البرز. دره عمیق سفیدرود، کمربند کوهستانی را قطع کرده و به دریا می پیوندد. ارتفاعات تالش در شمال غرب، گیلان را از آذربایجان جدا می کنند که بلندترین قله آن درفک (۲۷۳۳ متر) و سماموس (۳۶۸۹ متر) به عنوان بلندترین نقطه گیلان است. بیش از ۴۰ رودخانه در گیلان جریان دارد که سفیدرود مهم ترین آنهاست. جلگه ها، به ویژه دلتای سفیدرود در شرق و جلگه فومن در غرب، از ویژگی های بارز این استان هستند که به دلیل رسوبات غنی رودخانه ها، بسیار حاصلخیزند.

آب و هوا

گیلان دارای اقلیم نیمه گرمسیری مرطوب است که با اختلاف زیاد، پرباران ترین منطقه ایران محسوب می شود. میزان بارندگی سالانه در برخی نقاط ساحلی جنوب غربی تا ۱۹۰۰ میلی متر و به طور عمومی حدود ۱۴۰۰ میلی متر می رسد. شهر رشت، مرکز استان، به دلیل بارندگی های فراوان به «شهر باران» شهرت دارد.

بارش ها عمدتاً بین ماه های سپتامبر تا دسامبر (پاییز) به اوج خود می رسد، اما در طول سال نیز ادامه دارد، هرچند از آوریل تا آگوست (بهار و تابستان) کمترین میزان را دارد. رطوبت هوا به دلیل وجود تالاب ها و دشت های ساحلی بسیار بالا است و در تابستان می تواند به ۹۰ درصد برسد. رشته کوه البرز نیز با ایجاد مانع در برابر جریان های جوی مرطوب شمالی-جنوبی، نقش مهمی در این اقلیم منحصر به فرد ایفا می کند و تنوع زیستی و طبیعی چشمگیری را به وجود آورده است.

گونه های گیاهی و جانوری

پوشش گیاهی غنی گیلان، نتیجه اقلیم منحصر به فرد آن است. ناحیه رویشی هیرکانی، نواری سبز رنگ در حاشیه جنوبی دریای خزر و دامنه شمالی البرز را پوشانده است. این جنگل ها که به عنوان میراث طبیعی جهانی شناخته می شوند، حاوی گونه های گیاهی فراوانی هستند که از دوران سوم زمین شناسی باقی مانده اند، از جمله درخت آزاد و انجیلی.

درختان هیرکانی در سه سطح ارتفاعی قابل تمایز هستند: جنگل های مخلوط هیرکانی در ارتفاعات پایین تر، جنگل های راش کوهی در ارتفاعات متوسط و جنگل های بلوط بلند کوهی و ممرز در ارتفاعات بالاتر. منطقه رودبار و منجیل نیز به دلیل اقلیم مدیترانه ای، پوشش گیاهی خاص خود از جمله درختان زیتون و سرو را داراست. سوسن چلچراغ در منطقه عمارلو رودبار از گونه های کمیاب و منحصر به فرد گیلان است.

تالاب انزلی، اکوسیستمی ویژه با تنوع زیستی بالا، زیستگاه گیاهانی چون لاله مردابی (نیلوفر آبی) و انواع پرندگان از جمله حواصیل ها، غازسانان و کشیم ها است. گیلان همچنین میزبان ۹۴ گونه پرنده حمایت شده و در معرض خطر انقراض است. در گذشته، این استان زیستگاه گونه های وحشی مانند پلنگ، آهو و بز کوهی بوده است. مرال یا گاو کوهی، بزرگ ترین گونه گوزن ایران، در جنگل های کوهستانی گیلان زندگی می کند. تلاش های محیط بانی به کاهش شیب کاهش جمعیت این گونه کمک کرده است. سمندر باله دار جنوبی نیز از گونه های کمیاب و دارای اهمیت جهانی در این منطقه است.

تاریخ

حضور انسان های اولیه در گیلان به دوران پارینه سنگی سفلی بازمی گردد. غار دربند، قدیمی ترین سکونت گاه انسانی شناخته شده در استان، شواهدی از این دوران را در خود جای داده است. تپه مارلیک با قدمتی ۳۰۰۰ ساله، گواه تمدن های پیشرفته با آثار هنری و زرگری استثنایی در این منطقه است. پیش از میلاد، اقوامی چون کاسپی ها، کادوسی ها و آماردها در کرانه های دریای خزر ساکن بودند. به نظر می رسد گیل ها و دیلمیان در قرون اول و دوم پیش از میلاد وارد این منطقه شده و جایگزین کادوسیان و آماردها شدند.

دوره اسلامی

در دوره ساسانیان، گیلان منطقه ای نیمه مستقل بود. پس از حمله اعراب به ایران در قرن هفتم میلادی، گیلان و دیلم به دلیل مقاومت شدید جنگجویان دیلمی، هرگز به طور کامل توسط اعراب فتح نشدند. این مقاومت، گیلان را به پناهگاهی برای علویان تبدیل کرد و اسلام در این منطقه عمدتاً با مذهب زیدیه آغاز شد. در قرن دهم میلادی، دیلمیان تحت فرمانروایی آل بویه توانستند بغداد را فتح کرده و قدرت را به دست گیرند. گیلان در دوره مغول نیز، برخلاف بسیاری از مناطق ایران، استقلال نسبی خود را حفظ کرد.

در اواخر قرن پانزدهم و اوایل قرن شانزدهم، گیلان تحت سلطه دو خاندان محلی امیرکیایی (در شرق، لاهیجان) و اسحاقوندی (در غرب، فومن و رشت) بود. شاه اسماعیل صفوی، بنیان گذار سلسله صفوی، مدتی را در گیلان گذراند و تحت تعلیم علمای شیعه قرار گرفت. بعدها، شاه عباس صفوی این خاندان ها را از میان برد و گیلان را مستقیماً به قلمرو خود ضمیمه کرد. این دوره با مهاجرت گسترده گرجی ها، چرکس ها و ارامنه به گیلان همراه بود.

در قرن هجدهم، با افول صفویه، گیلان مورد توجه روسیه تزاری قرار گرفت و برای مدتی توسط پتر کبیر تصرف شد. در دوره قاجار، نفوذ روسیه در منطقه کاسپین افزایش یافت و شهرهای رشت و انزلی به شدت تحت تأثیر فرهنگ و تجارت روسیه قرار گرفتند. گیلان در قرن نوزدهم به دلیل تولید ابریشم، یکی از ثروتمندترین استان های ایران بود و این درآمد، انگیزه مهمی برای کنترل آن بود. با این حال، شیوع بیماری کرم ابریشم در اواسط قرن نوزدهم، اقتصاد گیلان را فلج کرد و کشاورزان به کشت برنج و چای روی آوردند.

در اوایل قرن بیستم، گیلان نقشی محوری در انقلاب مشروطه ایران ایفا کرد. سپهدار تنکابنی، یکی از رهبران مشروطه، از گیلان برخاست. پس از جنگ جهانی اول و در بحبوحه بی ثباتی داخلی و دخالت های خارجی، میرزا کوچک خان و جنبش جنگل در گیلان به پا خاستند. این جنبش با هدف مبارزه با استعمار و فساد، در سال ۱۹۲۰ با حمایت بلشویک ها، جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران (معروف به جمهوری گیلان) را تأسیس کرد که تا سال ۱۹۲۱ پابرجا بود. این دوره از تاریخ گیلان، نمادی از مقاومت و تلاش برای استقلال است.

گیلان همواره در طول تاریخ، به دلیل موقعیت جغرافیایی و روحیه مقاومت مردمانش، نقشی کلیدی در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرده است.

در سال ۱۳۴۹، رویداد سیاهکل و حمله گروهی از فدائیان خلق به پاسگاه ژاندارمری در سیاهکل، آغازگر دوره ای از مبارزات چریکی در ایران بود که در کوهستان های گیلان ریشه داشت. در سال ۱۳۶۹، زمین لرزه ویرانگر منجیل-رودبار، خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آورد و حدود ۳۵,۰۰۰ نفر را به کام مرگ کشاند، اما با تلاش های بازسازی، منطقه به تدریج احیا شد.

جمعیت شناسی

بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت استان گیلان ۲,۵۳۰,۶۹۶ نفر بوده است. گیلان دهمین استان پرجمعیت و دومین استان پرجمعیت شمال ایران پس از مازندران است. تراکم جمعیت در این استان با ۱۷۷ نفر در هر کیلومتر مربع، جایگاه سوم را در ایران دارد. شهر رشت با ۴۶ درصد از کل جمعیت استان، پرجمعیت ترین شهر شمال کشور و یازدهمین شهر پرجمعیت ایران است. نرخ رشد جمعیت در گیلان همواره کمتر از میانگین کشوری بوده و استان به سمت پیری جمعیت پیش می رود، به طوری که ۸.۱ درصد جمعیت آن در گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر قرار دارند که آن را به مسن ترین استان کشور تبدیل کرده است. بُعد خانوار در گیلان با ۳.۲ نفر، کمترین میزان در کل کشور است.

گروه های قومی

استان گیلان دارای هویت قومی مشخصی است و سرزمین مادری اقوام گیلک و تالش محسوب می شود. گیلک ها و تالش ها اکثریت جمعیت استان را تشکیل می دهند، در حالی که آذربایجانی ها، کردها و فارس ها اقلیت های مهمی به شمار می روند. گیلک ها عمدتاً در جلگه مرکزی، حاشیه ساحلی شرقی و ارتفاعات جنوب غربی زندگی می کنند و استان نیز نام خود را از آنها گرفته است. زبان گیلکی، که به دو گویش خاوری و باختری تقسیم می شود و سفیدرود مرز بین آنهاست، زبان اصلی این قوم است.

تالش ها در مناطق شمالی استان، به ویژه در شهرستان های آستارا، تالش، رضوانشهر و ماسال، اکثریت را تشکیل می دهند. زبان تالشی نیز در این مناطق رایج است. آذربایجانی ها، که به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می کنند، عمدتاً در مناطق شهری شهرستان آستارا و بخش هایی از تالش و بندر انزلی متمرکز هستند. کردها در چهار گروه با منشأهای مختلف (آمارلو، رشوند، جلالوند، کرماج) در شهرستان های رودبار، رشت و لنگرود سکونت دارند. فارس ها نیز عمدتاً در شهر رشت متمرکز هستند و شامل مهاجران از شهرهای مرکزی ایران و بومیانی می شوند که زبان فارسی را به جای زبان مادری خود پذیرفته اند. زبان تاتی نیز در مناطقی از رودبار تکلم می شود. اکثریت مردم گیلان، مانند سایر نقاط ایران، شیعه هستند، اما اقلیت قابل توجهی از تالش ها در شمال و مرکز منطقه تالش، سنی شافعی مذهب اند.

سیاست و تقسیمات

استان گیلان از سال ۱۳۴۴ در تقسیمات کشوری ایران به عنوان استان مستقل شناخته شد. پیش از آن، این منطقه با نام ایالت گیلان و طوالش یا استان یکم خوانده می شد. در دوره قاجار، گیلان به نوزده بخش تقسیم شده بود و در حدود سال ۱۹۵۰، یکی از بخش های اصلی استان یکم بود که شامل پنج شهرستان طوالش، فومن، بندر پهلوی (انزلی)، رشت و لاهیجان می شد. در سال ۱۹۶۳، شهرستان آستارا به آن ملحق شد و مرزها و اندازه کنونی را پیدا کرد.

شهرستان ها

بر اساس تقسیمات کشوری سال ۱۳۹۹، استان گیلان دارای ۱۷ شهرستان، ۴۶ بخش، ۵۴ شهر و ۱۱۰ دهستان است. این استان همچنین در سال ۱۳۹۵ دارای ۲۹۰۵ آبادی (۲۵۶۷ آبادی دارای سکنه و ۳۳۸ آبادی خالی از سکنه) بوده است. مهم ترین شهرهای گیلان علاوه بر رشت، شامل بندر انزلی (مهم ترین بندر ایرانی در حاشیه دریای خزر)، لاهیجان، لنگرود، تالش، بندر آستارا، صومعه سرا، آستانه اشرفیه، رودسر و فومن هستند.

این شهرستان ها هر یک دارای ویژگی های طبیعی، فرهنگی و اقتصادی خاص خود هستند که به تنوع و جذابیت استان می افزایند.

شهرستان	مرکز شهرستان	مساحت (کیلومتر مربع)	مهم ترین ویژگی
رشت	رشت	۱۱۵۱	مرکز استان، بزرگترین شهر شمالی
بندر انزلی	بندر انزلی	۲۷۸	بزرگترین بندر شمالی ایران، تالاب انزلی
لاهیجان	لاهیجان	۴۰۵	مرکز کشت چای، شهر سرسبز
تالش	تالش	۲۱۶۲	مناطق کوهستانی، قوم تالش
رودبار	رودبار	۲۵۳۳	کشت زیتون، اقلیم مدیترانه ای، زلزله خیز
فومن	فومن	۱۰۱۰	قلعه رودخان، ماسوله

اقتصاد

اقتصاد گیلان عمدتاً بر پایه کشاورزی، دامداری، صید ماهی، پرورش زنبور عسل و کرم ابریشم استوار است. این استان در تولید چای، زیتون، فندق و بادام زمینی مقام اول و در تولید برنج مقام دوم کشور را داراست. باغات کیوی نیز به ویژه در شرق گیلان گسترش یافته اند. مراکز مهم صید ماهی در بندر آستارا، بندر کیاشهر و بندر انزلی قرار دارند. دامداری در مناطق کوهپایه ای رایج است و گیلان حدود نیمی از تولید خاویار و استروژن ایران را به خود اختصاص داده است.

با وجود رشد سریع جمعیت در دهه های اخیر، فعالیت های اقتصادی استان گیلان با انقباض و از دست دادن برخی رشته های مهم فعالیتی مواجه بوده است. دخالت دولت در کنترل قیمت برنج و چای از طریق واردات، موجب کاهش قیمت این محصولات و تحمیل هزینه به کشاورزان گیلانی شده است. این سیاست ها همچنین به تعطیلی صنایع وابسته مانند شالیکوبی ها انجامیده است. صنایع دستی نیز به دلیل عدم حمایت کافی، با کاهش تولید مواجه هستند. نرخ بیکاری در گیلان، به ویژه در میان افراد باسواد، بالاتر از میانگین کشوری است.

گیلان به دلیل تراکم بالای جمعیت روستایی و سطح نسبتاً پایین صنعتی سازی، یکی از شهری نشده ترین استان های ایران محسوب می شود. این استان تقریباً فاقد منابع معدنی مهم است و بیشتر صنایع آن به فرآوری محصولات کشاورزی اختصاص دارند؛ مانند کارخانه های برنج کوبی، چای، روغن کشی زیتون، فرآوری ماهی و خاویار، ابریشم و تنباکو. شهر صنعتی رشت، با ۲۸۰ واحد صنعتی، یکی از پنج شهر صنعتی بزرگ ایران است. در زمینه تولید برق از منابع تجدیدپذیر، نیروگاه های بادی رودبار و منجیل از بزرگترین مزارع بادی ایران و خاورمیانه هستند.

گردشگری

گیلان با طبیعت غنی، میراث فرهنگی و تاریخی پربار، از اصلی ترین مقاصد گردشگری ایران است و سالانه بیش از ۵ میلیون گردشگر را جذب می کند. از مهمترین جاذبه های گردشگری آن می توان به روستای تاریخی ماسوله، دژ مستحکم قلعه رودخان در فومن، شهر زیبای لاهیجان با مزارع چای و استخر بزرگش، و بازارهای پررونق بندر انزلی و آستارا اشاره کرد. این استان با وجود بارندگی های فراوان، دارای ساختمان های تاریخی متعددی است که بسیاری از آنها طی قرون مکرراً بازسازی شده اند.

موزه های گیلان نیز نقش مهمی در جذب گردشگران دارند. موزه رشت، موزه میراث روستایی گیلان در پارک جنگلی سراوان که به حفظ فرهنگ بومی و معماری روستایی می پردازد، موزه های مردم شناسی و حیات وحش ماسوله، و موزه تاریخ چای ایران در لاهیجان (مزار کاشف السلطنه) از جمله این مراکز هستند. موزه نظامی بندر انزلی و موزه های جانورشناسی و آبزیان نیز به غنای فرهنگی و آموزشی استان می افزایند.

کشاورزی

کشاورزی رکن اصلی اقتصاد گیلان است. برنج، محصول اصلی کشاورزی استان است و تقریباً تمام زمین های قابل آبیاری (بیش از ۴۰ درصد مساحت جلگه) به شالیزار اختصاص دارد. گیلان تا سال ۱۳۶۱ بزرگترین تولیدکننده برنج ایران بود و اکنون پس از مازندران در جایگاه دوم قرار دارد. ۵۲ درصد اراضی کشاورزی گیلان به کشت برنج اختصاص دارد. کشت توت برای پرورش کرم ابریشم، قدیمی ترین فعالیت کشاورزی گیلان است و امروزه این استان اصلی ترین منطقه تولید ابریشم در ایران به شمار می رود و ۸۰ درصد تولید ملی را در اختیار دارد.

اولین کارخانه فرآوری چای در ایران در سال ۱۳۱۱ در لاهیجان تأسیس شد و این شهر به مرکز اصلی تولید چای در کشور تبدیل گشت. تنباکو در فومنات و تالش و انواع میوه ها از جمله گیلاس، آلو، و مرکبات در مناطق ساحلی و شرقی گیلان کشت می شوند. دامداری نیز در مناطق کوهستانی و روستایی، به ویژه برای تالش ها و گالش ها، منبع اصلی درآمد است. منطقه رودبار و منجیل به دلیل اقلیم مدیترانه ای خود، دارای کشاورزی منحصر به فرد زیتون، گندم و دامداری است.

تنوع محصولات کشاورزی گیلان، از برنج و چای گرفته تا ابریشم و زیتون، این استان را به یکی از غنی ترین مناطق کشاورزی ایران تبدیل کرده است.

علاوه بر این، شیلات و صنایع وابسته به آن، شامل آبزی پروری و صید ماهیان استخوانی و خاویاری از دریای خزر، بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی استان را تشکیل می دهد. گیلان حدود نیمی از تولید خاویار و استروژن ایران را به خود اختصاص داده است. این فعالیت ها، همراه با بازارهای هفتگی پررونق در مراکز شهری و روستایی، ساختار تجاری غنی و متراکمی را در استان ایجاد کرده اند.

فرهنگ

فرهنگ گیلان، آمیزه ای پیچیده از رسوم کهن پیش از اسلام و سنت های اسلامی است. این تلفیق گرایی در اهمیت درختان، گاو نر و تخم مرغ در اماکن مقدس مانند امامزاده ها و بقاع، و نقش عناصر طبیعی در اجرای مراسم مذهبی به وضوح دیده می شود. درختان مقدس، که گاهی «آقادار» خوانده می شوند، محل نذر و قربانی هستند و نمادی از احترام به طبیعت در فرهنگ گیلانی به شمار می روند.

مراسم سنتی مانند دندان فشون برای اولین دندان های کودک، و جشن های باشکوه نوروز، چهارشنبه سوری و یلدا (با فال حافظ) در گیلان برگزار می شوند. سفره هفت سین گیلانی نیز با الهام از سنت ملی و ویژگی های فولکلور محلی چیده می شود. شعر و موسیقی از دیرباز جایگاه مهمی در فرهنگ گیلان داشته اند. ترانه های خاصی در مراسم عروسی، پیشواز نوروز (عروس گوله، نوروزی خوانی) و فعالیت های کشاورزی (نشاء، وجین) اجرا می شوند. موسیقی گیلان، به ویژه در مناطق دیلمان و سیاهکل، از طبیعت الهام گرفته و دارای سبک های متنوعی است.

فولکلور

نمایش عروس گولی، که از ماسک های جانورگونه و رقص استفاده می کند، یکی از نمایش های سنتی گیلان است که ریشه های کهن دارد. در این نمایش، غولی با پیرابو بر سر به دست آوردن قلب نازخانم مبارزه می کند که نماد پیروزی جوانی و سال نو بر سال کهنه است. نقاشی مدرن گیلان با بنیان گذاری حبیب محمدی آغاز شد و هنرمندان برجسته ای چون جلیل ضیاپور، بهمن محصص و آیدین آغداشلو از این استان برخاسته اند. ابراهیم مرادی، از پیشگامان سینمای ایران، اولین فیلم جنایی خود را در انزلی فیلمبرداری کرد.

عادات غذایی گیلانیان خاص و متمایز است. مصرف برنج در این منطقه، بیش از هر جای دیگر ایران است و برنج به طور سنتی با هر سه وعده غذایی اصلی مصرف می شود. استفاده فراوان از سبزیجات، مرغابی، ماهی و زیتون، طعم ترش و چاشنی های مبتنی بر سرکه و آب میوه های نارس (مانند غوره) از ویژگی های آشپزی گیلانی است. غذاهایی مانند میرزاقاسمی (بادمجان، سیر، گوجه و تخم مرغ)، باقلاقاتوق (خورشت لوبیا)، و اشپل (به همراه ماهی سفید و سیرترشی) نمونه هایی از غذاهای محلی پرطرفدار هستند.

آموزش

استان گیلان در زمینه آموزش، به ویژه آموزش عالی، از مراکز فعال کشور است. در حال حاضر، بیش از ۱۱۷ هزار دانشجو و ۹۹۰ نفر عضو هیئت علمی در ۶۷ دانشگاه و مرکز آموزش عالی در استان مشغول به فعالیت هستند. این آمار نشان دهنده توجه و سرمایه گذاری در حوزه آموزش و پژوهش در منطقه است.

آموزش عالی

دانشگاه گیلان، بزرگترین دانشگاه دولتی استان، با ۸ دانشکده و واحد بین المللی و دو پژوهشکده، با بیش از ۱۷۰۰۰ دانشجو، از مراکز آموزش عالی برتر و بزرگ ایران محسوب می شود. دانشکده های فنی کاسپین و فومن نیز وابسته به پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران، در گیلان واقع شده اند. علاوه بر این، چندین دانشگاه و مرکز آموزشی مهم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، مانند دانشگاه علوم و فنون دریایی امام خامنه ای سپاه و مرکز آموزش تخصص های دریایی رشت ارتش، در این استان قرار دارند.

دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی مانند دیلمان، کوشیار و کادوس نیز از دیگر مراکز آموزش عالی مهم گیلان هستند که در تربیت نیروی متخصص و توسعه علمی منطقه نقش بسزایی دارند. این تنوع در مراکز آموزشی، فرصت های گسترده ای را برای دانشجویان فراهم می آورد.

ورزش

ورزش در استان گیلان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این استان در بسیاری از رشته های ورزشی، فعالانه به پرورش ورزشکاران می پردازد. گیلان دارای تیم های حرفه ای در رشته های مختلف است؛ از جمله باشگاه های فوتبال سپیدرود رشت و داماش گیلان که ورزشگاه دکتر عضدی رشت میزبان آنهاست، و باشگاه فوتبال ملوان بندر انزلی که در ورزشگاه تختی بندر انزلی فعالیت می کند. این تیم ها دارای هواداران پرشور و تاریخچه ای غنی در فوتبال ایران هستند.

ورزش های بومی و محلی نیز در گیلان قدمتی چند صدساله دارند. از معروف ترین آنها می توان به کشتی گیله مردی، لافن بازی، کلاه پران، بروبیا، توپپا، الختور، ترنا و هفت سنگ اشاره کرد. هر ساله بین ۱۰ تا ۳۰ جشنواره ورزش های بومی محلی در استان گیلان برگزار می شود که به حفظ و معرفی این میراث فرهنگی کمک شایانی می کند. باشگاه ورزشی گیو بندر انزلی، سومین باشگاه ورزشی ایران و اولین باشگاه ورزشی گیلان است که توسط عزیز وکیل منفرد تأسیس شد و نقش مهمی در توسعه ورزش منطقه داشته است.

Notable people

استان گیلان زادگاه بسیاری از شخصیت های برجسته در حوزه های مختلف است که تأثیرات ملی و بین المللی داشته اند. در عرصه سیاسی و مبارزاتی، میرزا کوچک خان جنگلی، رهبر نهضت جنگل و از برجسته ترین انقلابیون شمال ایران، و سپهدار اعظم تنکابنی (محمدولی خان تنکابنی)، از فرماندهان مشروطه خواه گیلانی که نقش مهمی در فتح تهران و استقرار مجدد نظام مشروطه داشتند، از جمله این افراد هستند. یپرم خان، از رهبران ارمنی مشروطه خواه گیلان نیز در این راستا قابل ذکر است.

در حوزه ورزش، محمود نامجو، قهرمان وزنه برداری جهان؛ غفور جهانی، فوتبالیستی که فوتبال ایران را برای اولین بار جهانی کرد؛ و سیروس قایقران و سید جلال حسینی و علی کریمی، کاپیتانان شهرستانی تیم ملی فوتبال ایران، از جمله نام آوران ورزشی گیلان هستند. در عرصه هنر و فرهنگ، اکبر رادی، از برجسته ترین نمایش نامه نویسان ایران؛ حبیب محمدی، بنیان گذار نقاشی مدرن گیلان؛ و هنرمندانی چون جلیل ضیاپور، بهمن محصص، اردشیر محصص، آیدین آغداشلو و فریده لاشایی از چهره های شاخص این استان به شمار می روند.

سوالات متداول

پایتخت استان گیلان کدام شهر است؟

پایتخت استان گیلان شهر رشت است که به عنوان پرجمعیت ترین شهر شمال کشور نیز شناخته می شود و قلب اقتصادی و فرهنگی استان محسوب می شود.

مهمترین جاذبه های گردشگری استان گیلان کدامند؟

از مهمترین جاذبه های گردشگری گیلان می توان به روستای تاریخی ماسوله، دژ قلعه رودخان، شهر لاهیجان با مزارع چای، تالاب انزلی و بازارهای محلی پررونق اشاره کرد.

آب و هوای غالب استان گیلان چگونه است؟

آب و هوای غالب استان گیلان نیمه گرمسیری مرطوب است که با بارندگی های فراوان در طول سال، به ویژه در پاییز، و رطوبت بالای هوا مشخص می شود.

مهمترین محصولات کشاورزی گیلان چیست؟

مهمترین محصولات کشاورزی گیلان شامل برنج (که استان در تولید آن مقام دوم کشور را دارد)، چای، زیتون، فندق، بادام زمینی، و کیوی است.

مراکز آموزش عالی مهم گیلان کدامند؟

دانشگاه گیلان، دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای رشت و لاهیجان، دانشکده های فنی کاسپین و فومن (وابسته به دانشگاه تهران)، و مراکز آموزشی نیروهای مسلح از مهمترین مراکز آموزش عالی گیلان هستند.